Kille veroordeling na overspel: ben je veilig in de kerk na een misstap?

“Mijn man Jan en ik waren getrouwd en hadden kleine kinderen. Ik bracht veel tijd thuis met hen door, terwijl hij steeds vaker afwezig was vanwege zijn drukke baan en de vele taken in de kerk”, vertelt Rianne over een periode die inmiddels twee decennia achter haar ligt. “We leefden langs elkaar heen en groeiden steeds verder uit elkaar. Ik voelde me ongezien, alsof we elkaar niet meer konden geven wat we nodig hadden.”

Wie haar wél ziet staan, is de man van haar beste vriendin. “We deden veel samen, ook vrijwilligerswerk, en al snel merkte ik hoe goed het klikte. Ik kon bij hem mijn hart luchten, en stukje bij beetje deelden we steeds meer persoonlijke dingen. Uiteindelijk leidde dat tot een kortstondige affaire.”

Metamorfose

Rianne bevindt zich in een emotionele achtbaan. Ze kampt al met depressieve gevoelens en vindt bij deze vriend de geborgenheid waar ze naar zoekt, terwijl haar therapeut haar weinig houvast biedt. “Deze persoon moedigde me niet expliciet aan om vreemd te gaan, maar hielp me ook niet om met mijn eigen man in gesprek te gaan. Ik zat echt in de knoop.”

Wonder boven wonder ondergaat haar man in dezelfde periode een metamorfose. “Hij had een boek gelezen over een goed huwelijk en plotseling werd hij heel zorgzaam en attent. Hij kwam op tijd thuis, nam bloemen voor me mee en deed er alles aan om ons huwelijk te redden. Hoe boos ik ook deed – ik was echt een heks in die tijd – hij bleef geduldig en liefdevol.”

Briesend

De druk van het geheim en de nieuwe houding van haar echtgenoot zorgen bij Rianne voor een duivels dilemma. “Het voelde zo ongemakkelijk. Ik wilde het hem vertellen, maar ik durfde niet.” Als ze eindelijk zover is, besluit ze in overleg met haar minnaar om het allebei na het weekend thuis op te biechten. Maar voordat het zover komt, staat haar vriendin die zondagochtend heel vroeg in de voortuin. “Volledig wanhopig schreeuwde ze onder ons slaapkamerraam mijn naam, nadat ze een berichtje  van mij aan haar man had gelezen.” De bom barst en de inslag veroorzaakt een enorme schade.

Shock

Wie heel anders reageert dan ze verwacht, is nota bene haar eigen man, de persoon die ze keihard heeft bedrogen. Spat hij dan niet van woede uit elkaar? “Gek genoeg niet, wat ik misschien wel had verwacht. Bij hem overheersten teleurstelling en intens verdriet. Ook zei hij vrijwel direct: ‘Ik ga niet akkoord met een scheiding, want ik houd van je en wil samen verder.’ Eerst dacht ik dat hij dit zei door de shock waar hij in zat, maar ook later bleef hij hier heel stellig in. Voor hem was de affaire niet het grootste probleem. Ook hij voelde zich schuldig dat hij deze situatie mede had gecreëerd.”

Dodelijke blikken

Zo liefdevol als haar man met de situatie omgaat, zo hard stelt de omgeving van Rianne zich naar haar op. “Binnen een paar uur wist, voor mijn gevoel, iedereen het. Zodra ik een voet buiten de deur zette, voelde ik al die dodelijke blikken op mij gericht. Mensen in de kerk en op het schoolplein keken me aan alsof ik een misdaad had begaan.”

Een hartverwarmende uitzondering is de reactie van de dominee van het stel. In plaats van kille veroordeling probeert hij tijdens een huisbezoek vlak nadat het nieuws naar buiten is gekomen vooral te luisteren, al was Rianne geen makkelijke klant. “Ik zat nog zo vol boosheid en wilde helemaal niets meer met God te maken hebben. Ook had ik toen nog het vaste voornemen om van mijn man te scheiden. Dus op gepreek van de dominee zat ik echt niet te wachten, en grappig genoeg deed hij dat ook niet. Hij reageerde vriendelijk, al wist hij zich geen houding te geven. Alsof hij nog nooit met een situatie van overspel te maken had gehad. Achteraf ben ik dankbaar voor die ontmoeting.”

Slechter mens

De veroordeling van medegemeenteleden raakte Rianne diep. “Mensen lieten me keihard vallen. Ik leerde heel snel wie mijn echte vrienden waren en wie niet. In plaats van me nogmaals te vertellen hoe slecht ik was, had ik behoefte aan een arm om me heen. Niet om mijn zonde goed te praten, maar omdat ik zelf ook wel wist dat het fout was. Dat hoefde niemand me nog eens te zeggen. Uiteindelijk wil iedereen, en wilde ik, horen dat ik als mens oké ben. Voor mij is dat de kern van het evangelie.”

Ze heeft het gevoel dat veel gelovigen zichzelf boven haar plaatsten. “Ze zeiden dingen als: ‘Wat jij hebt gedaan, zou ik echt nooit doen.’ Die hooghartigheid heeft mijn beeld van christenen beschadigd. Ze hebben geen idee hoe het leven soms loopt. Ook vergeleken mensen mijn zonde met andere grote zonden, alsof ik daardoor een slechter mens zou zijn. Maar ik was geen haar beter of slechter dan zij.”

Grote boog

In de weken na de onthulling trekt Rianne zich terug naar een veilige plek buiten haar woonplaats. Ze vermijdt de kerk, maar de storm is bij haar terugkomst nog lang niet gaan liggen. “Overal waar ik kwam – op school, in de winkel, op het plein voor de kerk – zag ik mensen met een grote boog om me heen lopen en voelde ik de verwijtende blikken.”

Toch zijn er ook gemeenteleden die haar steunen. “Gelukkig waren er enkelen die verder konden kijken dan mijn fout. Sommigen zeiden niets, maar stuurden wel een lief kaartje of baden in stilte voor me, hoorde ik achteraf. Ook toonde een bevriend stel uit de kerk meteen hun onvoorwaardelijke liefde door me een logeerplek aan te bieden.”

Nieuwe dreun

Scheiden is uiteindelijk ook voor Rianne geen optie, en dat laten zij en Jan in een brief aan de gemeente weten. Helaas volgt dan een nieuwe dreun. “We stuurden een brief naar de kerk waarin we lieten weten dat we samen verder zouden gaan en dat ik therapie zou volgen. Maar de reactie van de kerk was pijnlijk. Na mijn schuldbelijdenis mocht ik tijdelijk niet meer aan het avondmaal deelnemen. Dat voelde als een klap in mijn gezicht. Juist daar wilde ik zijn, maar ik was daar blijkbaar te zondig voor.”

Rianne benadrukt dat kerken een veilige plek zouden moeten zijn en haalt het verhaal van Jezus en de overspelige vrouw aan. “Jezus wreef haar zonde niet in haar gezicht, dus waarom zouden wij dat wel doen? Of het nu gaat om stelen of overspel, voor Jezus is geen zonde te groot. Nee, zeggen we dan zo mooi als christenen: ‘We keuren de zonde af, maar niet de zondaar.’ Toch voelde dat voor mij heel anders. Ik ben bang dat veel kerken niet weten om te gaan met mensen die een misstap begaan.”

Taboe

Mede door deze ervaringen en een nieuwe geloofsbeleving vertrekken Rianne en haar man naar een andere kerk. Het valt haar – door het slagveld dat ontstaat door haar affaire – op hoe groot het taboe op seksuele misstappen in veel kerken is. “Overspel, zwanger zijn voor het huwelijk, pornografie – het zijn onderwerpen waar christenen veel opener over moeten praten. Juist om dat taboe te doorbreken deel ik mijn verhaal in mijn boek 'Onwijs trouw'.”

Het huwelijk van het stel doorstaat deze zwarte periode in hun leven en samen staan ze in de jaren daarna vele andere echtparen met huwelijksproblemen bij. Een gemene deler uit al die ontmoetingen? “Mensen durven bijna nooit aan de bel te trekken, met name vrouwen niet. Bijna altijd zit er zo veel angst voor veroordeling achter en hebben ze het idee dat ze de enigen zijn die zoiets meemaken. ‘Nee!’ zou ik het liefst van de daken willen schreeuwen: ‘Je bent niet de enige! En vraag om hulp!’”

En wat de kerk betreft? Hoe kan daar een veilige sfeer ontstaan? “Volgens mij is de basis: weten we hoe God naar ons kijkt en wat Hij van ons vindt? Als ik lees dat niets mij kan scheiden van zijn liefde, dan is het vreemd dat we dit principe niet toepassen in de kerk. Laten we daarom vaker tegen elkaar zeggen dat we allemaal onze gebreken hebben, maar ons uitstrekken om met Gods ogen naar elkaar te kijken. Als die atmosfeer ontstaat, zal de drempel veel lager zijn om hulp te vragen als mensen een misstap begaan.”

Tekst: Maarten Nota