Immense kracht rouw raakt Alain ook op kansel

De vakantie is voorbij en ik moet weer aan het preken en spreken. Dat blijkt nog niet zo eenvoudig, want door een vers rouwproces gaat helemaal niets vanzelf. Ik ben als een bakker die misselijk wakker is geworden, en toch broden moet gaan bakken voor de mensen. Het geloof smaakt mij even niet zo, maar de kansel wacht onverbiddelijk.

Interesse kwijt

Het wordt mijn eerste Onze Vader na het Onze Vader aan het graf van Onze Neef (33). De gospelband heeft vooraf gemaild, dat ze onder andere Tienduizend redenen [tot dankbaarheid] op hun repertoire hebben. Dank u vriendelijk. De startzondag op mijn dertigste voelt als de slotzondag op mijn tachtigste.

Thuis kijk ik de Netflix-serie After Life. Ricky Gervais, de komiek die de serie schreef, speelt Tony, een journalist die zijn vrouw aan kanker verloor. De rouw en het gemis vallen hem zo zwaar dat hij niets meer klaarspeelt. Hij is alle interesse kwijt in zijn collega’s, vrienden, familie, en vooral in de mensen die hij voor zijn werk moet interviewen. Lusteloos staart hij naar zijn computerscherm, wachtend tot hij naar huis kan om daar oude filmpjes van zijn overleden echtgenote te bekijken. Eigenlijk wil Tony zelf ook dood, maar dat vindt hij zielig voor zijn hond.

Aan de rivieren,
daar zaten wij treurend
en dachten aan ons gemis.
In de wilgen op de oever
hingen wij onze lieren.

Nog geen 24 uur nadat ik het fatale nieuws had ontvangen hing er al een preekvoorziener aan de lijn. ‘Hoe zullen we het doen, zondagochtend over acht weken? Wij zijn een heel open geloofsgemeenschap, alles kan en mag bij ons!’. De daaropvolgende dagen wilden vriendelijke kerkmensen dat ik stukjes voor de streekkrant aanleverde. Pakkende slogans voor hun folders. Enthousiaste filmpjes voor hun jongeren.

Radicale eerlijkheid

In After Life stoort Tony zich het meest aan mensen die willen dat hij zijn beste zelf is. Vrienden die een nieuwe date voor hem regelen. Een baas die een leergierige stagiaire naast hem zet. Een verpleegster die wil dat hij liefdevoller is voor zijn vader. Een junk die hem eerst besteelt en vervolgens om begrip en medeleven vraagt. Alles en iedereen wil Tony richting het leven trekken, richting een toekomst, richting de leukste, vitaalste, meest aangepaste versie van zichzelf. Hij weigert mee te spelen.

Daar durfden ze te vragen om een kunstje,
daar vroegen onze beulen:
‘Zing voor ons een vrolijk lied’.
Hoe zouden we kunnen zingen en dansen,
zo vervreemd als wij nu zijn?

Als overlevingsstrategie (en omdat ik vind dat je in de kerk niet onoprecht mag zijn) kies ik voor radicale eerlijkheid. Bij een handjevol lezingen en kerkdiensten zeg ik het direct en recht voor z’n raap: ik had moeite om hierheen te komen. Ik ben gewond en in de rouw, en beleef weinig plezier aan kerkgang of andere religieuze exercities. Voor iedere bezoeker die me na zo’n bijeenkomst van harte sterkte wenste, waren er vier of vijf die me hartelijk bedankten voor het leuke en frisse verhaal. Dat irriteerde me tot op het bot.

Verraad

After Life Tony gebruikt, net als ik, botte eerlijkheid als zijn superkracht. In zijn geval bestaat het vooral uit het op ieder moment afkraken en uitschelden van de hele wereld en al haar bewoners. Met totale schijt aan de eventuele gevolgen – niets te verliezen. Ook bij hem loopt dat buitengewoon frustrerend af. Hoe rotter hij doet, hoe meer zijn omgeving blijft proberen hem terug op de rails te krijgen. De wereld van de levenden accepteert zijn hang naar destructie niet.

Wat mij betreft wordt deze hele bende verwoest,
loopt de hele maatschappij op de klippen,
maakt iemand de hele rataplan met de grond gelijk,
dan sta ik op de voorste rij te applaudisseren.

Waarom hebben Tony en ik zoveel weerzin om ons opnieuw vol op onze dagelijkse bezigheden te storten? Waarom schrijft hij geen mooie verhalen, maakt hij geen nieuwe vrienden, is hij niet charmant? Waarom sleep ik me chagrijnig naar de kerk in plaats van me te laven aan geloof, hoop en liefde? Waarom staar ik liever rokend voor me uit dan dat ik naar de sportschool ga, waardoor ik me beter voel?

Omdat het voelt als verraad. Als Tony plezier maakt, verloochent hij zijn verdriet en daarmee zijn vrouw. Als ik mijn theologisch werk niet laat aantasten en aanvreten door wat het leven me aandeed, ontken ik de immense kracht van de rouw van deze zomer. Als Tony en ik verdergaan, laten we hen die wij missen deerlijk in de steek.

Als ik jou vergeet,
laat dan mijn hand de snaren vergeten.
Laat mijn tong aan mijn gehemelte kleven
als ik niet meer denk aan jou,
als ik jou niet stel
boven alles wat mij verheugt.

Ruimte

Vroeg of laat keert het om, dat sentiment. Volgens de Bijbel gebeurde het na een symbolische zeven weken dat de eerste christenen ineens de geest kregen. Ze zaten bang bij elkaar in een gesloten woning, terwijl het buiten feest was. Geen haar op hun hoofd die eraan dacht om zich tussen de mensen te begeven. Te bang, te vervreemd, en nog veel te veel bezig met de Grote Afwezige die in de wolken was verdwenen.

Plots waait er een frisse wind, willen ze naar buiten, willen ze anderen spreken en toespreken, zijn ze virtuoos in alle talen, maken ze vrienden in alle regionen, drijft een heilige levenslust hen naar alle windstreken. Hun Pinksteren is aangebroken, en dat betekent dat ze het eindelijk snappen: de enige manier waarop we Jezus kunnen verraden, is door níet verder te gaan met ons leven. Dan sterft hij met ons uit, in plaats van in ons voort te leven.

Ik zal het jullie laten weten zodra mijn Pinksteren is aangebroken. Intussen kijk ik naar After Life en voel ik me thuis bij de bijzonder chagrijnige wraakpsalm Psalm die ik in dit blog slechts lichtjes hoefde te bewerken om hem prachtig passend te maken. Voor alle sentimenten is immers ruimte in de Bijbel, dat hebben we dan weer heel aardig getroffen.

-

• After Life: https://www.netflix.com/us-nl/title/80998491
• Psalm 137: https://bijbel.eo.nl/bijbel/psalmen/137
• Pinksteren: https://www.lazarus.nl/alles-over/pinksteren/