Knielen op een bed violen: geestelijke zelfmoord

Het is een indringende film, 'Knielen op een bed violen'. De lichamelijke en geestelijke aftakeling van de hoofdpersoon is van dichtbij in beeld gebracht. Je zou Hans Sievez, de kweker met een voorliefde voor varens – ‘want die zijn het moeilijkst’ – af en toe van het scherm willen trekken om hem door elkaar te schudden: stop nou toch, kijk om je heen en zie wat je stuk maakt!
Het is Hans zelf die, nadat een storm zijn kwekerij verwoest heeft, de vraag uitschreeuwt naar de hemel: ‘Waarom moet alles kapot?’ (volgens Jan Siebelink, auteur van het boek Knielen op een bed violen, stond hier in het oorspronkelijke script ‘naar de Filistijnen’, maar dat werd geschrapt, ‘want mijn vader zou dit nooit zo gezegd hebben.’) 
Maar als alles met een reden gebeurt, als overal Gods wrakende hand achter verborgen zit, is vragen naar het waarom geestelijke zelfmoord: niemand kan leven met het antwoord.

Een God als je vader
De storm brengt Hans aan het wankelen. Zijn schreeuw naar boven blijft onbeantwoord. Toch keert hij terug naar het gitzwarte ravengeloof van de ‘broeders’, die steeds weer opduiken en hun bekeerling niet met rust laten. Dat is het moment waarop je als toeschouwer heel hard ‘waarom’ wilt roepen. 

Los van de extreme overtuigingen en psychologische verklaringen (‘Jij zoekt een God als je vader,’ zegt Hans’ vrouw, terwijl ze op zijn rug de zichtbare sporen van mishandeling volgt met haar vinger), toont deze film een omgang met het christendom die ook nu springlevend is. Geloof als ontsnappingspoging, een manier om het leven de rug toe te keren, om de moed te verstikken in angst. Om de genade de nek om te draaien. Dit geloof wil zelf de gevolgen dragen van het gruwelijke antwoord op het menselijke waarom, terwijl dat antwoord allang gegeven is, tweeduizend jaar geleden 

Op de vlucht
 ‘Voor wie van God houdt, is al het andere minder waard’, schrijft Hans in de kantlijn van een van zijn preekboeken. Het klinkt vroom. Bijbels bijna. Maar het is niet waar. Voor wie van God houdt, wordt al het andere veel méér waard. Die kwetsbaarheid schrikt af. Nog steeds zijn veel gelovigen op de vlucht. Voor moeilijke vragen en pijnlijke antwoorden, voor het leven. Maar geloof als een middel om de hel te ontlopen, leidt tot een leven in hetzelfde verterende, genadeloze vuur als waarin Hans woedend zijn onverkochte cyclamen werpt.

Geloven is eng
Geloven betekent het leven omarmen. Dat is eng. Doodeng. Geloven is die angst trotseren. Het is moedig de ogen opslaan, naar de wereld, naar de ander. Ook als de paniek je keel dichtknijpt, als een storm je kwekerij wegblaast. Het is geen vlucht, maar een aankomst. Het is niet de weg die wegleidt van de hel, maar een pad waarop God meewandelt, naar om het even welke bestemming. 

Maarten Vermeulen (36) is eindredacteur van Visie, het wekelijkse media-magazine van de EO.

Lees ook: Barry Atsma undercover in Oud Gereformeerde Gemeente