‘Ik denk dat Hooglied is geschreven door een vrouw’

Theoloog en publicist Henk Post uit Veenendaal schreef een ‘meditatieve uitleg’ over het bundeltje liefdespoëzie dat wij – in navolging van Maarten Luther – Hooglied noemen. “Maar eigenlijk”, zegt hij, “kun je dit Bijbelboek beter ‘Het allermooiste lied’ noemen, in lijn met de Hebreeuwse benaming ‘Lied der liederen’.”

Wat was de lastigste kwestie bij het bestuderen van dit bijzondere Bijbelboek?
“Dat was de vraag hoe je er precies naar moet kijken. Eeuwenlang is het uitgelegd als een allegorie: een tekst met een verborgen, geestelijke boodschap. De lichamelijke liefde die in Hooglied in geuren en kleuren wordt uitgetekend, staat dan voor de relatie tussen God, de bruidegom in Hooglied, en Israël, de bruid. Zo leerden de rabbijnen het al. Later heeft de kerk dat overgenomen, maar dan met het oog op Christus en zijn bruidsgemeente.”

Op de visie dat je de tekst figuurlijk moet lezen, kwam de laatste jaren – ook onder orthodoxe theologen – steeds meer kritiek. Terecht?
“Dat vind ik wel. Als je Hooglied op die allegorische manier probeert uit te leggen, merk je al snel dat je hopeloos vastloopt. Of je verzandt in volstrekte willekeur. Ik vond het eerlijk gezegd wel een lastige keuze om deze klassieke lijn los te laten, juist omdat die ‘geestelijke uitleg’ zulke oude papieren heeft, in het jodendom én in het christendom. Maar de tekst zelf biedt geen enkele aanwijzing dat het hier om een allegorie gaat.”

Welke benadering staat u voor?
“Ik zie Hooglied als een lofzang op liefde, verlangen en seksualiteit als goede scheppingsgaven van God.”

Joden lezen Hooglied jaarlijks tijdens het Pesachfeest. Waarom juist dan?
“Pesach is een oogstfeest, en dat gaat er uitbundig aan toe. Er wordt veel wijn bij gedronken. Met name voor jongeren brengt zo’n feest seksuele verleidingen met zich mee. Hooglied wijst de weg: pas op met de liefde, ga er zuiver mee om. Wat dat betreft, blijft Hooglied actueel. Jongeren van nu groeien op in een geseksualiseerde samenleving, met veel verwarring rond actuele thema’s als gender, samenlevingsvormen en seksualiteit. Juist voor hen is het een onmisbaar Bijbelboek.”

Perspectief van de vrouw

Opvallend is dat het meisje het vaakst aan het woord is. Het korte Bijbelboekje begint én eindigt met woorden van haar. Wat mag je daaruit concluderen? “Ik denk dat Hooglied is geschreven door een vrouw. Dat zou daar in ieder geval een goede verklaring voor zijn. Maar daar wil ik niet al te stellig over zijn, omdat dit niet te bewijzen is. Sowieso is in Hooglied het perspectief van de vrouw dominant, wat inderdaad heel opmerkelijk is.”

Op grond van het Hebreeuws acht u het in ieder geval uitgesloten dat Salomo de auteur was?
“Ja. Daar zijn allerlei argumenten voor te geven. Neem alleen al het feit dat er in Hooglied kritisch over hem wordt gesproken.”

De tekst zelf begint met een hartstochtelijk citaat van het meisje: ‘Laat hij mij kussen.’ Daarmee zet ze meteen de toon?
“Inderdaad. Er spreekt meteen een geweldig verlangen uit naar lichamelijke intimiteit. Zij windt er geen doekjes om. Ook niet als het gaat om waar ze naartoe wil: de seksuele vereniging. Daar werkt dit hele, prachtig geschreven liefdeslied naartoe. Maar die eenwording vindt in de tekst nergens plaats. Hooglied eindigt zonder echte afsluiting. Ook dat hoort bij de liefde. Die eindigt als het goed is niet, maar gaat door.”

Onverwoestbaar

De kern van Hooglied is volgens de auteur te vinden in het zesde vers van hoofdstuk 8. Dat vertaalt hij als volgt: “Want sterk als de dood is de liefde, hard als het graf de hartstocht.”

“De liefde wordt hier bezongen als – in wezen – onverwoestbaar”, legt de schrijver uit. “Zij laat zich niet verdrijven, niet uitdoven. Hooglied wil ons laten zien dat liefde, huwelijk en seksualiteit goede scheppingsgaven zijn. In die zin houdt deze bundel liefdesliederen ons een spiegel voor. Hooglied kan ons leren er op een wijze manier mee om te gaan, zodat deze gaven bloeien zoals de Schepper heeft bedoeld. Al weten we allemaal dat er op dit punt heel veel gebrokenheid is, God geeft ons deze bijzondere, maar kwetsbare gaven om van te genieten.”

N.a.v. ‘Hooglied. Liefde sterk als de dood. Een meditatieve uitleg’, Henk Post, Brevier, 271 blz., € 24,99