Hoe mantelzorg je relatie verandert: ‘Hij is niet meer de persoon met wie ik ben getrouwd’
6 juni 2023 · 15:00
Update: 21 november 2024 · 08:26
Van geliefde naar verzorger. Wat als een naaste iets overkomt en jij voor diegene moet gaan zorgen? Het overkomt 1 op de 3 Nederlanders. Mantelzorg is niet zonder gevolgen. Het kan je relatie drastisch veranderen, zo blijkt uit onderzoek van MantelzorgNL.
“Mijn ouders mankeerden nooit iets”, begint Marloes de Widt (46). “Ze haalden alles uit het leven en genoten vol op. Tot mijn vader een paar jaar geleden steeds vaker dingen begon te vergeten. Het bleek beginnende dementie te zijn.” Door deze ontdekking gaat Marloes haar moeder te helpen. “We dachten dat mijn vader als eerste weg zou vallen. Daarom leerde ik haar omgaan met bankgegevens, online bankieren, dat soort dingen.”
Marloes helpt niet alleen haar moeder, ook haar vader heeft meer zorg nodig. Wanneer hij in oktober 2022 een delier krijgt wordt dit steeds intensiever. “Hem helpen om op tijd te plassen, zijn boterham smeren, douchen, naar bed brengen. Eigenlijk bij alle dingen die een mens zelfstandig maken en waar je niet bij nadenkt, had hij hulp nodig.”
Veranderende relatie
Marloes is een van de vijf miljoen Nederlanders die mantelzorg verleent. Mantelzorg is ‘alle hulp aan een hulpbehoevende door iemand uit diens directe sociale omgeving’, zo omschrijft de vereniging MantelzorgNL. Vorig jaar deden zij onderzoek naar het veranderen van relaties door het geven van mantelzorg. Daaruit blijkt dat het geven van deze zorg grote invloed kan hebben op je relatie.
“De rollen veranderen”, vertelt Rianne Hanning, projectleider veranderende relatie mantelzorg. “Je bent niet meer alleen partner of kind van, je bent tegelijkertijd iemands zorgverlener geworden. De vraag is hoe je die rollen combineert. Als je als kind voor je ouder gaat zorgen, word je op een gegeven moment bijna de ouder van je ouder. Lukt het om nog invulling te geven aan de oorspronkelijke relatie die je had?”
De relatie van Bea verandert wanneer haar man overspannen raakt en in een depressie belandt. Bea: “Hij piekerde veel en had gedachtes die ik niet kon plaatsen. Ik dacht: wat gebeurt er allemaal? Uiteindelijk hebben we hulp gezocht bij de GGZ. Je probeert je aan te passen aan de situatie, maar we werden psychisch ongelijkwaardig. Het was altijd een hele sociale man die voor iedereen klaarstond. Nu moest ik alles voor hem regelen. Hij nam geen initiatieven meer, waardoor sociale contacten ophielden. Zo belde er eens een vriend die zei: ‘hij belt mij nooit terug.’ Toen moest ik uitleggen waarom hem dat niet meer lukte.”
Ik heb besloten om hem doordeweeks naar een zorgvilla te brengen
Naast psychische problemen krijgt Bea’s man te maken met lichamelijke problemen. Er wordt Parkinson bij hem geconstateerd. “Zijn lichaam was aan het verstijven. Autorijden of fietsen kon hij niet meer. Als hij wandelde verloor hij wel eens zijn balans en viel, waarna het hem niet meer lukte om zelf op te staan. Hij verouderde snel in korte tijd. Hierdoor ging ik steeds meer dingen op mij nemen. Het werd een zorgrelatie, waarin ik mezelf op een lager pitje zette.”
Taboe
Wanneer je in zo’n situatie terechtkomt, is het belangrijk om goed voor jezelf te blijven zorgen, geeft Rianne aan. “Daar rust in onze maatschappij een taboe op. We zijn gewend om aandacht te geven aan degene die ziek is geworden. Want dat is erg en jij hebt tenslotte niks. Op dat moment aandacht voor jezelf vragen voelt als misplaatst. Niet alleen voor de omgeving, soms ook voor jezelf. Denk je eens in hoe zwaar het kan zijn als je in een huis woont met iemand die je soms nauwelijks meer herkent. 9,1% van de mantelzorgers voelt zich zwaar belast. Hulp krijgen bij de zorg kan helpen om beter in balans te blijven?”
Dit herkent Bea: “Hij is een ander persoon geworden dan degene met wie ik ben getrouwd. Onze relatie is zo veranderd en daar ben ik in meegegroeid. Gelukkig is zijn humor er af en toe nog steeds. Soms zeg ik: ga even op de bank zitten, dan kom ik erbij. Dan sla ik een arm om hem heen. We proberen er het beste van te maken, zowel voor hem als voor mij.”
In de afgelopen jaren werd de zorg voor Bea’s man steeds intensiever. “Ik zorgde niet alleen overdag voor hem, dat ging ’s nachts door. Dat begon mij uiteindelijk op te breken, waardoor mijn kinderen zeiden: dit kan zo niet langer. Hierdoor heb ik na lang wikken en wegen een jaar geleden besloten om hem doordeweeks naar een zorgvilla te brengen en hem in de weekenden zelf thuis te verzorgen. Ondanks dat het inspannend is, probeer ik hem elk weekend te wassen en te scheren. Ik vind het fijn dat ik dat voor hem kan doen en we op die manier nog contact kunnen hebben.”
Behoeftes
“Ik heb heel lang een schuldgevoel gehad over het nemen van die beslissing. Het voelt soms nog steeds raar wanneer ik hem op maandag terugbreng, maar het lukt mij niet meer om constant voor hem te zorgen. Het heeft mij een stuk rust en vrijheid gegeven om zelf nog dingen te kunnen ondernemen. Zo kan ik nu op bezoek bij de kinderen in Groningen of op vakantie met mijn zusje. Dat had eerder nooit gekund.”
Je hoort elkaars pijn in gesprekken en keuzes die gemaakt moeten worden
Rianne: “Lang niet iedereen reageert positief wanneer mensen hun heil elders zoeken. Je blijft bij elkaar, in goede en slechte tijden. Terwijl vanuit menselijk oogpunt gezegd kan worden: iemand stapt in een relatie waarin wederkerigheid en gelijkwaardigheid een onderdeel is. Als iemand dan iets krijgt waardoor dat niet meer bestaat, kan er aan allerlei behoeftes niet meer worden voldaan. Het is logisch dat je dan andere contacten gaat zoeken. Dat gaat niet per se over seksueel contact, maar je zoekt bijvoorbeeld contact met iemand om een hobby mee uit te oefenen of om een goed gesprek mee te kunnen voeren.”
Mentorschap
Het geven van mantelzorg gaat niet alleen over fysiek zorgen. Zo is Dingena Versteeg (39) mentor van haar twee jaar jongere zusje. Doordat Dingena’s zusje een verstandelijke beperking heeft, begrijpt ze niet altijd alles. “Dat betekent dat ik meehelp met beslissingen maken. In de instelling waar ze woont, wordt bij het opstellen van een zorgplan aan haar gevraagd: wat is je doel voor de komende tijd? Dan kunnen we het daar samen over hebben.”
“Voorheen was het alleen maar gezellig kletsen of ergens een hapje eten. Toch moet ik altijd alert zijn: lukt het haar nog of moet ik ergens bijspringen? Ik verwacht dat die mentorrol met de tijd anders zal worden. Dan moeten we het bijvoorbeeld ook over minder leuke, belangrijke zaken gaan hebben.”
Positieve invloed
De invloed van het geven van mantelzorg kan ook een positief effect hebben op de relatie. Dingena: “Ons contact is nu veel intensiever. We zien elkaar veel vaker en kunnen het over alles hebben.” Marloes deelt de mantelzorg met haar broer en ervaart net als Dingena een positieve invloed: “We moeten het met elkaar doen. Je hoort elkaars pijn in gesprekken en in de keuzes die gemaakt moeten worden. Onze band werd dieper. Wanneer we het niet met elkaar eens waren, kon dat botsen. Ik ben duidelijk in mijn uitspraken en regels en hij is daar wat zachter in. Daardoor snapten we elkaar soms niet zo goed. Gelukkig hebben we dat altijd goed naar elkaar uitgesproken.”
Zij heeft mij in haar buik gedragen, dit is wat je als kind terug kan doen
Nog geen maand na het delier van Marloes’ vader wordt er bij haar moeder slokdarmkanker geconstateerd. Hierdoor hebben beide ouders mantelzorg nodig. “We reden iedere dag op en neer naar het ziekenhuis voor bestraling. Het verwisselen van de sondevoeding, toedienen van pijnstilling en medicatie: het sluipt erin dat je steeds meer dingen op je gaat nemen.” Ondanks de onverwachte diagnose ervaart Marloes een positieve verandering in de relatie met haar moeder. “Onze relatie werd nog hechter. Doordat je zoveel bij elkaar bent, voer je gesprekken met elkaar die je anders nooit zou hebben. Gesprekken over zingeving of de dood. Dat was zo waardevol.”
Uiteindelijk overlijdt Marloes’ moeder 2,5 maand na de diagnose. “We hebben echt vanuit liefde gezorgd. Zij heeft mij in haar buik gedragen en gebaard. Hoe heftig en zwaar het ook voor iedereen was, dit is wat je als kind terug kunt doen.”
Voorbereiding
Ook wanneer er nog geen sprake is van mantelzorg is het een belangrijk onderwerp om eens met je naaste(n) te praten. “Je weet niet wat de toekomst brengt”, aldus Rianne. “Maar je kunt wel alvast een aantal dingen bespreken. Het kan helpend zijn om bijvoorbeeld van je ouders te weten wat zij het allerbelangrijkste vinden. Genoeg menselijk contact, of een goede invulling van hun geloof. Passen bepaalde beslissingen daarbij? Of juist niet? Ziekte en overlijden zijn niet de favoriete onderwerpen. Er wordt snel gedacht: nu nog niet hoor, we zijn allemaal nog gezond. Toch is voorbereiden een belangrijke tip!”
*Wegens privacy-redenen is de naam van Bea gefingeerd. Haar echte naam is bij de redactie bekend.
- Je ouders in huis nemen? Petra’s moeder en demente vader wonen in haar achtertuin
Je ouders in huis nemen? Petra’s moeder en demente vader wonen in haar achtertuin
