Hoe kun je eerlijker omgaan met voedsel?

Dat er in Nederland jaarlijks zo’n negen procent van al het eten wordt weggegooid, dat is zo’n 34 kilo (!) eten per persoon, is in één woord: schokkend. Helemaal als je je realiseert dat er per minuut ongeveer elf mensen sterven aan ondervoeding. En wist je dat een piepklein land als Nederland (na de VS) de op een na grootste landbouwexporteur ter wereld is. Het is dan ook geen wonder dat het moment dat wij onze natuurlijke hulpbronnen voor het jaar hebben opgemaakt (ook wel bekend als Earth Overshoot Day) steeds vroeger in het jaar valt, dit jaar zelfs op 12 april al. Dat betekent dat we de overige 265 dagen op te grote voet leven en dat andere wereldbewoners hiervoor de prijs betalen.

• Leven van genoeg: een utopie of het antwoord op (bijna) alle problemen?

  Leven van genoeg: een utopie of het antwoord op (bijna) alle problemen?

Het zijn verontrustende cijfers. Goed om tot je door te laten dringen, maar… cijfers, hoe schokkend ook, zetten je niet per se in beweging. Nu is je ontmoedigen wel het laatste dat ik met deze serie blogs beoog. Bovendien denk ik dat steeds meer mensen allang inzien dat er in ons systeem, en in dit geval ons voedselsysteem, iets grondig mis is. En dat veel mensen daarom ook zoeken naar een meer duurzame levensstijl. Het probleem met veel feitjes is dat het je dood kan slaan, omdat je niet direct weet wat je eraan kunt doen. Het tegengif is daarom handelingsperspectieven bieden. Wat kun jij nu al doen? Ik heb twee mooie inspirerende voorbeelden voor je die laten zien dat anders met eten omgaan, vanuit een idee van genoeg, wel degelijk mogelijk is!

Eten redden

De eerste komt van Miriam Jongeneel. Zij woont met haar man en zoontje in de woongroep ‘Huize Humus’ in Nieuwegein. In deze woongroep die al tien jaar bestaat, is voeding en duurzaamheid vanaf het begin belangrijk geweest. Miriam: ‘Met voedsel is het eigenlijk net als met kleding. Er is al genoeg. Waarom zouden we dan naar de winkel gaan om eten te kopen, terwijl er overschotten worden weggegooid? In onze woongroep eten we daarom zoveel mogelijk voedsel dat ‘over’ is. Tot een jaar of twee terug deden we aan ‘dumpsterdiven’, we speurden kliko’s af bij grote supermarkten om weggegooid eten te redden. We hebben inmiddels afspraken met een supermarkt en een groothandel in groente en fruit die ons het eten dat over is geeft, zodat duiken in de kliko’s niet meer nodig is.’

Het kan voor mensen een beetje een vies idee zijn om eten dat wordt afgedankt toch op te eten. Voor Miriam is er echter niks geks aan. ‘Ik groeide op in een gezin waar we niet zoveel te besteden hadden. Toen ik uit huis was, vingen mijn ouders vluchtelingengezinnen op. Deze gezinnen hebben recht op eten van de voedselbank, maar lustten door het cultuurverschil niet alles. Mijn vader tovert hier weer lekkere gerechten van. Dus ik ben eigenlijk niet anders gewend dan eten te waarderen dat je krijgt, ook al vinden supermarkten het niet meer verkoopbaar.’ Wel moet je anders gaan denken over eten, legt Miriam uit. ‘Waar je vaak normaal gesproken denkt; Wat wil ik eten? wordt je maaltijd nu bepaald door wat je krijgt. En dat vraagt om creativiteit. Zoals die keer dat we 5 bloemkolen kregen. Een huisgenoot besloot toen een driegangendiner te bedenken waarin elke gang iets met bloemkool was, haha!’

• Hoe kom ik van mijn kledingverslaving af?

  Hoe kom ik van mijn kledingverslaving af?

Overschot delen

En dan treedt er een bijzonder mechanisme in werking dat me wel een beetje doet denken aan het Bijbelverhaal van de vijf broden en de twee vissen. De woongroep krijgt namelijk zoveel eten, dat ze het niet alleen op kunnen. Daarom staat er een kastje voor de deur waarin ze weer van hun ‘overschot’ delen. ‘We kennen inmiddels wat buurtbewoners die dit eten ontzettend hard nodig hebben’, vertelt Miriam. ‘Ze kunnen amper rondkomen, omdat ze net tussen wal en schip vallen qua regelingen. Zij staan op maandagavond al te wachten als wij het kastje vullen met eten.’ 

Voor Miriam is het eigenlijk niet meer dan logisch om zo met eten om te gaan. ‘Ik begrijp dat niet iedereen op deze manier kan leven, of tijd heeft om zoveel eten te redden. Maar wij kunnen dat als woongroep wel. Ik ben gemotiveerd om dit te doen, omdat God deze wereld heeft gemaakt. Hij is onze Schepper en wij mogen echt wel wat beter voor de aarde zorgen.’

Wie zijn de makers?

Maar wat als we niet pas aan de achterkant, maar aan de voorkant van de voedselproductieketen iets veranderen? Zouden we dan ook minder overschotten hebben? Het is namelijk geen geheim dat veel van ons voedsel in Nederland veel te goedkoop is. Al dat gestunt met goedkoop eten hebben we te danken aan de oppermachtige positie van supermarkten. Lekker toch? zeg je als consument misschien. Wat is het probleem? Nou, dat iemand de rekening betaalt van jouw koopjes… En dat is precies waarom Maurice van der Spek het platform opzoeknaardemakers.nl is begonnen. Maurice is journalist en hij is nieuwsgierig wie er achter ons voedsel zitten. Wie zorgen ervoor dat ik champignons kan eten, of melk kan drinken?

‘Een paar jaar terug werd ik geraakt door een Bijbelgedeelte in Jesaja 58 waarin God de gebeden van zijn volk niet verhoort. En dan staat er als verklaring die God geeft: ‘…omdat jullie op je vastendagen nog handeldrijven en jullie arbeiders afbeulen.’ Vooral die laatste zin kwam binnen. Als ik boodschappen doe, vul ik mijn mandje in de supermarkt. Ik hoef niet na te denken over de vraag welke arbeiders er achter mijn producten zitten. Maar je hoeft maar even te googelen en de verhalen van uitbuiting liggen voor het oprapen. Het makkelijkste is natuurlijk om je daar niet in te verdiepen en lekker korting te scoren. Maar volgens mij hebben we een verantwoordelijkheid die ook spreekt uit dat gedeelte in Jesaja. Op het moment dat je met de maker gaat praten, ga je het product, of dat nu een bakje champignons, of een pak melk is, veel meer op waarde schatten. Daardoor ben je ook eerder bereid om een eerlijke prijs te betalen die recht doet aan de inspanningen van de maker.’

Eerlijke prijs

Maurice weet ook wel dat het soms vechten tegen de bierkaai is. ‘We beslissen vaak met onze portemonnee en denken er verder niet over na. Maar de prijs van ons voedsel is in Nederland absurd laag. Dat klopt echt niet. Ik hoop door mijn platform mensen uit te dagen om vooral zelf in gesprek te gaan met boeren en telers. Doe eens onderzoek naar hoeveel het kost om een product te maken, en vergelijk dat met wat jij ervoor betaalt in de supermarkt. En hoe wordt dit geld vervolgens in de keten verdeeld? En maak vervolgens bewustere keuzes in de supermarkt. Door bijvoorbeeld biologische producten te kopen zit je al veel dichter bij een eerlijke prijs voor de maker. Dit komt omdat deze prijs vaker wordt bepaald door vraag en aanbod, in tegenstelling tot veel gangbare producten waarbij het de supermarkt is die een prijs aan makers ‘oplegt’.’ 

Ten diepste vraagt dit niet minder dan een verandering van je hart, stelt Maurice vast. ‘Als het erop aankomt, waar kies ik dan voor? Bij voedsel is deze vraag heel concreet en tastbaar. Als ik een eerlijkere prijs betaal aan de maker, dan heb ik minder geld te besteden voor andere dingen. Deze keuze heeft dus echt consequenties.’

Meer weten?

Check de website met verhalen over de makers www.opzoeknaardemakers.nl

Of kijk deze grappige en inspirerende TED talk met drie tips om anders met voedsel om te gaan. 

En wist je dat je heel eenvoudig voedsel kunt redden van de vuilnisbak via Too Good To Go, of via Foodello?