Is geloven in God goed voor je?

Is geloven in God goed voor je? Word je gelukkig van geloof? Heeft het de mensheid iets goeds gebracht? Sommigen zullen deze vraag negatief beantwoorden. Het is een veelgehoord borreltafelargument tegen religie: ‘Godsdienst leidt alleen maar tot een hoop ellende – geweld, onderdrukking, intolerantie, et cetera. In het verleden had je de kruistochten en talloze godsdienstoorlogen. Vandaag de dag is het niet anders: de kranten staan vol met religieus terrorisme. En dan nog die onderdrukking van vrouwen en homo’s, doen veel kerken dat niet nog steeds? En dan heb ik het seksueel misbruik in de Rooms-Katholieke Kerk nog niet eens genoemd.’
Zo bezien, is geloof iets wat we het beste zo snel mogelijk achter ons kunnen laten.

• Lees ook: Waarom een 'alwetende' God ongeloofwaardig is

Macht en geld

Er is op deze visie veel af te dingen. Je kunt wijzen op onderzoeken die aantonen dat geloof je gelukkiger maakt en goed is voor je gezondheid. Je kunt de even beroemde als omstreden Weber-these nog weer eens op tafel leggen. Weber betoogde dat protestantisme verband houdt met welvaart en vooruitgang. Je kunt gaan jij-bakken: de ergste oorlogen waren juist gefundeerd op atheïstische ideeën. Denk aan het nazisme en Auschwitz, het communisme en de kampen van Stalin. Of je kunt wijzen op het misbruik in de sport en in Hollywood: het is minstens zo erg als in de kerk. Bovendien is het moeilijk om een directe oorzaak te bewijzen. De kruistochten waren religieus gemotiveerd, maar macht en geld speelden misschien wel een grotere rol. Met andere woorden: die hadden zonder godsdienst of met een andere godsdienst net zo goed plaatsgevonden.

Niet te snel in de verdediging schieten

Dit zijn goede tegenargumenten, maar het is belangrijk om als christen niet te snel in de verdediging te schieten. Het is een niet te ontkennen feit dat onder de vlag van het geloof een hoop ellende is gebeurd. Er is gemoord, onderdrukt, gelogen, misbruikt binnen de muren van de kerk. En vaak werden ook nog theologische argumenten gebruikt om deze te legitimeren. Een klassiek voorbeeld is antisemitisme met als argument dat de Joden Jezus hebben gekruisigd. Maar ook slachtoffers van misbruik het zwijgen opleggen met het argument: je wilt Gods kerk toch geen schade toebrengen? Genoeg redenen om niet zomaar deze aanklacht tegen het christendom van de hand te doen.

Het is niet voor niets dat juist de kerk zo sterk wordt afgerekend op haar problemen. De kerk heeft namelijk steeds haar mond vol over ‘heilig leven’ en ‘tien geboden’ en heft ook makkelijk het vingertje naar de ‘goddeloze wereld’. Gevolg is dat de kerk wat meer heeft uit te leggen als het weer eens een puinhoop is. Er gaapt een niet te ontkennen kloof tussen de grote woorden van de kerk en de weinig verheffende realiteit.

• Lees ook: Dat er veel christenen zijn, is geen bewijs voor God

Hoge eisen

Ook zonder de beschuldigingen vanuit ‘de wereld’ worstelden theologen met dit probleem. Nadat de tien geboden behandeld zijn in het kerkelijke leerboekje de Heidelbergse Catechismus, staat daar de vraag: ‘Kunnen zij die tot God bekeerd zijn, deze geboden volbrengen?’ Met andere woorden: heeft het geloof positieve effecten? Het ontluisterende antwoord: ‘Nee, want zelfs de allerheiligsten hebben in dit leven niet meer dan een klein begin van deze gehoorzaamheid.’ Veel van het positieve van het geloof blijft verborgen. In de kerk hebben we wel hoge eisen, maar we beseffen al te goed dat daarvan voorlopig weinig terechtkomt. Geloof brengt niet zo veel concreets. Steek dus de hand in eigen boezem en blaas niet te hoog van de toren.

Geen woorden maar daden

Maar veel theologen leggen andere accenten. Zeker vandaag de dag wordt onder aanvoering van de populaire Tom Wright de nadruk gelegd op wat er wél is en kan. Wright ontkent niet dat het altijd maar een klein begin blijft, maar toch vraagt hij er vooral aandacht voor dat het Koninkrijk van God nú al aanbreekt en niet pas straks. Het is het oude dilemma tussen ‘reeds’ en ‘nog niet’, waarin Wright het ‘reeds’ benadrukt. Daar moeten we ons als christenen op richten, niet lijdzaam afwachten tot we in de hemel komen. De hemel, zegt Wright, die begint vandaag al met wat wij christenen door de kracht van God doen. Wright heeft een goed punt en hij laat overtuigend zien dat de Bijbel dat ook beklemtoont. Maar laat dat Koninkrijk dan uit daden bestaan en niet uit mooie woorden. Die woorden breken stuk op de mislukkingen van de kerk en van christenen.

Beeld: Shutterstock