Help! Mijn partner is perfectionist
Perfectionisme: lastig als het jezelf betreft, maar als partner-van is het ook niet altijd makkelijk. Het kan flink wat stress en ellende veroorzaken. Een huishouden dat nooit schoon genoeg is, een uitgavenpatroon dat altijd slimmer kan, of jij die nooit die perfecte partner bent. Hoe ga je daar als echtgenoot mee om? En welke valkuilen moet je vermijden?
“Het is net hoe het licht op het aanrecht valt”, zegt Karin van Deest*. “Soms zie je vlekjes en dan doet mijn man het afnemen nog even over nadat ik het heb gedaan. ‘Het moet goed’, zegt hij dan.” Karin vertelt dat haar man perfectionist is en zich soms groen en geel ergert aan iets wat niet netjes of schoon is. “De keren dat ik in mijn huwelijk een stofdoek heb gebruikt, zijn op één hand te tellen; mijn man is me altijd voor. Of laatst zat ik met de kinderen te wachten in de auto voor onze vakantiereis, omdat mijn man het huis nog even wilde dweilen.”
Niet alleen in het huishouden ziet Karin de drang bij haar man om alles perfect in stand te houden, ze ziet het ook terug in zijn hobby’s, zoals timmeren. “Als er een kras zit op een onderdeel, zoals een schroevendraaier bijvoorbeeld, koopt hij gerust een mooie nieuwe set gereedschap, om de oude set te verkopen op Marktplaats.”
Soms kan Karin erom lachen, maar soms frustreert het haar enorm. “Hij is zich lang niet altijd bewust van zijn perfectionistische neiging, en hoe het op een ander overkomt. Bovendien gun ik het hem ook om de boel wat makkelijker los te kunnen laten. Dat hij even lekker languit op de bank kan gaan liggen na een vermoeiende werkdag, in plaats van te denken dat iets moét gebeuren. Hij is heel streng voor zichzelf. En mijn lat begint ook hoger te liggen. Daardoor heb ik toch een beetje het gevoel dat ik mezelf kwijtraak.”
Onhaalbare of onredelijke standaarden
“Perfectionisten beseffen lang niet altijd wat het effect van hun gedrag is op hun partner”, legt de Britse psychotherapeut en theoloog Richard Winter uit. Hij schreef een boek over perfectionisme genaamd Perfecting Ourselves to Death: The Pursuit of Excellence and the Perils of Perfectionism. “Hun standaarden zijn onhaalbaar of onredelijk; een perfectionist heeft een compulsief streven om aan die standaarden te voldoen. Soms speelt er ook de sterke wens om perfect over te komen: in uiterlijk, prestatie of karakter bijvoorbeeld. Vaak vormen die onhaalbare of onredelijke standaarden pas een probleem in relatie tot anderen, bijvoorbeeld op werk of in de privésfeer.”
Nance Folmer van Heck herkent dit. “We hoorden van klanten dat het evenement dat we met ons bedrijf hadden georganiseerd er heel stijlvol uitzag”, vertelt ze met een glimlach. Samen met haar man Paul runt ze een bedrijf dat stellen helpt met hun gezin en huwelijk. “Maar ik zie wat die ontwerpaspecten hem achter de schermen hebben gekost. Hij was uren bezig met het design. Soms kan hij maar blijven wikken en wegen over de details van een logo of iets anders wat hij heeft gemaakt, omdat hij in eerste instantie veel kritiek heeft op zijn eigen werk. Maar zaken moeten wel afgerond worden, omdat er ook geld in het laatje moet komen.”
Nance vertelt dat het perfectionisme weleens voor onbegrip en frustratie zorgt tussen beiden; als stel moeten ze namelijk veel samenwerken. “Wat lastig is aan samenwerken met een perfectionistische partner, is dat hij niet altijd goed ziet wat ik inbreng, omdat het niet aan een bepaalde standaard voldoet”, legt Nance uit. Ze vertelt dat ze zelf liever haar tijd stopt in de mensen met wie ze werken, dan iets achter de schermen. “Ons werk draait uiteindelijk om mensen.”
Gelukkig communiceren Nance en Paul veel, vertelt ze, waardoor het vaak snel helder wordt waar het vastloopt. “Inmiddels stapt Paul ook veel meer naar buiten. Bovendien kwam zijn perfectionisme ook ergens vandaan. Het heeft te maken met het feit dat hij vroeger veel is gepest. Als Paul zijn werk goed doet, dan kan hij op dat vlak in ieder geval niet worden afgewezen, was altijd zijn denkwijze.”
Wat Nance en Paul helpt om met perfectionisme om te gaan, is wekelijks op een vast tijdstip uit te zoomen. “Om elkaar scherp te houden. Samen denken we na over hoe lang een taak moet duren en of het bijdraagt aan het grotere doel van ons bedrijf. Het helpt ons ook beter te zien en erkennen wat de ander inbrengt – dat gaat nu veel beter. Verder proberen we echt te groeien in een stukje extra geruststelling en medeleven voor elkaar. Anders heb je het gevoel dat je steeds faalt voor de ander.”
Passiviteit
Naast heel hard werken, kunnen perfectionisten ook erg passief worden, aldus Winter. “Dat heeft alles te maken met het alles-of-niets denken dat een perfectionist vaak kenmerkt. Een perfectionist streeft vaak naar volledige controle, en als dat niet behaald kan worden, leidt dat soms tot passiviteit of afhankelijkheid.” Bijvoorbeeld: je partner voelt zich heel bekwaam op het werk, maar thuis heeft hij altijd het gevoel dat hij tekortschiet. Zijn perfectionisme leidt ertoe dat hij zich thuis heel zorgzaam opstelt, om jou tevreden te stellen en kritiek te vermijden. De opvoeding gaat daarom ook precies zoals hij denkt dat jij dat wilt.
Winter raadt bij dit alles-of-niets-denken aan om de voor- en nadelen hiervan te bespreken met elkaar. Lang niet alles in relationele sfeer is zwart of wit, alles of niets, wat moeilijk is voor perfectionisten die graag duidelijkheid willen. Juist in een relatie moet er ruimte zijn voor acceptatie en ontwikkeling. Beetje bij beetje, dag aan dag. Dat zal soms veel geduld en heel veel liefde van elkaar vragen.
Een dieper probleem
Naast praktische oplossingen is het volgens Winter belangrijk om te erkennen dat het probleem van ongezond perfectionisme meestal dieper gaat. Wat het kenmerkt, is een streven naar perfectionisme om de verkeerde redenen: vanwege afwijzing, zelfgerichtheid of juist trots. “Het motief voor het streven naar perfectionisme is heel belangrijk.”
Winter raadt aan: “Help je partner door zijn motieven en gedachtenpatroon te bevragen en experimenteer samen met nieuwe en meer redelijke gedachten.” Voor Winter speelt het geloof in God hierbij een belangrijke rol. “Je kunt je partner bemoedigen: uiteindelijk hoef je niet perfect voor God te zijn om door Hem geaccepteerd te worden.” En dat geeft weer een gezond perspectief.
* De naam van Karin van Deest is om privacyredenen gefingeerd.
3 valkuilen van perfectionisten én tips om hiermee om te gaan
Wat zijn andere typische valkuilen van iemand die onhaalbare of onredelijke eisen heeft? En wat kun je daarin doen als partner-van?
Valkuil 1: taken uitstellen
Een perfectionist stelt taken vaak uit totdat hij zeker weet dat iets succesvol uitgevoerd kan worden. Je partner heeft bijvoorbeeld plannen voor een leuk tuinproject voor de kinderen, maar stelt het maar uit, omdat het idee nooit perfect is.
Tip: Help je partner om het grotere plaatje te zien. Focus samen op het doel en breek de taak op in kleinere, specifieke doelen. Dit maakt de taak behapbaar en helpt de ander om daadwerkelijk aan de slag te gaan.
Valkuil 2: eindeloos kritisch zijn op jezelf of anderen
Je partner kan zijn eigen pogingen of die van een ander nooit genoeg vinden. Hij verwacht bijvoorbeeld dat je altijd de sociale etiquettes volgt en je perfect gedraagt in sociale situaties.
Tip: Houd elkaar een realistische spiegel voor. Bedenk samen waar jullie onrealistische verwachtingen van elkaar hebben – waar moeten jullie elkaar ruimte geven om jezelf te zijn? Een partner kan niet altijd álles voor je zijn, zoals tegenwoordig nog weleens wordt gedacht. Denk samen na over praktische doelen voor jullie relatie die emotioneel echt de moeite waard zijn en de band tussen jullie versterken.
Valkuil 3: een overdreven focus op details en precisie
Je partner kan zich misschien helemaal verliezen in details, wat onnodige vertraging en andere problemen kan veroorzaken. Hij besteedt bijvoorbeeld veel tijd aan het wieden van onkruid, snoeien van de heg en perfect onderhouden van de tuin, wat jou helemaal gek maakt.
Tip: Focus samen op het grotere plaatje. Bespreek welke details echt belangrijk zijn en welke niet. Denk na over hoe jullie de verschillen tussen jullie twee kunnen accepteren en hoe jullie constructief met elkaar kunnen communiceren en samenwerken.
Tekst: Jennifer Lijcklama à Nijeholt
