Hoe steun je een nabije met burn-out? Vijf tips

Het liefst zou Mirjam met haar vuist op tafel slaan en hem zeggen: “Joh, houd nou eens op met dat gezeik!” Dan zouden zij en haar man Paul (43) een stevige discussie voeren en er samen wel weer uitkomen. Of niet, ook prima. Nu haar geliefde een burn-out heeft, gaat alles anders. Kan ze nog wel zo direct reageren en hem adviezen geven, of strooit ze daarmee onbedoeld zout in de wonden?

Mirjam (41): “Toen Paul burn-out raakte, heb ik zelf moeten uitvinden hoe ik daar als partner mee omging. Ik vond het geen probleem om alleen naar een feestje te moeten of om een keer minder te stofzuigen. Waar ik het meest mee zat, was: hoe benader ik hem het beste, hoe eerlijk en direct kan ik tegen hem zijn?"

"Paul bleef soms hangen in onredelijke redeneringen of denkbeelden. Ik wilde hem dan het liefst een schop onder de kont geven en zeggen dat hij er beter ‘zus en zo’ mee kon omgaan. Tegelijkertijd wilde ik hem niet extra van slag maken, maar om nou op m'n tenen te gaan lopen..."

Zorgtaken en opvoedperikelen

Ook de balans in de zorg voor hun jonge kinderen veranderde. De kinderen zelf kregen er niet zoveel van mee, Paul rommelde overdag lekker in huis. De zorgtaken kwamen vanzelfsprekend meer op Mirjam neer: “Ik wist niet goed of ik Paul nog steeds kon betrekken bij de opvoedperikelen. Je partner is toch de eerste en eigenlijk enige met wie je alle details van de kinderen deelt, dus ik had daar wel behoefte aan. Maar kon het voor hem nog wel?”

Op Google zocht Mirjam naar tips voor partners van mensen met een burn-out, maar kon nauwelijks iets vinden. We vragen daarom therapeut, coach en burn-outspecialist Leona Aarsen om advies.

Leona (45): “Waar Mirjam mee rondloopt, leeft bij veel mensen. Het is belangrijk dat hier meer aandacht voor komt. In een partnerrelatie of hechte vriendschap komen alle vertrouwde patronen op losse schroeven te staan als een van beiden omvalt. Dat zet nogal wat in beweging, daar ontkom je niet aan. Het gaat erom dat je samen leert reflecteren en zien wat de ongezonde patronen zijn. Wat deze patronen over jezelf, je denkbeelden, de ander en over jullie samen zeggen.” 

Burn-out: totaal uitgeput

Voordat Leona tips geeft, vat ze samen wat een burn-out ook alweer is: “Een burn-out is het gevolg van een wijze van leven die niet langer werkt. De belangrijkste kenmerken zijn lichamelijke, mentale en emotionele uitputting, een afnemend vertrouwen in het eigen kunnen en een cynische, afstandelijke houding richting het werk. Een burn-out is vaak het eindpunt van een bepaald patroon: je doet jarenlang je best om allerlei ballen in de lucht te houden. Werk, partner, gezin, kerk, sport, familie, vrienden, vrijwilligerswerk, noem maar op. De waardering die je terugkrijgt, is geen reden om het rustiger aan te doen. Juist niet. Mensen met een perfectionistisch karakter vinden grenzen stellen lastig, want het kan altijd beter of meer. En ineens lukt dat dan niet meer goed.”

Leona: “Je verliest grip, wordt prikkelbaar, zegt afspraken af, voelt weerstand, krijgt steeds meer fysieke klachten. Mensen kiezen dan voor een van de drie overlevingsmechanismen: vluchten, vechten of bevriezen. Mensen met een burn-out zijn vaak de vechters. Doorgaan! Nog een schepje erbovenop. Het is nooit goed genoeg. Signalen van je lichaam negeren. Als dit vechten niet meer lukt en je met je rug tegen de muur staat, dán noemen we dit een burn-out. Eindstation opgebrand.”

Opluchting

De diagnose zorgt niet direct voor opluchting, ziet Leona: “Falen is namelijk geen optie. Je wilt door, maar het gaat niet. Nu een ander zegt dat je moet stoppen, kan dat wel meehelpen, al blijft het accepteren van de ernst van de burn-out vaak een langdurig proces. Het gaat namelijk over je identiteit. Je zelfbeeld is onderuitgehaald. Je had altijd bepaalde overtuigingen over hoe je wilde zijn, maar je kan niet meer handelen naar die overtuigingen.”

Leona: “Paul was vermoedelijk altijd een hardwerkend, energiek positief persoon en daar is niets meer van over. Hij voelt schaamte en wellicht ook boosheid. Ik hoor vaak terug dat mensen na twee weken rust weer wil beginnen met werken. Nee dus. Een burn-out heeft veel tijd nodig en vraagt om gefaseerd herstel en grondig zelfonderzoek naar de dieperliggende patronen en denkbeelden in iemands leven. Dat is namelijk het gebied waar de ontsporing is begonnen.”

Heel veel vragen

Een burn-out raakt niet alleen de persoon zelf, maar ook zijn of haar omgeving en gezin. Mirjam: “Er viel eerst veel op z’n plek. Paul was al een aantal jaar niet in optimale doen en had allerlei fysieke klachten. De laatste maanden verergerde dit en namen de slapeloze nachten toe. Hij raakte bijvoorbeeld in paniek van het idee dat we op vakantie zouden gaan.” Naast de opluchting, namen de zorgen en vragen bij Mirjam ook toe. Mirjam: “Hoe gaat het nu echt met hem? Wat heeft hij nodig? Wat moet ik overnemen? In hoeverre kan ik hem nog onbevangen benaderen? Moet ik hem met rust laten?"

Tips hoe je iemand met burn-out kunt helpen

Om partners en familie en vrienden op weg te helpen, geeft Leona vijf eyeopeners over hoe je een nabije met burn-out kunt steunen:

1. Alles draait om liefde, erkenning en veiligheid

Leona: “Het allerbeste dat je kunt bieden aan een partner met een burn-out, vat ik samen in drie woorden: liefde, erkenning en veiligheid. Onder de patronen die tot een burn-out leiden, ligt een grote behoefte aan erkenning. waardering en je geliefd voelen. Liefde betekent toewijding en dat je samen gaat zoeken naar wat goed is voor de ander. Erkenning betekent dat je de benarde situatie accepteert en er respect voor hebt ‘dat het even niet meer gaat’. Je biedt die ander veiligheid door te laten merken dat je steun en liefde onvoorwaardelijk is, zelfs als alles wegvalt.”

2. Geef geen adviezen, maar spiegel

“Mensen met een burn-out zijn niet gebaat bij adviezen van vrienden of familie”, zegt Leona heel duidelijk. “Opmerkingen zoals ‘zou je niet beter dit of dat doen’ zijn olie op het vuur . Sla dus niet te hard met je vuist op tafel. Een kenmerk van burn-out is namelijk dat diegene heel goed weet wat er allemaal zou moeten gebeuren, maar dat juist niet meer kan. Door adviezen te geven, bevestig je de ander in de (valse) overtuiging dat hij of zij 'dus van alles moet en kan doen'. Wat kan wel? Spiegelen! Zeg bijvoorbeeld: ‘Ik zie dat je er moeite mee hebt om rust te nemen.’ Spiegelen is luisteren en benoemen wat je ziet. Hiermee nodig je de ander uit tot zelfreflectie en dat is goed."

"Vragen staat altijd vrij”, zegt Leona. “Dus als je je zorgen maakt, of afvraagt of het wel goed gaat: stel die vraag. En, geef ruimte voor het antwoord.” 

3. Neem niet alle taken over

Moet je als partner alles wat je partner deed, overnemen, zoals huishoudelijke taken? Leona: “Nee, ga niet allemaal zelf doen wat de burn-out persoon deed. Behalve dat dit voor jezelf te zwaar is, bevestig je hiermee dat de lat hoog ligt en dat het ‘haalbaar’ is wat die ander allemaal deed. Terwijl je partner juist moet leren om dingen anders aan te pakken, om grenzen te stellen. Dus blijf alsjeblieft zelf gewoon partner en word geen zorg- of hulpverlener.”

“Dit vraagt wel van jou dat je de dingen soms een beetje in de soep moet kunnen laten lopen. Wat kun je nog meer wél doen? Meehelpen om goede hulp te organiseren, zodat jullie er beiden niet aan onderdoor gaan. Jullie sociale netwerk is hierin nog belangrijker geworden dan voorheen. Want een therapeut kan je partner maar een uurtje per week coachen. Jullie netwerk kan (jou) meehelpen met hand- en spandiensten of een uitlaatklep bieden.”

4. Leg niets op, maar nodig uit

Mirjam is ervan overtuigd dat een dagelijkse wandeling gezond is voor Paul. En, dat het goed is als hij zondag meegaat naar de kerk. Mirjam: “Ik dwong Paul een keer om zijn jas aan te doen en mee te gaan, terwijl hij liever niet wilde. Achteraf twijfel ik hierover, had ik meer rekening moeten houden met zijn grenzen?”

Leona: “Hier is geen kant-en-klare handleiding voor. Jij bent degene die je partner of vriendin goed kent. Jij weet als beste wat je beter wel of niet kunt zeggen, of op welke (indirecte) manier de ander signalen geeft. Wat zeker is: iemand uitnodigen is altijd te verkiezen boven de anders iets opleggen. ‘Zullen we een blokje om? Zou je vandaag mee willen gaan naar de kerkdienst?’ biedt de ander ruimte voor een ‘nee’. Accepteer de ‘nee’, ook als je het er zelf niet mee eens bent.

Een belangrijk leerpunt voor iemand met een burn-out is namelijk dat diegene zijn of haar behoefte leert herkennen én verwoorden. Het kunnen benoemen van je behoeften gaat ook over grenzen aangeven. Probeer dan ook om het er samen vooral over te hebben wanneer iets wel of niet lukt."

5. Ken je behoeften en zorg goed voor jezelf

Leona: “Net zoals de ander moet leren om zijn of haar behoeften te herkennen, is het ook aan jou als partner om heel goed voor jezelf te blijven zorgen. Houd jezelf alsjeblieft in acht en bewaak je eigen grenzen. Als je partner of goede vriendin je beste gespreksmaatje was en dit valt weg, dan heb jij die behoefte nog steeds. Het is geen oplossing om je eigen behoeften uit te zetten of te parkeren. Zoek naar andere mogelijkheden, andere mensen bij wie jij je verhaal kunt delen. Als je gelovig bent, kun je  tijd doorbrengen in gebed en je zorgen met God bespreken."

"Je kunt gerust eerlijk zijn naar je partner over wat voor jou nodig is.  De ander heeft er recht op om dit te weten. Het gaat erom dat er geen druk op ligt dat de ander dit moet oplossen. Je kunt dus gerust zeggen: ‘Ik kan dit en dat doen, maar ik heb zus en zo nodig om staande te blijven. Daarom wil ik vanavond graag met een vriendin afspreken, of gaan sporten of zelf met iemand praten.’ Zoek ook naar wat jullie nog wel samen kunnen doen, zoals naar muziek luisteren of een fietsen.”

"Maak samen afspraken”, zegt Leona. “In een gezin kan het heel prettig zijn dat je elke dag met elkaar aan het ontbijt zit, of aan de lunch. Dit zijn natuurlijke momenten van ongedwongen samenzijn. Overleg wat haalbaar is en stel zo nodig jullie afspraken bij.”

Boekentip

Tot slot nog een boekentip van Leona: “Het boek Je partner heeft een burn-out. Wat nu? van Jolanda Bouman is recent uitgekomen en geeft heel veel waardevolle praktische tips aan partners. Echt een aanrader!”

Leona Aarsen is gediplomeerd coach en therapeut en eigenaar van hulpverleningspraktijk anderzverder.nl. Leona is ervaringsdeskundige, ze heeft zelf een burn-out gehad. 

* In verband met de privacy zijn de namen Mirjam en Paul gefingeerde namen. De afbeelding komt van Shutterstock.com.