Het stille verdriet na een miskraam
Verlies waar (bijna) niemand over praat
Een miskraam komt voor bij vijftien procent van de vruchtbare vrouwen. Het is ingrijpend en verdrietig. En toch is het een stil verdriet, is de ervaring van journalist Gerteke Almekinders. Te groot om te doen of er niets gebeurd is, te klein om aandacht voor te vragen.
“In een tijdschrift had ik weleens iets over miskramen gelezen. Vrouwen die het vruchtje ineens in de wc zagen liggen. En dan waren ze even verdrietig, maar ach, zo’n kindje was toch niet levensvatbaar geweest, dus het was maar beter zo. Even slikken en weer doorgaan.”
Arm kindje. Míjn kindje. Mijn kleine kindje
Wat is een miskraam?
Een miskraam is een spontane en natuurlijke afbreking van een zwangerschap. In Nederland is deze term tot zestien weken gebruikelijk, de Wereldgezondheidsorganisatie gaat uit van twintig weken. Na die termijn spreken we over een doodgeboren baby, niet meer over een miskraam.
“Dus toen ik mijn eerste miskraam doormaakte, wist ik niet wat me overkwam. Het duurde lang, het deed verschrikkelijk veel pijn – gelukkig wist mijn moeder hoe je weeën moet opvangen – en het bloedde erg. Maar wat ik het minst had verwacht, was het immense verdriet dat ik voelde toen ik het vruchtje zag liggen, door mijn moeder op een washandje op de wasmachine gelegd. Ongeveer een centimeter lang, bedekt door het doorzichtige vlies van de vruchtzak, in die typische C-houding van embryo’s. Zo weerloos, zo kwetsbaar, zo alleen. Ik wilde het in mijn armen nemen en wiegen, beschermen. Kom maar hier kleintje, bij mij ben je veilig. Maar dat was niet zo, blijkbaar was er iets in mijn schoot niet goed genoeg gegaan. Arm kindje. Míjn kindje. Mijn kleine kindje.”
Lees ook: 'Het was gewoon een minimensje: alles zat erop en eraan'
Ongesteld
Miskramen komen vaak voor en kunnen op verschillende manieren plaatsvinden. De meeste – schattingen lopen uiteen van dertig tot negentig procent – vinden plaats zonder dat een vrouw het doorheeft: er is een bevruchting, maar de bevruchte eicel nestelt zich niet in de baarmoeder of wordt voortijdig afgestoten. Een paar dagen later wordt de vrouw ongesteld. Toch kan het stel al een positieve test in handen hebben gehad en dolgelukkig zijn – waarna de domper van de vroege miskraam volgt.
Afwijking
Is er wél een innesteling geweest, dan kan het vruchtje alsnog stoppen met groeien. Dat gebeurt in gemiddeld vijftien procent van de gevallen. De miskraam kan op verschillende momenten in de ontwikkeling plaatsvinden. Het meeste risico loop je in de eerste twaalf weken, omdat in die periode alle belangrijke organen worden aangelegd. Als daar een afwijking is – wat de grootste oorzaak is van een miskraam – stoot de baarmoeder het vruchtje af.
Het verschilt per vrouw hoeveel pijn een miskraam doet. Hoe verder de zwangerschap is gevorderd, hoe pijnlijker het is. Een miskraam begint met bloedverlies en gaat meestal gepaard met menstruatiekrampen en weeënachtige pijn. Zodra al het weefsel is afgestoten, stopt de buikpijn en neemt ook het bloeden af.
“Het is al bijna vier jaar geleden en we zijn inmiddels een gezonde dochter rijker. Zij heeft het verdriet vervangen door blijdschap en er zijn tijden dat we niet stilstaan bij ons eerste kindje. Maar toen zij er nog niet was, waren er maanden waarin het leek of de tranen geen einde kenden. Nu ik dit schrijf, in gedachten weer sta bij die wasmachine, biggelen de tranen weer over mijn wangen. Ik ken een vrouw die de 60 al gepasseerd is en nog altijd niet over haar miskraam kan praten zonder te huilen, hoewel ze de gelukkige mater familias is van een bloeiende kudde kinderen en kleinkinderen.”
Verdriet en verlangen
Het verdriet over een miskraam kan diverse vormen aannemen. Sommige vrouwen hoeven inderdáád slechts even te slikken en gaan weer door. Maar meestal wordt blijdschap en euforie over het nieuwe leven dat komt, vervangen door verlies en gemis. Een toekomst die in duigen valt – geen babyschopjes in je buik, geen wiegje bekleden, geen voorbereiding op de bevalling, geen eerste huiltje, geen opgroeiend kind. En vooral niet dít opgroeiende kind. Want de kans is best groot dat je wel weer zwanger wordt, maar het kan dit kindje niet vervangen.
Extra wrang is het als je al heel lang verlangde naar een kindje, en dat verlangen nu toch niet vervuld wordt. Ook herhaalde miskramen zijn pijnlijk. Steeds weer die mislukking, steeds weer die teleurstelling. Hoe kun je je ooit nog zorgeloos verheugen op de komst van nieuw leven?
Het was toch ‘maar’ een miskraam?
“Vanaf het begin wilde ik open zijn over mijn miskraam. Aarzelend, dat wel, want ik wilde anderen niet belasten. Het was toch ‘maar’ een miskraam? Zouden anderen vinden dat ik me aanstelde, maakte ik het misschien te groot? Maar tot mijn verbazing hoorde ik overal van mensen die het zelf ook hadden meegemaakt of die iemand kenden. Tantes, vriendinnen, gemeenteleden, collega’s – er gingen allerlei boeken open.”
Verborgen rouw
Om de een of andere reden houden mensen hun miskraam vaak voor zich. Waar ligt dat aan? De bekende Belgische rouwspecialist en psycholoog Manu Keirse wijt het aan een gevoel van mislukking: jouw lichaam faalt om een kind op de wereld te kunnen brengen. Een andere reden is dat spreken over de dood altijd lastig of ongemakkelijk is.
En een laatste belangrijke factor is de angst voor vervelende reacties, vertelde Keirse eerder in een interview in Het Laatste Nieuws: “Bij veel mensen leeft de gedachte dat een ongeboren kind niet zo veel verdriet met zich kan meebrengen, omdat het kind er nooit echt is geweest. Maar dan zie je over het hoofd dat wie in verwachting is al een fantasiebeeld maakt van dat kind, zelfs ook al voor de bevruchting. Die fantasie wordt duidelijker en duidelijker naarmate de bevruchting vordert. Voor de buitenwereld bestaat dat kind nog niet, dus is het moeilijker om te vatten hoeveel pijn het kan doen om zo’n ongeboren kind te verliezen. Mensen die een miskraam hebben gehad, komen daardoor in een soort verborgen rouw terecht, een rouwgevoel dat niet erkend wordt door de omgeving, wat het extra moeilijk maakt.”
“Het hielp ook om het vruchtje een naam te geven en te begraven. Rationeel een veel te overdreven gebaar misschien, maar het is voor de verwerking zo goed geweest. We hebben het vruchtje in een sigarenkistje gestopt, begraven bij een boom en een markering in de boom gekerfd. We hebben dit kleine kindje letterlijk een plekje gegeven en gaan er nog elk jaar naar terug om het te gedenken.”
“Here God, neem dit kleine kindje weer bij U en omring het met Uw oneindige liefde.”
Hoe verwerk je een miskraam?
Een miskraam is een heftige en verdrietige ervaring. Daar mag geen enkel misverstand over bestaan. Het is dus ook volstrekt logisch om verdriet, teleurstelling en rouw te ervaren. Vrouwen hebben de tijd nodig om emotioneel te herstellen, maar ook lichamelijk kan het een aanslag zijn.
Er zijn praktische manieren die je kunt gebruiken om de miskraam te verwerken. Je kunt het kindje een naam geven en het begraven. Er foto’s van maken, als dat kan. Schrijf het een brief waarin je afscheid neemt. Boeken of informatie lezen over het verschijnsel kan helpen om het te duiden en herkenbaarheid te vinden.
Maar wat alle verloskundigen, artsen en gynaecologen aanraden, is om erover te praten, desnoods anoniem. Het is vooral belangrijk om aan je partner te proberen duidelijk te maken wat je als vrouw doormaakt. Vraag om de steun die je nodig hebt.
Tekst: Gerteke Almekinders (De Tiktafel)
