Hoe ouderen in Deventer zorgen voor elkaar

De tijd dat je op je zeventigste in een verzorgingshuis zit, is allang verleden tijd. Anno 2025 blijven ouderen steeds langer thuis wonen. Omdat niet iedereen zelfstandig oud wordt, schieten steeds meer zelfhulpinitiatieven uit de grond. Zoals de zogenaamde voorzorgcirkels: kleine netwerken van ouderen die omzien naar elkaar en voor de ander klaarstaan. Visie ging in de Deventer wijk Keizerslanden op stap met projectleider Corinda van Tilborg. Zij startte nieuwe voorzorgcirkels met een Twentse twist. “Ik noem het gewoon noaberschap 2.0.”

Vriendschappelijk potje

De voordeur van de aanleunwoning staat gastvrij op een kier. Binnen in de flat manoeuvreren Anna Moespot (88) en haar bezoek, Suze Rijns (91), behendig met de rollator om elkaar heen. Als Corinda binnenstapt, geeft Anna haar een dikke knuffel. “Lusten jullie koffie of thee?” vraagt ze. Het scrabblebord ligt klaar voor hun wekelijkse, vriendschappelijke potje. Al jaren wonen de dames in dezelfde aanleunflat, maar ze leerden elkaar pas twee jaar geleden kennen. Anna: “Eén keer in de zoveel tijd zitten we bij Corinda aan tafel. We praten dan met elkaar en doen een drankje en een hapje erbij. Zo ontdekten Suze en ik dat we allebei van scrabbelen houden.” Inmiddels hebben de dames er al heel wat scrabblerondjes op zitten.

Het lijkt heel gewoon, een potje scrabble, maar deze momenten van contact en verbinding zijn waardevol, vertelt Corinda, als we onderweg zijn naar de volgende afspraak. “In Salland stond noaberschap, zeg maar burenhulp, vroeger heel hoog in het vaandel. Maar in de steden is dat allemaal minder geworden. Een samenleving is pas echt een samenleving als we sámen léven en naar elkaar omkijken. Het is zo belangrijk dat mensen elkaar zien.”

Koffiemiddag voor bewoners

Op verzoek van de bestuurder van woon- en zorgcentrum Humanitas in Deventer ging Corinda daarom drie jaar geleden van start met de zogenaamde voorzorgcirkels in verschillende wijken van de Hanzestad. Zo organiseerde ze een koffiemiddag voor bewoners van een aanleunflat, mensen die elkaar tot die tijd niet of nauwelijks kenden. “Om verbinding te leggen moeten mensen elkaar eerst leren kennen”, zegt Corinda. “Dat heeft tijd nodig. In het begin kwam er een handjevol mensen, inmiddels zijn het er meer dan twintig.”

Die regelmatige ontmoetingen hadden nog meer positieve gevolgen: er ontstonden eetclubjes, sommige flatbewoners doen spelletjes of halen boodschappen voor buren.

Corinda moest overigens wel geduld hebben, want niet iedereen was enthousiast. “Soms moet er eerst iets gebeuren in het leven van mensen waardoor ze ontdekken hoe belangrijk die verbinding is. Zo was er een dame die bij het douchen een tijdje professionele hulp kreeg. Toen ze er weer alleen voor stond, voelde ze zich nog steeds onzeker. Vervolgens kwam een buurvrouw drie keer in de week bij haar in de kamer zitten tijdens het douchen. Na afloop dronken ze dan samen een kopje koffie. Inmiddels gaat het met deze mevrouw weer beter en brengt ze zo nu en dan een boodschap voor haar buurvrouw mee. Of je zoiets een voorzorgcirkel noemt of niet, dat maakt mij niet uit. Als mensen het maar doen. Ik noem het gewoon noaberschap 2.0.”

Ouderwetse familieband

Even verderop torent de elf verdiepingen tellende seniorenflat Dreefstaete hoog boven de wijk uit. De bewoners zijn tussen de 65 en 91 jaar oud en vormen voorzorgcirkels, hoewel ze dat niet per se zo noemen. De afgelopen jaren is het contact toegenomen. “Eigenlijk is deze flat één grote voorzorgcirkel”, wijst Corinda als we voor de deur parkeren.

Nog voor we kunnen aanbellen, zwaait de deur van de kelder al open. Voorzitter van de bewonerscommissie Koos Meulenbroek (74) en penningmeester Jan Venema (69) tonen enthousiast de ontmoetingsruimte in het souterrain. Die heeft de afgelopen jaren een flinke opknapbeurt gehad. Met dank aan de woningbouwvereniging, maar de bewoners hebben ook zélf de handen uit de mouwen gestoken. Hier praten en sjoelen de bewoners, kijken ze voetbal en houden ze muziekavonden. Ook is er een biljarttafel, een klusruimte en een kleine bibliotheek. En ook hier geldt: juist in de dagelijkse dingen staan mensen voor elkaar klaar. “Communicatie is erg belangrijk en dat hebben we hier goed voor elkaar”, zegt Koos. “Elke zes weken houden we een bewonerscommissievergadering. Daar betrekken we ook de galerijvertegenwoordigers bij. Wie dat zijn? Zij houden de boel op de galerij in de gaten. Als iemand ziek is, krijgen we een melding en dan zorgt Lucie uit het bestuur voor een kaartje. We letten dus op elkaar. Jan en ik rijden ook mensen die geen eigen auto hebben naar het ziekenhuis.” “Er zijn meer mensen in de flat die dat doen”, haakt Jan aan. “We hebben met de bewoners een appgroep; iedereen die wil, kan daar in. En ook op de galerijen zijn appgroepen. Ik ben een computergek, dus vanmiddag moet ik weer ergens een printer installeren.”

“Kijk,” zegt Koos terwijl hij naar de deur loopt om de boel weer af te sluiten, “Rutte heeft in 2020 achthonderd verzorgingshuizen gesloten. Mensen moeten zo lang mogelijk thuis blijven wonen. Je kunt alleen maar naar een verzorgingshuis als je heel erg ziek of dementerend bent. Het is dus heel belangrijk om naar elkaar om te zien. Toen dat tot ons als bewonerscommissie doordrong, hebben we gezegd: wij zijn gezond, wij kunnen het, dus we doen het gewoon. Zo sta ik in het leven. Als het niet goed gaat met iemand, raakt me dat. Door op deze manier naar elkaar om te zien, krijg je in een flat weer op een ouderwetse manier een soort familieband.”

Gordijnen open

Even later staan we voor de deur bij Joke Eckhardt (68). Zij woont al 29 jaar op zeshoog; eerst met haar man, totdat hij zeven jaar geleden overleed. Bijna alle bewoners van haar galerij zijn alleenstaand. “Op deze galerij is de afspraak dat er wordt aangebeld als ik ’s ochtends om elf uur de gordijnen niet open heb. Daarna bellen de buren per telefoon. Als ik de deur dan nog niet opendoe, komt er iemand naar binnen. Ik heb van iedereen een sleutel en zij van mij. Wie langere tijd weg is, geeft dat aan de buren door. Mij geeft dat een gevoel van rust. Ik ben hartpatiënt en heb al een paar keer een hartinfarct gehad. Het is dus wel belangrijk dat mijn buren bij me kunnen binnenkomen. Ik doe ook nooit de voordeur op slot, zo veilig voel ik me hier.”

Haar hartkwaal weerhoudt Joke er niet van zich in te zetten voor anderen, in het bijzonder voor de ouderen in de flat. Daarbij beperkt ze zich niet tot haar eigen galerij. “Ik breng hier en daar een hapje eten.” Ze gebaart naar de keuken. “Er staat nu ook weer een pan aardappelen voor boerenkoolstamppot klaar. Dat gaat in bakjes met een worstje of speklap en dan breng ik het rond en maak ik even een praatje. Dan zie ik de mensen glunderen. Natuurlijk doet dat me goed. Mijn buren waren laatst allebei ziek. Dan maak ik een pan soep en die breng ik aan de deur – dat hoeven ze niet te vragen. Ik bied ook aan om naar de winkel te gaan. Vanochtend nog: het was zo koud. Dus heb ik boodschappen gedaan voor een alleenstaande vrouw van 86. En als ík ziek ben, doen mensen dat voor mij.”

Zo de prullenbak in

Joke werd al jong weduwe. “Iedereen om mij heen was nog samen, dus ik voelde me wel eenzaam. Koken voor alleen jezelf is geen fluit aan. Soms schoof ik het zo de prullenbak weer in. Als er nu mensen overlijden, zeg ik tegen degene die achterblijft: ‘Kom, we gaan een eindje wandelen.’”

Sinds een paar jaar gaat Joke zelf wekelijks naar een eetclub. “Ik had een vriendin die niet meer voor zichzelf kookte. Nu hebben we een eetclubje met twee mensen uit de flat en twee mensen van buiten. We komen om drie uur ’s middags bij elkaar, drinken wat kopjes thee, spelen een potje rummikub en eten samen. En weet je wat het leukste is? Mijn vriendin vindt het nu ook weer leuk om te koken.”

Even appen

Een paar verdiepingen hoger, op de tiende, woont de 70-jarige Rineke van Deudekom, met prachtig uitzicht over de stad. “Sinds ik hier woon, heb ik met mijn bovenbuurvrouw whatsapp-contact. Elke dag appen we elkaar, gewoon met een duimpje. Als ze niet reageert, bel ik haar vaste nummer. Als ze dan niet opneemt, ga ik even kijken. We hebben elkaars sleutel. Als we ziek zijn, zeggen we dat. We halen ook medicijnen voor elkaar.

Rineke heeft, ondanks een ingrijpende openhartoperatie drie jaar geleden, genoeg energie om zich ook buiten de flat in te zetten als vrijwilliger. Zo helpt ze Corinda bij het opzetten van voorzorgcirkels op andere plekken in Deventer, en is ze actief tijdens de koffiemiddagen. “In Deventer zijn er steeds meer cirkels, het idee verspreidt zich een beetje als een olievlek. Nieuwe dingen opzetten en mensen met elkaar in contact brengen, vind ik belangrijk. Het past helemaal bij mij, ik voel me als een vis in het water. Het hoeft niet heel groots te zijn, daar ben ik zelf ook niet van, maar het omzien naar elkaar maakt de wereld mooier.”