‘Ik krijg hier veel meer dan ik geef’

Beschutting

Het is kwart voor negen. Over een kwartier beginnen de bewoners van het Jeannette Noëlhuis met gebed. Het duurt even voordat de deur opengaat en kernbewoner Susan ons zachtjes begroet. “Welkom in ons huis. De meeste bewoners slapen nog, maar kom verder. Ik zal koffie voor jullie zetten.” Via de portiek nemen we de trap omhoog. Op de blauwe voordeur hangt een sticker met de tekst ‘Kernwapenvrij verklaarde woning’. Fijn, dat is weer een zorg minder.

Eenmaal binnen, komen we in een lange smalle gang. Je ziet meteen dat dit huis uit vijf appartementen bestaat zonder tussenmuren. In de schemerige gang staan op matjes voor de deuren sandalen en slippers van een stuk of vijftien mensen zonder papieren die in dit huis beschutting vinden. “Iedere bewoner of gezin heeft een eigen kamertje,” licht Susan toe. “Het is niet groot, maar voor mensen zonder status en papieren betekent dit al heel veel. Ik heb zelf ook een kamertje aan het einde van gang.”

Taizé-bundeltjes

Vijf voor negen. In het midden van de gang bevindt zich de sobere gebedsruimte. Hier starten de kernbewoners elke dag met gebed. Aan de muur hangt een zwart-witfoto van een vriendelijk glimlachende dame, de naamgever van de gemeenschap: Jeannette Noël. Er melden zich diverse leden van de gemeenschap, die – zonder schoenen – op het beige tapijt gaan zitten. Susan in de hoek, daarnaast Amelie, een Duitse scholiere die een tussenjaar doet, gevolgd door Willem.

Hij leidt het gebed vandaag en woont samen met zijn vrouw in een naastgelegen appartement. Taizé-liedbundeltjes gaan rond en Willem legt een klokkenspel naast zich neer. Ook zestiger Gerard, die eind jaren tachtig aan de wieg van het Noëlhuis stond, schuift aan. Hij woonde de eerste tien jaar in de gemeenschap, maar koos voor meer rust en afstand door een eigen woning in de flat te kopen. Naast Gerard neemt kernbewoner Margriet plaats. Zij is de spin in het web en regelt veel in en rond het huis. Ze hurkt op een laag gebedskrukje en sluit haar oge

Demonen

Dan klinkt er een zachte boing. Willem tikt met een korte gongklopper tegen een koperen schaaltje en start daarmee het meditatieve moment. Een minuut is het helemaal stil, gevolgd door een noot van het klokkenspel waarmee Willem de toonhoogte bepaalt voor het lied ‘Confitemini Domino’. Onder toeziend oog van Gandhi en enkele heiligen, die vanaf de witte muur naar beneden kijken, vullen prachtig meerstemmige klanken de ruimte.

Susan slaat de Bijbel open en leest onder andere Matteüs 12:28: “Maar als Ik door de Geest van God demonen uitdrijf, dan is het Koninkrijk van God bij u gekomen.”

Toeval of niet, een aantal van die ‘demonen’ blijken straks tijdens de koffie ter sprake te komen, als de huisgenoten hun onorthodoxe blik werpen op thema’s als kernwapens, immigratie en het klimaat.

Maar eerst weer die stilte na de gong van Willem. Alleen het geluid van het verkeer in de straat dendert af en toe via het openstaande raam bruut naar binnen, als een onbeschofte gast die dit heilige moment wil verstoren. De bidders deert het niet. Bij hen is iedereen welkom. Onbeschoft, ongenodigd of ongedocumenteerd.

Slappe koffie

De loomheid van deze vroege ochtend vormt een groot contrast met de levendigheid van het Noëlhuis in wakkere toestand, vertelt Susan later tijdens de rondleiding in het huis. Bijvoorbeeld wanneer iedereen tegelijk in de wasruimte moet zijn, zijn eigen potje wil koken in de keuken en ’s avonds in de woonkamer. “Onze bewoners komen hier om te kletsen, voetbal te kijken of een spelletje te doen. Dat gaat er soms fanatiek aan toe, hoor!”

Rusland ontvlucht

Het wordt gezellig druk in de woonkeuken. Susan eet haar ontbijt uit een kom, Willem heeft zijn laptop opengeklapt aan de bruine keukentafel en gaat – onder het genot van koffie en een appeltje – aan het werk. Hij probeert met onderzoek en ranglijsten supermarkten te motiveren om hun aanbod te verduurzamen. Ook Ilmirah komt even binnen. Zij ontvluchtte Rusland met haar dochter, omdat haar leven er niet veilig was.

Margriet ontfermt zich over een stapel ontbijtkoeken. “Willem, neem jij er een paar mee? We hebben er echt genoeg.” Maar Willem bedankt en probeert zich te focussen op zijn scherm. Margriet: “Wij krijgen veel donaties in de vorm van voedsel en vaak hebben we dan ineens een overvloed van iets. Natuurlijk zijn we hier heel blij mee en het blijft een verrassing wat we dagelijks eten.”

Anarchistisch

Na een studie psychologie aan de VU en een stage bij de ggz belandde Margriet in 2012 in het Noëlhuis. Samen met de andere kernbewoners is zij het aanspreekpunt voor hulpverleners, runt ze het huishouden, geeft ze les, en ontvangt ze nieuwe bewoners voor kennismakingsgesprekken. Ook zet Margriet geregeld vredebewarende en -stichtende interventies op poten. Want, zo staat in vrij ferme woorden op de website, de gemeenschap beschouwt zichzelf als een beweging van radicale christenen met een pacifistische en anarchistische instelling. Met name dat laatste roept al snel associaties op van wetteloosheid en zelfs geweld. Toch lijken deze bewoners in niets op houwdegens die met de politie op de vuist zouden gaan. “Ik denk dat er veel misverstanden bestaan over het begrip anarchisme,” licht Margriet toe. “Voor mij staat christen-anarchisme voor vreedzaam verzet tegen misstanden in de samenleving. Dat betekent dat wij ons, als het gaat om onrecht, bovenal laten leiden door de wetten van het Koninkrijk van God en niet door die van het Koninkrijk der Nederlanden. Als die twee schuren, kiezen wij voor God.”

Gevangenis

Precies daarom wonen er in dit huis mensen zonder papieren. “We kunnen niet anders, want ze hebben geen dak boven hun hoofd en dus vangen we hen op. Dat vraagt God van ons. Mochten er wetten komen die ons tegen moeten houden, dan hoop ik dat we zeker door zullen gaan. Die regels kloppen namelijk niet, omdat het nog steeds gaat om een medemens in grote nood. De eventuele consequenties nemen we voor lief.”

• Lees ook: Pleegouder van tieners; 'Je bent meer coach dan opvoeder'

Dat sommige bewoners daarin heel ver kunnen gaan, laat Susan zien. Ze pakt uit haar rommelige kamer (“Sorry, ik had moeten opruimen”) een oude map met verslagen van een Britse rechtbank. Met een glimlach op haar gezicht: “Jaren geleden zat ik daar in de gevangenis, omdat ik samen met een priester een militaire basis was binnengedrongen en een vrachtwagen die kernwapens vervoerde, onklaar heb gemaakt. Barmhartigheid is heel goed, maar dat is vaak symptoombestrijding. Helaas zijn er in deze wereld systemen die omver gekieperd moeten worden omdat ze niet deugen.”

Roze schepjes

De gebreide trui die Susan vandaag aanheeft, past mooi bij dit thema. “Het is mijn actietrui, gemaakt door mijn moeder. De roze schepjes erop staan voor een ludieke actie die we gaan doen bij de militaire vliegbasis Volkel tegen de komst van een nieuwe lichting NAVO-kernwapens (de actie vond op 20 oktober jl. plaats, er werden acht actievoerders aangehouden, MN). We willen vrede scheppen en nodigen mensen uit om mee te graven aan een gat onder het hek van het vliegveld. Lukt dat ons, dan gaan we met elkaar op de start- en landingsbaan zitten, al denk ik dat we voor die tijd al tegengehouden zullen zijn.”

“De vorige lichting van die megavervuilende dingen kwam buiten het parlement om in ons land en daar kon niemand over discussiëren,” vult Margriet aan. “Dat willen we niet nog een keer en daarom voeren we deze symbolische actie. Ik vind het namelijk misdadig, maar helaas lijkt de politiek zich er niet druk om te maken. We krijgen alleen bij de SP wat bijval, maar van de ChristenUnie hoor ik bijvoorbeeld niets. Sterker nog, zij zetten fors in op defensie en dat vind ik onverteerbaar voor een christelijke partij. Blijkbaar geloven zij oprecht dat je vrede kunt kopen met wapens en geweld.”

On-Jezusachtig

Ondanks het vroege tijdstip en de sterke koffie, passeren zware thema’s de revue, want ook het klimaatprobleem komt voorbij. Maakt dat niet moedeloos? “Haha, helemaal niet!” reageert Susan. “Niets doen of apathisch worden, dat vind ik pas zwaar en deprimerend. Het klopt dat wij deze megaproblemen niet gaan oplossen, maar ik vind het heel veel voldoening geven om bijvoorbeeld mijn roze schepje in de grond te steken. Zin heeft het niet op wereldniveau, maar wie weet draagt het bij aan een gezonde nieuwe discussie.”

Margriet: “Alleen kijken naar het resultaat vind ik nogal een on-Jezusachtige manier om na te denken over je acties. Je moet het goede doen en dat geeft vreugde. Heeft het dan ook nog effect, ja, dan is het fantastisch. Ook vind ik het een geruststellende gedachte dat het effect lang niet altijd meetbaar is. Als ik het goede doe, geeft me dat veel. Dat lees je ook in de Bijbel, waar de gast bijna altijd met een geschenk komt. Dat ervaren wij ook in onze gastvrijheid: deze mensen komen ons iets prachtigs brengen.”

Vuile vaat

Daar sluit Gerard zich van harte bij aan, vlak voordat hij de keuken uit loopt om in zijn eigen huis te gaan werken. “Ik ervaar de aanwezigheid van onze bewoners als heel verrijkend en gezellig. Wie in Nederland leeft er nu samen met mensen uit Eritrea, Irak of Egypte? We eten elkaars eten, drinken koffie en bouwen een band op die veel dieper gaat dan die tussen buren. Dat vind ik een enorm voorrecht. We zijn echt geen martelaren die zich opofferen. Ik krijg hier veel meer dan ik geef.”

Klinkt prachtig, maar in elk gezin is weleens wat, laat staan in zo’n gemêleerde samenstelling. Op welk punt knalt het weleens? Susan: “Vaak bij stomme kleinigheden als vuile vaat die blijft staan of een vies toilet. Dat zorgt soms voor spanning en dan bots je tegen de beperkte ruimte aan die we hier met zo’n twintig mensen hebben. De gemoedelijkheid die je nu aantreft, kan soms ook omslaan in irritatie of onbegrip. Dan kan juist die diversiteit aan culturen het ingewikkeld maken. Meestal lukt het om ruzies snel bij te leggen, maar niet altijd. Dan moet je met pijn in je hart afscheid van iemand nemen.”

Radeloze asielzoeker

De ochtend vordert en Susan maakt plannen voor het avondeten. Veel eten krijgt het Noëlhuis van gulle gevers en een klein deel is de oogst van de moestuin, die op een kwartiertje lopen ligt. Vandaag staan er meerdere potten rode kool klaar en hoeft Susan dus niet lang na te denken over het menu. Om alle monden op tijd van een warme hap te voorzien, begint ze alvast met het schillen van de aardappels. Een monnikenwerk voor zo veel mensen.

Dan gaat de telefoon van Margriet. Ze loopt even naar het ruime balkon aan de achterzijde van het huis, met uitzicht op een fraai groen parkje met een tennisbaan. Als ze ophangt, vertelt ze over het gesprek met een radeloze asielzoeker die na 21 jaar ons land moet verlaten en geen kant op kan. “Zulke telefoontjes krijgen we wekelijks en lang niet altijd kunnen we iets voor hen betekenen. Dat steekt me wel, maar is de realiteit waar we mee te dealen hebben. Het maakt me strijdvaardig om door te gaan.”

Tekst: Maarten Nota 
Beeld: Ruben Timman