Hineni, hier ben ik: Het geloof van Leonard Cohen (1934-2016)

Onlangs schreef Anton de Wit een blog over de artiest Cohen. Dit naar aanleiding van zijn laatste nummer "You want it darker", waar hij vooruitblikt op de dood. Lees hieronder de blog. 

30 september 2016 
“I am ready, my Lord”, zingt de hoogbejaarde Leonard Cohen in z’n nieuwe nummer ‘You Want It Darker’. Is het een religieus lied? Zoals wel vaker bij Cohen, zo laat blogger Anton de Wit zien, blijkt het lied een dubbele bodem te bevatten.
 
Toen paus Franciscus zijn laatste bezoekje bracht aan de net overleden Shimon Peres, werden deze beide eerbiedwaardige mannen van vrede toegezongen door een allerschattigst interreligieus kinderkoortje. Dat bracht de haast doodgecoverde Leonard Cohen-klassieker ‘Hallelujah’ ten gehore. Heel veilig en toepasselijk, zou je denken. Maar mij trof het als hoogst ongepast. Want koning David en de Heilige Geest mogen er in voorkomen, maar als je de tekst even goed bekijkt weet je dat het niet over godsdienst gaat. We kunnen eindeloos over de symbolische subtiliteiten keuvelen, maar laten we wel wezen: het gaat over seks.

Daar is natuurlijk niets mis mee, dat is ook bij uitstek een goddelijk onderwerp. Maar waar het me om gaat: zodra Leonard Cohen over godsdienst begint te zingen, moet je op je hoede zijn. Dan heeft hij het meestal helemaal niet over godsdienst.

Religieuze fascinaties

Niet dat Cohen geen religieus zanger is. Dat is hij zeker. Onlangs had ik het hier over Nick Cave als moderne psalmist – Leonard Cohen behoort ongetwijfeld tot hetzelfde slag. In zijn vaak onnavolgbare, poëtische liedteksten zijn al zijn religieuze fascinaties zichtbaar: zijn joodse achtergrond, zijn flirts met het katholicisme en de gnostiek, zijn grondige studie van het zenboeddhisme, enzovoort. Maar de werkelijke geestelijke diepte is eerder impliciet. Juist waar hij expliciet wordt over godsdienst, is het oppassen geblazen.

Raadselachtig

Dat geldt ook voor zijn nieuwste wapenfeit, ‘You Want It Darker’, titeltrack van het nieuwe album dat Cohen binnenkort uit zal brengen. We horen flarden van wat klinkt als christelijke en joodse gezangen, we horen Cohen met z’n diepdonkere stem zingen over brandende kaarsen en heiligheid, we horen dat raadselachtige refrein “Hineni, hineni / I am ready my Lord.” Maakt de inmiddels 82-jarige zanger zich hier gereed voor zijn naderende dood?

Nee, ik denk het niet. Lees ook nu weer de tekst eens rustig en nuchter. Ook hier lijkt de eigenlijke betekenis me niet zo moeilijk te raden. Hij zingt over wie menen toestemming te hebben om te moorden en verminken in Gods naam.

Abraham en Isaak

Hineni, hier ben ik: dat was het letterlijke antwoord van Abraham toen God hem riep (Gen. 22). Om hem vervolgens op te dragen zijn zoon Isaak te offeren. Leonard Cohen zong daar in de jaren ’60 al eens over, in The Story of Isaac:

“You who build these altars now
To sacrifice these children
You must not do it anymore”

Extremisten

We offeren onze kinderen op aan valse idealen. Dat is de hoogst actuele kritiek die hij nog eens onderstreept en nader uitwerkt in ‘You Want It Darker’. Ook dit lied lijkt over religie te gaan, maar gaat bij nader inzien over iets anders: namelijk over dat wat zich als religie voordoet, maar minder is dan religie. Het gaat over het “kleine rotgodje” dat in de woorden van schrijver Guus Kuijer “God heeft vermoord”; de God en de godsdienst van terroristen, fanaten, dwepers, zeloten. Als zij de kaarten delen, kunnen we beter passen. Als zij de genezers zijn, blijven we beter gebroken en lam. Als aan hun de glorie toekomt, moeten wij ons rotschamen.

Het sluit perfect aan bij de vredesboodschap die paus Franciscus ook in alle toonaarden uitdraagt. Het was veel gepaster geweest, wanneer dat schattige kinderkoortje ‘You Want It Darker’ had gezongen voor de paus en voor Peres.

Tekst: Anton de Wit
Beeld: ANP