Hoogbegaafde kinderen lopen vast op school

Maaike Rekers krijgt veel vastgelopen hoogbegaafde kinderen in haar praktijk Kind met Zelfvertrouwen. “Deze kinderen hebben nooit leren leren, ze hebben nooit ergens moeite voor hoeven doen”, legt ze uit. “Dan komen ze op de middelbare school en dan lopen ze tegen iets nieuws aan, namelijk dat ze hun best moeten doen en een strategie nodig hebben. Dat lijkt een luxeprobleem, maar dat is het niet. Als je opeens iets tegenkomt wat niet vanzelf gaat, dan moet je er moeite voor doen. Maar weet je ook hoe dàt moet?”

De leerkuil

Hoogbegaafde kinderen hebben veel talent, meer dan kinderen die niet hoogbegaafd zijn. Door dat talent kunnen en weten ze veel. Kinderen die minder weten, doen meer hun best om dingen te leren. Zij moeten dat wel, anders lukt het niet. “Een kind dat nooit ergens moeite voor heeft moeten doen en dat geconfronteerd wordt met bijvoorbeeld Chinees of iets anders waar het totaal geen kaas van heeft gegeten, wordt met iets nieuws geconfronteerd. Ze moeten wat leren, het gaat niet vanzelf. Maar die vaardigheid hebben ze niet geleerd, want toen de andere kinderen dat leerden ging het bij hen vanzelf”, vertelt Rekers.

In groep 3 ging Wen Long al grotendeels door de stof van de hele basisschool heen. “Ze bleek uitzonderlijk hoogbegaafd te zijn”, vertelt Kirstin van Knippenberg, de moeder van Wen Long. “Ze had meer uitdaging nodig dan de basisschoolstof, dat ze niet boden jammer genoeg. Ze werd niet begrepen. In groep 1 werd gezegd dat ze nog niet hoefde te kunnen klokkijken, daardoor kon ze dat ook een paar jaar niet meer. Op school zette ze een masker op, was ze aan het pleasen en thuis kwam alles eruit. Thuis las ze al boeken en op school moest ze leren lezen, dat matchte totaal niet. Ze moest zich op school aanpassen en weer met ‘boom’ beginnen.” Kinderen leren door herhaling, alleen hoogbegaafden vervelen zich door weer datzelfde rijtje sommen te moeten doen. Dat uit zich vaak door vervelend gedrag of juist helemaal stilvallen. De potentie is enorm, maar deze kinderen vind je veel terug op het VMBO.

Met een vergrootglas

Kinderen en volwassenen die hoogbegaafd zijn, zien leren en voelen met een vergrootglas. “Hoogbegaafden hebben veel meer hersencellen die allerlei verbindingen maken”, legt Rekers uit. “Ze denken aan dingen die ‘normale’ mensen zich amper voor kunnen stellen. Als een juf op de basisschool vertelt over een kinderboerderij, zonder die kinderboerderij te noemen, dan gaat een hoogbegaafd kind alle kanten op. Die associeert erop los. Als de juf begint met een varken, denkt de hoogbegaafde aan een boerderij en vlees, bijvoorbeeld. Mijn zoon van zes moest op school omcirkelen wat bij het menselijk lichaam hoorde. Dat waren dingen als arm, been, bek en schouder. Hij had om bek een rondje gezet en dat was fout gerekend. Ik vroeg hem waarom hij dat had gedaan en hij wees naar zijn heup en zei: ‘Dat bot heet toch bek?’ Bekken is meervoud, dus enkelvoud is ‘bek’.”

De hoge gevoeligheid, het anders zijn dan de groep en het niet passende werk kan grote gevolgen hebben. “Dit wordt vaak niet als trauma herkent, maar is het wel”, legt Rekers uit. “Als jij als enige in een groep bepaalde dingen vanzelfsprekend vindt en de rest niet, dan ga je aan jezelf twijfelen. De groep snapt elkaar en jij staat er alleen tussen. Dit is een trauma dat vaak de oorzaak is van faalangst, hechtingsproblematiek en gedragsproblemen. Wat als jij je een alien voelt, wat doet dat dan met je gedrag? En met je emoties? Welk effect heeft dat op je lijf? Dat zorgt vaak voor somatische klachten.” Die klachten zorgen vaak voor misdiagnoses als autisme, add en adhd, wat niet goed is voor het zelfbeeld van deze kinderen.

Niet passend

Van Knippenberg: “Wen Long wordt nog steeds heel gespannen als we in de buurt van haar oude school komen of wanneer ze oud-klasgenootjes tegenkomt. Vaak krijgt ze dan ook nachtmerries en er komen herinneringen bij haar naar boven. Het is lastig, want niet iedere psycholoog of specialist heeft verstand van schooltrauma en uitzonderlijke hoogbegaafdheid en kan haar helpen. Naar school gaan werkt voor haar niet, ze past gewoon niet op school.”

“Scholen zijn goed, is de norm in Nederland. Kinderen die het niet goed doen, worden afgerekend op hun niet-passende gedrag en intelligentie. Plusklassen of hoogbegaafdheidsonderwijs kunnen prima werken, maar voor kinderen die uitzonderlijk hoogbegaafd zijn, past dit nog steeds niet. Zij zijn niet geholpen met hetzelfde onderwijs als leeftijdgenootjes en extra aanvullingen. De potentie in deze kinderen is enorm, als je die aan kunt boren zorgt dat voor echte veranderingen en uitzonderlijke oplossingen. ‘Passend onderwijs’ is in de praktijk meer dat de kinderen passend worden gemaakt. Dat zorgt voor diep ongelukkige kinderen. Ze voelen zich niet slimmer, maar eerder dommer. Ze willen er graag bij horen en net zo zijn als de rest. Maar dat is niet zo. Uitzonderlijk hoogbegaafden lopen vaak vijf tot zes jaar vooruit op hun leeftijdsgenootjes.”

Dezelfde behoeftes

Passend onderwijs klinkt prachtig, maar is voor veel hoogbegaafden echt een drama. Rekers: “Ieder kind moet in een hokje passen, maar dat is niet zo. Kinderen worden op leeftijd bij elkaar gezet, dat zou eigenlijk op intelligentie moeten zijn. Daar zou iedereen voordeel bij hebben. Want kinderen met een lage begaafdheid falen vaak, maar kinderen met een hoge begaafdheid weten niet hoeveel ze weten. Je ziet niet aan de buitenkant of een kind slim is of niet, maar ieder kind heeft wel behoefte aan uitdagingen. Iedereen wil groeien, ook slimme kinderen en daar is weinig begrip en aandacht voor.”

Iedereen heeft dezelfde behoeftes, zoals gezien worden, zekerheid en onzekerheid, connectie en liefde. Bij hoogbegaafden is er meer nodig. “Maar ook zij kunnen nieuwe dingen leren en met uitdagingen aan de slag gaan. Dat helpt ze om die leerkuil door te komen. Hoogbegaafden denken anders, daar kunnen zij niets aan doen. De maatschappij heeft deze kinderen nodig, zij komen met oplossingen waar anderen niet eens aan denken. Maar dan moet er al in het basisonderwijs werk op maat worden geleverd. Nu moeten deze kinderen steeds naar beneden bijschakelen, steeds onderpresteren en dat helpt niet.”

Lees ook: Wen Long is jongen en meisje tegelijk