‘Een negatief zelfbeeld is niet eenvoudig op te lossen met een liedje over parels’

Laurens wil eerlijk leven, maar komt erachter dat een leven zonder leugens eigenlijk onmogelijk is. Maar misschien kunnen we wel stoppen met elkaar oneerlijk advies geven?

In mijn zoektocht naar eerlijkheid heb ik mijn eigen (on)eerlijkheid kritisch bekeken met het voornemen eerlijker te zijn. Om het eerlijk te houden (en om mezelf een beetje in te dekken): ik zal nooit leugenloos zijn. Soms is het functioneel of uit bescherming, soms uit angst of gemakzucht. Ik kan geen formule bedenken waarmee je kunt berekenen wanneer eerlijkheid overbodig is en wanneer gerechtvaardigd.

Ik heb wel gemerkt dat stilstaan bij mijn dagelijkse leugentjes helpt om beter te begrijpen waarom ik er soms voor kies oneerlijk te zijn. Ik heb ervaren hoe lastige vragen vaak een oneerlijk gemakkelijk antwoord krijgen en hoe dat even aantrekkelijk als verwarrend kan zijn.

In dit laatste deel van mijn zoektocht naar eerlijkheid heb ik vier veelgehoorde, maar oneerlijke levensadviezen onder elkaar gezet die naar mijn idee te vaak onweersproken blijven.

Volg je droom of je passie

Dromen zijn prachtig, ik droom graag, maar ze zijn niet altijd realistisch. Ik lees regelmatig dat de kern van geluk of zelfontplooiing begint bij het najagen van je dromen en dat passie een soort heilige graal is om ergens goed in te worden. Begrijp me niet verkeerd, sommige mensen zouden best wat meer mogen dromen en ik gun iedereen van harte een passie. Maar wat als je niet echt een heldere passie hebt? Als je meerdere dingen leuk vindt, of als het je niet lukt om je langdurig ergens bovenmatig voor te interesseren?

Laat je niet aanpraten dat je eigenlijk iets anders zou moeten doen, omdat je van je leven geen wilde jacht op dromen maakt.

Ik vind het leuk om te schrijven, ik fotografeer graag en ik heb periodes waarin ik geniet van muziek maken. Schrijven (en soms fotograferen) is nu mijn werk. Niet omdat ik een enorme passie heb voor taal en doelbewust tekstschrijver ben geworden, maar omdat ik terugkijkend – soms bewust, maar vaak ook gewoon toevallig of omdat het zo uitkwam – keuzes heb gemaakt die me in die richting hebben geduwd. Wat ik vaak doe wordt mijn sterke kant, wat ik goed kan ga ik leuk vinden. Dus droom erop los en doe wat je kunt met de passie die je kunt opbrengen, maar laat je niet aanpraten dat je eigenlijk iets anders zou moeten doen omdat je van je leven geen wilde jacht op dromen maakt.

Geloof in jezelf

Weinig mensen zullen ontkennen dat het enorm belangrijk is in jezelf te geloven, ik niet in ieder geval. Maar voor degenen aan wie dat advies is gericht, is dat nou juist het probleem. Iedereen gelooft iets over zichzelf, het probleem is dat sommige mensen slechte dingen over zichzelf geloven. Dat maakt ‘geloof in jezelf’ een non-advies. Het gaat er niet om dát je in jezelf gelooft, het gaat erom wát je over jezelf gelooft.

Het is hard werken om complimenten en succes steeds weer te gebruiken als tegenargument wanneer ik mezelf probeer te overtuigen dat ik niet zoveel voorstel.

Ik twijfel vaak over wat ik kan. Ik vind mezelf en wat ik doe, schrijf of zeg vaak niet goed genoeg. Mijn uitdaging is niet om meer in mezelf te gaan geloven, maar om te leren meer goede dingen over mezelf te gaan geloven. En dat is best ingewikkeld. Een negatief zelfbeeld is niet eenvoudig op te lossen door complimenten van anderen, veel succes of met een liedje over parels. Het is hard werken om complimenten en succes steeds weer te gebruiken als tegenargument wanneer ik mezelf probeer te overtuigen dat ik niet zoveel voorstel. Gelukkig kan het wel. Het lukt me vaker om betere dingen over mezelf te geloven en om leugens te weerspreken. Dus wees gerust. Je kunt het, maar je moet de mensen die ‘geloof in jezelf!’ tegen je zeggen even negeren.

De Bijbel = Eerste Hulp Bij Ongeloof/Ongemak

Om begrijpelijke redenen bedenken dominees en jeugdleiders in de kerk regelmatig lekker klinkende oneliners. Die blijven hangen. En als je je schapen – en vooral lammeren – wilt beschermen tegen de verleidingen van de wereld, dan moet je ze iets meegeven dat blijft hangen. Vaak een variant op iets wat al bestaat, iets populairs met een christelijke twist. Ja, de tijd dat de kerk een creatieve voorloper was ligt alweer even achter ons.

Een voor veel christenen bekend advies is de EHBO-woordspeling. ‘De Bijbel is je Eerste Hulp Bij Ongeloof’. Dit idee is de basis voor veel moderne christelijke wijsheden. Wat je probleem ook is, je vindt de oplossing in de Bijbel. Ik snap wel waar de gedachte vandaan komt. Veel gelovigen zien de Bijbel als ultieme waarheid en het enige dat God ons gegeven heeft om hem te leren kennen. Sola scriptura, dus daar moeten we het alleen mee doen. Bijbelverzen als pleisters op de zere plek.

Depressief? ‘U mag uw zorgen op hem afwentelen, want u ligt hem na aan het hart.’

Schuldgevoel? ‘Mijn genade is u genoeg’

Laag zelfbeeld? ‘Je bent een parel in Gods hand’

Wonder nodig? ‘Wat bij de mensen onmogelijk is, is mogelijk bij God.’

Kun je mooi weer even verder toch?

Ik denk dat de Bijbel niet als een EHBO-kit de oplossing heeft voor onze problemen en gelukkig is het bij lange na niet het enige dat God geeft om de waarheid te leren kennen. De bijbel zo zien is te makkelijk en doet geen recht aan de Bijbel. Ook niet aan de mens trouwens. Ze zo benaderen is te eendimensionaal. Ze zijn allebei veel gelaagder.

God heeft een plan met je leven

Dit volgt een beetje op de eerste uit het rijtje. Ik wil niet zeggen dat God géén plan heeft. Dat weet ik eigenlijk niet, misschien wel. Ik hoop van wel. Maar wat moet ik met die informatie? Hoe kom ik erachter wat dat plan is? En heb ik er zelf ook nog iets over te zeggen? Wat als ik totaal iets anders aan het doen ben dan wat God van plan was? Gaat het straks dan enorm mis? Is dat plan van God ook flexibel of staat het van begin tot eind vast? Zijn tegenslagen onderdeel van het plan? Of alleen de dingen die lukken? Vragen, vragen. Hoe wijs is een levenswijsheid als die meer vragen oproept dan beantwoordt? Kan ik mijn leven niet beter gewoon nemen zoals het komt en doen wat in mijn vermogen ligt om mijn korte tijd op aarde zo goed mogelijk te besteden voor mezelf en de mensen om mij heen? Zonder me zorgen te maken of ik het plan wel volg? Het is maar een idee. Misschien ook wel Gods idee, dat zou mooi uitkomen.

Om af te sluiten nog dit: ik plaats geen vraagtekens bij deze uitspraken uit rancune of om alles nog ingewikkelder te maken. Maar ik doe het wel, omdat deze cliché’s kunnen beklemmen en, hoe goed bedoeld ook, weinig helpen. Ik hoop dat het voor jou net als voor mij een een verademing is om eerlijk te accepteren dat het (gelukkig?) niet zo eenvoudig is.