Katja Tolstaja: 'Juist door iets kleins kun je van betekenis zijn'
15 januari 2023 · 15:38
Update: 15 januari 2023 · 16:18
Sinds november is Katja Tolstaja Theoloog des Vaderlands. Katja, die in 1991 vanuit Rusland naar Nederland vluchtte, is als hoogleraar gespecialiseerd in theologie en religie in samenlevingen die een trauma hebben doorgemaakt. In december hield ze - met twee jaar vertraging door corona - haar oratie.
Dankbaar blikt Katja Tolstaja terug op haar verkiezing tot Theoloog des Vaderlands. "Ik ben ontroerd door de waardering die de jury uitsprak voor mijn werk aan de universiteit in de afgelopen decennia. Door mijn achtergrond heb ik veel kennis van collectieve en individuele trauma’s en kan ik doorgronden welke rol religie speelt in de huidige Russische propaganda.”
Wat wilde je als kind worden?
“Toen ik opgroeide in Rusland wilde ik ballerina worden. Maar het was geen milieu waarin je – zoals hier in Nederland – voor je plezier op ballet mocht. Als je geen groot kampioen kon worden, haalden je ouders je eraf. Maar ik was als kind ook geïnteresseerd in geneeskunde en filosofie. Voor theologie heb ik pas veel later gekozen, toen ik met mijn twee jonge dochters naar Nederland was gevlucht. Die keuze is natuurlijk wel deels te verklaren vanuit mijn filosofische belangstelling.”
Wie is Katja Tolstaja?
• Hoogleraar en vice-decaan aan de Faculteit Religie en Theologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam
• Vluchtte in 1991 met haar tweeling van anderhalf jaar uit Rusland naar Nederland
• Studeerde theologie in Kampen (promotie 2006)
• Richtte het Institute for the Academic Study of Eastern Christianity op
• Werd op 11 november tijdens de Nacht van de Theologie uitgeroepen tot Theoloog des Vaderlands
Wat is je favoriete Bijbelverhaal?
“Mag het ook een Bijbelgedeelte zijn? In 1 Korintiërs 13 worden veel mooie gaven, daden en kennis opgesomd – maar daarop volgt: ‘Had ik de liefde niet, het zou mij niet baten.’ Ik hoorde dit hoofdstuk voor het eerst in mijn jeugd, uit de mond van een hoogbejaarde non. Ze was inmiddels blind, maar kon het hele hoofdstuk uit haar hoofd citeren. Het maakte diepe indruk op me, want ik geloof al van jongs af aan, hoewel mijn ouders niet gelovig waren.”
Waar staat de mooiste kerk?
“Voor mij is dat iedere plek waar twee mensen van ziel tot ziel met elkaar spreken; want dan zal het altijd over de eeuwigheid gaan.”
Wie zou je weleens de oren willen wassen?
“Ik richt me liever op het goede. Juist door iets kleins te doen kun je van betekenis zijn voor je naaste. Zo vang ik Oekraïense vluchtelingen op in mijn huis. Dat heeft in mijn ogen meer zin dan bijvoorbeeld harde woorden te spreken over politici die zich verzetten tegen de komst van vluchtelingen.”
De hele dag door bid ik het Jezusgebed
Hoe besteed je een vrije avond het liefst?
“Eigenlijk heb ik nooit een vrije avond, want ik werk vrijwel altijd. In mijn werkkamer – thuis in Kampen – maak ik het wel altijd gezellig. Mijn man en de hond houden me er meestal gezelschap. Maar als we rondtrekken met onze camper, ontspan ik me echt. Dan strijken we neer op een mooi plekje aan het water in Frankrijk of Kroatië en rust ik uit, al werk ik ook daar stiekem door.”
Wat was jouw laatste schietgebedje?
“Eigenlijk bid ik de hele dag door het Jezusgebed, het belangrijkste gebed in het oosterse christendom: ‘Here Jezus Christus, verlos mij’. Woorden die je kunt bidden op het ritme van je ademhaling, waardoor ze indalen in je hart. Zelfs tijdens dit interview, een ritje op de fiets of in mijn slaap bid ik het.”