Hoogsensitieve kinderen en het geloof: ‘De geloofsbeleving kan overweldigend zijn voor deze kinderen’

Wanneer merkte je dat jouw kind veel kenmerken heeft van hoogsensitiviteit?

“Dat is best een zoektocht geweest. Eén van mijn kinderen nam als baby met wijd opengesperde oogjes alles in zich op. Vervolgens kwam ze erg moeilijk in slaap en kon ze heel intense huilbuien hebben. Ontroostbaar soms. Dan dacht ik: joh, ik wil je alle liefde van de wereld geven, maar je ervaart die emoties zo sterk. Als moeder kan ik je daar niet helemaal in reguleren.

Achteraf bleek dat ze vaak overprikkeld was. Met rust, reinheid en regelmaat probeerden we daar als ouders grip op te krijgen. Toen ze groter werd kon ze meer woorden geven aan haar emoties. Haar eigen emotieregulatie nam toe. Hier in huis gebruiken we de metafoor van het emmertje dat overloopt. ‘Hoe gaat het met je emmertje?’, vragen we dan. ‘Wat moet je doen om weer wat druppels uit de emmer te laten vloeien?’ Doordat onze dochter nu beter bespreekbaar kan maken wat er bij haar speelt, worden dingen ook meer behapbaar voor haar.”

Ik vond het destijds best lastig waar ik met mijn vragen rond hoogsensitiviteit bij kinderen terecht kon. Er waren mensen die niet begrepen waarom we bepaalde dingen niet deden met ons kind, of die ons te beschermend vonden. Herkenning heb ik toen wel gemist.”

Merk je verschil omdat er nu wat meer aandacht voor hoogsensitiviteit is?

“Ik denk dat het begrip groeit. Ik durf nu zelf ook meer uit te leggen waarom we bepaalde dingen zo doen. En maak vaker mijn eigen keuzes. De kerk vind ik bijvoorbeeld heel belangrijk, maar het levert ook veel prikkels op. Eerst vond ik dat we altijd naar de kerk moesten gaan omdat ik dat graag meegeef aan onze kinderen. Nu maken we weleens de afweging om een keer niet te gaan als een week erg druk is geweest. Ik ervaar meer ruimte om te denken: dit is nu passend voor ons gezin. Dan hebben we de zondag echt als oplaaddag. Daar geef ik mezelf nu meer toestemming voor.”

Wat zijn de mooie kanten van hoogsensitief zijn én gelovig zijn als kind?

“Het intens kunnen beleven en het doorleven van het geloof. Ik denk dat zij gevoeliger zijn voor de Heilige Geest. Dat zij vaker een fluistering van God krijgen omdat zij daar meer voor openstaan en gevoeliger voor zijn.”

Wat kunnen uitdagingen zijn?

“De geloofsbeleving kan overweldigend zijn voor deze kinderen. Zo kunnen zij een kerkdienst heel intens beleven. Op het moment zelf kan dat een mooie ervaring zijn, maar dat kan wel betekenen dat een kind daarna een woedeaanval krijgt of een huilbui omdat het overprikkeld is. Ik vind dat zelf weleens lastig. Dan heb je net samen een fijne ervaring gehad, krijg je daarna in één keer dat emmertje over je heen. Dat is een contrast met elkaar.

Hoogsensitieve kinderen kunnen een kerkdienst heel intens beleven

Ook kunnen deze kinderen sneller vastlopen in bepaalde levensvragen omdat ze ver doordenken. Vragen over het leven, de dood en de hemel. Het doorleven van die vragen past niet altijd bij hun leeftijd. Het gevaar is dat kinderen daar zo ver in meegevoerd worden, dat ze zichzelf daar een beetje in verliezen. Ze hebben dan een volwassene nodig die hen daarbij helpt. Die hun vragen serieus neemt, maar hen ook weer helpt om in het hier en nu te komen.

Als een kind niet te vermoeid is, kun je er samen over doorpraten of er samen voor bidden. Daarna is het goed om te begrenzen, door iets te doen wat je kind helpt om in het hier en nu te komen. Tegenwoordig is er veel sensorisch spelmateriaal, denk aan waterknikkers en kinetisch zand. Dat is mooi materiaal dat kan helpen om weer rust te vinden.”

Hoogsensitieve kinderen kunnen angstiger zijn omdat ze veel over dingen nadenken. Hoe kun je daarbij helpen als ouders?

“In mijn boek Schitterend Sensitief heb ik een stuk geschreven over het omgaan met lastige opvoedsituaties waarin ik dieper inga op het onderwerp ‘angst’. Bij oudere kinderen kun je bijvoorbeeld een piekerkwartier inlassen. In dat kwartier mogen kinderen alle piekervragen stellen en schrijven die op. Vervolgens gaan die vragen in een doosje. De vragen blijven in het doosje, later kunnen jullie eens gaan kijken of die vragen ook echt waarheid zijn geworden. Dan sluit je het doosje en is het tijd voor ontspanningsoefeningen. Spelen met sensorisch materiaal, een massage of een ademhalingsoefening waardoor je je kind helpt om zijn lichaam tot rust te brengen.”

Hoe kun je die gevoeligheid voor geloofsbeleving stimuleren bij hoogsensitieve kinderen?

“Je kunt samen schilderen of kleien terwijl je naar christelijke muziek luistert.  Of samen gebeden opschrijven. Aan tafel bidden en in de Bijbel lezen kan soms voor hoogsensitieve kinderen lastig zijn. Omdat een tafelmoment vaak prikkelrijk is. Misschien kun je dan beter een rustiger moment kiezen of het Bijbellezen relatief kort houden. Wij hebben thuis weleens potje waar je briefjes in kunt stoppen met een naam erop van iemand voor wie je wil bidden. Om de beurt pakken we daar een briefje uit en dan bidden we voor diegene. Soms vragen we: kunnen we nog iets betekenen voor die persoon? Een kaartje sturen bijvoorbeeld? Een mooie manier om het geloof ook praktisch te maken.”

Hoe zit het met hoogsensitieve gelovige kinderen en het aanvoelen van dingen?

“Hoogsensitieve kinderen voelen soms haarfijn aan wat iemand op een bepaald moment nodig heeft. Eén van onze kinderen ving op dat de man van een juf ziek was. Mijn dochter zei: ‘We moeten een plantje voor de juf gaan kopen.’ Dat hebben we gedaan. Later bleek dat elke keer dat de juf naar het plantje keek, het haar bemoedigde. Als ouder kun je denken: het is maar een plantje, maar voor die juf was dat precies wat haar goed deed. Ik geloof dat hoogsensitieve kinderen meer ontvankelijk zijn om dat aan te voelen.

Sensitiviteit is ook iets schitterends

Benadruk de sterke kanten van hoogsensitiviteit bij je kind. Zijn empathie of zorgzaamheid. Zet die op de voorgrond. In plaats van telkens de nadruk te leggen op het omgaan met overprikkeling. Sensitiviteit is ook iets schitterends. Het meeleven met anderen en het intens genieten. In die zin zie ik hoogsensitviteit als een talent. Sensitieve mensen zijn vaak de raadgevers, de mensen die nog eens even extra nadenken over een plan en die reflecteren. Het zijn de mensen die in deze maatschappij, waar toch vaak de dominante mensen op de voorgrond staan, echt iets te bieden hebben op het gebied van zorgzaamheid en bedachtzaamheid. Dat is niet iets wat we wat we kwijt moeten raken. We moeten het koesteren.”         

Marieke Middel - Schitterend Sensitief
Marieke Middel werkt als orthopedagoog in het basisonderwijs en is moeder van drie kinderen. Ze schreef het boek Schitterend sensitief - Handreiking bij opvoeden van hoogsensitieve kinderen. Het boek gaat praktisch in op de uitdagingen en aandachtspunten per levensfase en in verschillende levensgebieden zoals gezin, school en kerk en hoe je de positieve kanten van hoogsensitiviteit op de voorgrond zet en in balans blijft.

Marieke Middel, orthopedagoog en auteur van het boek Schitterend Sensitief.
Fotocredits @thestorytellernl