‘Ik kan niets met die quasi-theologische onzin. Wanneer krijg ik nou eens eerlijk antwoord?’

Voor mij is Google niet alleen de go-to zoekmachine voor praktische vragen, zoals hoeveel water ik mijn kamerplanten moet geven, maar ook voor meer ingewikkelde vragen. Levensvragen zelfs. Bijvoorbeeld hoe ik bepaald gedrag of bepaalde gedachten kan afleren. Hoe ik patronen kan veranderen, of hoe ik om moet gaan met liefdesverdriet. Over zulke vragen zijn oneindig veel artikelen geschreven. Mijn favoriete artikelen zijn de lijstjes. Gezonder worden in 10 stappen, 7 manieren om positiever te denken. Zelfverzekerder worden in 5 stappen. Meer controle over je leven met deze 12 eenvoudige veranderingen. Ik ben enorm gevoelig voor zulke titels, dat mag je best weten.

Er wordt dan ook bijna nooit onzin verkondigd…  

Ik hou ook van speeches van zelfhulpgoeroes. Gezien het tempo waarin ze verschijnen blijk ik niet de enige. Er wordt dan ook bijna nooit onzin verkondigd. Meestal komt het neer op dingen als: gezonder eten, meer bewegen, een goed slaapritme, een dagboek bijhouden, successen vieren, je minder aantrekken van wat andere mensen vinden en eenvoudige doelen stellen. En dat zijn inderdaad allemaal dingen die, wanneer het je lukt om ze structureel toe te passen, goed werken.

Oneerlijke antwoorden

Het probleem is alleen dat dit soort artikelen, hoewel ze inspireren en niet onwaar zijn, nauwelijks invloed hebben op lange termijn. Ze komen vrijwel nooit bij de wortel van het probleem. Daarmee zijn het eigenlijk geen eerlijke antwoorden of oplossingen. Zeker, mensen die onzeker zijn, of eenzaam, perfectionistisch, bang, verdrietig of vatbaar voor sombere gedachten, zijn allemaal gebaat bij een goede levensstijl. Maar het idee dat je in een paar stappen structurele issues het hoofd kunt bieden is oneerlijk. Te kort door de bocht. Ongewenste gedachten of gedrag zijn namelijk niet het resultaat van een ongezonde levensstijl. Het zijn langzaam ingesleten patronen, overtuigingen die jarenlang stukje bij beetje zijn gegroeid. Of het zijn trauma’s die ook niet van de een op de andere dag zijn ontstaan.

De christelijke omgeving geeft gewoon slecht advies

In de christelijke omgeving waarin ik opgroeide waren er genoeg makkelijke antwoorden op moeilijke vragen. ‘Gods wegen zijn ondoorgrondelijk’, ‘God geeft je geen zwaarder kruis dan je kunt dragen’, ‘als God een deur sluit, zet hij een raam open’ of ‘God heeft nooit een kalme reis beloofd, maar wel een behouden aankomst.’ Wat conservatiever: ‘Je moet niet vragen waarom, maar waartoe.’ Of, vooral populair in evangelische kringen: ‘Je moet leren groeien in jouw identiteit in Christus.’

De eerste vijf zijn zo nietszeggend dat net zo goed niets kunt zeggen, de zesde is gewoon heel slecht advies en van de laatste heb ik nooit begrepen wat het betekent. Ik denk dat je de meeste antwoorden op moeilijke vragen wel kunt wegzetten als truïsmen (voor de hand liggende waarheden waar je niks mee kunt) of als quasi-theologisch bijeengeraapte onzin. Het zijn antwoorden die je krijgt van iemand die duidelijk niet met dezelfde vragen worstelt..

Fastfood voor de ziel

Zowel die christelijke platitudes als de artikelen met stappenplannen bevredigen onze behoefte aan quick fixes. Ik heb een vraag en ik wil nú antwoord. Fastfood voor de ziel, zeg maar. Het geeft je even het gevoel dat je vol zit, maar voor je het weet heb je weer honger. Erger nog: je komt erachter dat het totaal geen recht doet aan de vraag.

Zoals Job sarcastisch tegen zijn vrienden roept: ‘Nou jongens, enorm bedankt, met jullie zal de wijsheid sterven. Ik kan zelf ook mijn hoofd gebruiken, ik ben niet minder dan jullie!’ Want nadat hij echt álles is kwijtgeraakt en wanhopig vraagt waar hij dat aan verdiend heeft, komen zijn vrienden met antwoorden als ‘je zult het er wel naar gemaakt hebben’, ‘wees blij dat dit alles is, het kan nog veel erger’, ‘geen mens is onschuldig’ en ‘zou God het niet beter weten dan jij?’. Antwoorden die sec genomen misschien niet eens onwaar zijn, maar voorbij gaan aan de diepe worsteling en vragen van Job.

De Bijbel is geen zelfhulpboek

Zelfhulpgoeroes verdienen hun geld met algemene wijsheden en peptalks die zelden echt nieuwe inzichten geven.  De meeste levensvragen die er écht toe doen zijn niet te beantwoorden met een stappenplan, oneliners of contextloze Bijbelverzen. Ons verlangen naar kant-en-klare oplossingen zit zo diep dat ik niet de illusie wil wekken dat met een blog te willen veranderen. Maar laten we beginnen met het onderdrukken van de reflex een ander op te schepen met dooddoeners. Ik denk dat Job een stuk minder wanhopig was geweest als zijn vrienden hadden gezegd: ‘Job, wij snappen het ook niet’. Dat was een stuk eerlijker geweest.

De bijbel is geen zelfhulpboek, het is een les in medeleven

En voor mij is dat een van de lessen van het verhaal van Job. De Bijbel is niet geschreven als een snel, makkelijk antwoord.. Het is geen zelfhulpboek. Het is een les in liefde, lijden en medeleven. En het is een spiegel. Wie goed kijkt ziet een combinatie van menselijk onvermogen en goddelijke grootsheid.

Ps: Mocht jij wel een keer iets wezenlijks hebben gehad aan zo’n ‘quick fix’, laat het me alsjeblieft weten! Want ik hoop natuurlijk dat het soms wel helpt..

Laurens Collée is tekstschrijver, fotograaf en maakt graag muziek. Als freelancer werkt hij bij voorkeur voor bedrijven die maatschappelijk relevant willen zijn. Voor Lazarus schreef Laurens eerder al verschillende blogs over gelukkig worden, social media en (consu)minderen. Nu schrijft hij een korte serie over zijn ingewikkelde relatie met eerlijkheid.