Hoe rouw je om een onvervulde kinderwens?

Als een mens sterft, is er groot verdriet. Zijn of haar naam klinkt in de dagen voor het afscheid veelvuldig. Herinneringen worden gedeeld, foto’s opgezocht. Hoe gaan we het afscheid vormgeven? Hoe gedenken we deze dierbare mens?

In mijn werk als predikant heb ik regelmatig te maken met afscheidsrituelen als deze. Altijd weer een intieme en bijzondere week waarin je het leven van een mens viert, eert en gedenkt.

Als het een voltooid leven is, overheerst de dankbaarheid. Als het een jong leven betreft, is de ontzetting en het verdriet heel anders. Veel vragen blijven onbeantwoord: een onaf leven, hoe vier je dat? Hoe gedenk je dat?
Wat blijft, is de naam en de liefde waarmee de (te jong) overleden dierbare voor altijd verbonden is met hen die achterblijven. Een gedenkplaats, een foto, een sterfdatum of geboortedatum. Na een plotseling heengaan werken die markeringen als houvast: ze bieden je de mogelijkheid om stil te staan bij een mensenleven en ruimte te maken voor dankbaarheid en verdriet.

Diepgekoesterd verlangen

Maar wat als er geen leven was? Geen naam geklonken heeft? Geen geboortedatum en geen sterfdatum is? Maar wel afscheid, rouw en verdriet om iets wat er nooit zal zijn?

In mijn geval is dat een diepgekoesterd verlangen om moeder te worden. De wens om een kind te dragen onder mijn hart. Om het vast te houden, een naam te geven, om het te zien groeien en mens te zien worden. Van jongs af aan was dat een vanzelfsprekendheid. Dat het weleens niet waar zou kunnen worden, daar had ik nooit bij stilgestaan.

Toch is dat de realiteit waarin ik besta. Dat verlangen moeten loslaten, is een intens rouwproces. Het is niet te vergelijken met welk sterven dan ook, en tegelijk is het precies hetzelfde.

Realistische stiefmoeder

Mijn leven als stiefmoeder te midden van een vol en druk gezin heeft mij ook wel wat realiteitszin bijgebracht over moederschap, moet ik eerlijk bekennen. Het is natuurlijk niet alleen maar geweldig. Het is ook zorg, het is organisatie, het is een dienstbaarheid die wellicht voor biologische ouders makkelijker is dan voor mij. De jaren waarin mijn man en ik samen de dagelijkse zorg voor zijn vier jongens hadden, waren best pittig. Wanneer ik mijn man dan in de weer zag als vader, realiseerde ik me des te meer dat ik nooit moeder zal zijn. Ik zal met hem nooit die intimiteit delen van het krijgen van een kind van ons tweeën.

Nu de kinderen het huis uit zijn, de oudsten op zichzelf wonen en de jongsten hun puberteit beleven onder hun moeders vleugels, is mijn rol en plek opnieuw veranderd. De band tussen vader en kinderen is onverbrekelijk. Hij is en zal altijd hun vader zijn. Er is een vanzelfsprekendheid van verbondenheid tussen hen, die ik niet deel. Dat is pijnlijk. En confronterend ook.

Mijn gemis recht doen

Mijn gemis dringt zich onweerstaanbaar en op de meest onvoorziene momenten aan me op en ik heb gezocht naar een manier om dat recht te doen in ons huwelijk.

Het is natuurlijk wel míjn verdriet en míjn gemis. Maar net zoals ik mijn lief bijsta in zijn zorg, heeft hij ook weet van mijn verlangen.

De wereld om ons heen heeft zich soms verbaasd (terecht) over de uitdaging die wij samen zijn aangegaan. Het is ook niet niets. Vaak werd er dan gewezen op de aanwezigheid van de vier kinderen van hem, nooit op de afwezigheid van dat ene gewenste kind van mij. Logisch ook, want het is er niet. Het heeft geen naam, geen datum, geen leven, geen gedenkplek. Het is slechts een onvervuld diepgekoesterd verlangen.

Litteken aan de buitenkant

Ik wilde mijn litteken, wat dit verdriet wel degelijk heeft opgeleverd, aan de buitenkant dragen. Denkend aan het Bijbelse verhaal van aartsvader Jacob, die na zijn gevecht met de onbekende, mank en getekend voor het leven, de nieuwe horizon tegemoet gaat. Niemand komt ongeschonden uit de strijd. Ik ook niet.

Mijn litteken is een tatoeage geworden op mijn rug. Een kleine, ronde triskel: symbool van geboorte, leven en dood. Een Keltisch teken dat de oneindige cirkel van het leven verbeeldt. Het is mijn eerbetoon aan het verlangen om ook een schakel te zijn in die oneindige levenscyclus. Het is mijn getekend-zijn voor het leven. Niet meer los te maken. Net als een kind.

Verbonden in gemis

Mijn lief heeft dezelfde tatoeage, om aan te geven dat hij zich verbonden weet in dit gemis. Dedicated by blood, zoals tatoeëerders zeggen, om ook iets van zichzelf zichtbaar en onlosmakelijk met mij te verbinden.

De datum van de tatoeage is sindsdien mijn eigen gedenkdag. En als iemand ernaar vraagt, kan ik het kind dat in mijn verlangen woont toch benoemen.

‘Ik laat u niet gaan, tenzij Gij mij zegent’, zegt Jacob tegen de onbekende met wie hij gestreden heeft. Hij krijgt van hem een nieuwe naam: Israël, dat betekent: je hebt gevochten met God en gewonnen.

Elk rouwproces is een gevecht, het is iets loslaten en hopen dat het opgevangen wordt in de handen van de Eeuwige. Zo zie ik dat. Ik zie ook dat ik gezegend en geraakt voor het leven, het nieuwe land betreed, mijn litteken zichtbaar met me meedragend.

|n het tv-programma Diep sprak Rolinka over dit onderwerp met actrice Joy Wielkens. Joy heeft zolang ze weet een kinderwens. Maar nu ze 40 is en nog geen kinderen heeft, wordt steeds duidelijker voor haar dat ze misschien wel nooit moeder wordt. Hoe vindt ze vrede met dat gemis? Deze aflevering kijk je hier na. 

Meer weten? Ga naar de website van Diep of volg Diep op Instagram.