‘Heb je je verstand soms verloren?’

"De familie reageerde zachtjes gezegd met onbegrip," vertelt Marjoleine. "Dat Arjan en ik uit de gemeenschap gestapt waren, was tot daar aan toe. Moesten we zelf weten. Maar dat we chrístenen werden! Hoe haalden we het in ons hoofd! Hadden we nou helemaal ons verstand verloren? Dat we gingen geloven dat Jezus voor onze zonden gekruisigd is en God de Schepper van ons leven is, wekte zó ontzettend veel irritatie op. We waren volgens onze beide families ongetwijfeld met iemand in contact gekomen die op ons had ingepraat."

Arjan: "Ze waren ook wel bang, denk ik. Bang dat we van een heel zware kerk lid zouden worden. Iemand van de familie zei: ‘Het is maar goed dat ze niet van zo’n artikel 31-kerk lid zijn geworden’. Laten we nu juist dáár lid zijn geworden: de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt in Arnhem. We zijn daar op een warme manier ingestroomd en daar hebben we God echt leren kennen."

Gehoorzaamheid
Wat warmte was, wisten ze, ook van vroeger. Beiden waren ze opgegroeid in het Apostolisch Genootschap, een gemeenschap waarin het draait om ‘de Apostel’ en waar termen gehanteerd worden als kosmos en God als universele, mysterieuze kracht. Zij: "Het gaf me een warm gevoel en ik voelde me er veilig en het was een basis onder m’n leven." Hij: "Ik had heel veel liefde voor de Apostel en ik gehoorzaamde hem. Sterker: Wat de Apostel zei, was waar. Meerdere malen heb ik vanaf de kansel horen verkondigen: ‘Als de Apostel zegt dat ik een boom ondersteboven moet planten, dan doe ik dat’. Zo ver ging dat." Marjoleine: "In pure gehoorzaamheid werden dingen gedaan of gedacht. Als de Apostel vond dat je als vrouw geen broek aan moest doen, dan deden vrouwen dat ook niet, maar ze verdedigden ook nog eens dat standpunt." Arjan: "De Apostel vond ook dat je als man geen baard mocht hebben; dat vond hij niet gepast. Vraag me niet waarom, maar dat vond hij. Ik heb wel eens meegemaakt dat de Apostel dit standpunt fijntjes uitlegde in een preek. Een gemeentelid die een baard had, is naar huis gegaan, heeft z’n baard afgeschoren en kwam direct terug om vol trots te laten zien hoe gehoorzaam hij was."

Marjoleine: "Ik weet ook nog dat de Apostel een keer zei dat hij tegen merkkleding was, want dat zou een scheiding maken met de mensen die dat niet konden betalen. Wat de Apostel zei, dat wás zo en dat dééd je. Ik zie m’n moeder nóg alle merkjes van onze kleren knippen..."

Arjan: "Achteraf zeg je: vreemd. Of: dat ik dat geloofd heb, of dat ik daar in meegegaan ben. Maar zolang je geen negatieve ervaringen hebt en je voelt de warmte van de gemeenschap, is hiërarchie en gehoorzaamheid geen probleem." Marjoleine: "Vergeet niet dat de Apostel zeer geliefd was bij jong en oud. Hij was voor velen een idool. We hielden echt van die man."

En zij waren niet de enigen. Tot tranen toe werden elk jaar duizenden jongeren geroerd als de Apostel himself naar een toogdag kwam in De Doelen in Rotterdam. Twintig minuten voor de samenkomst kwam een van de oudsten of districtsleiders het podium op met iedere keer weer de indrukwekkende woorden: ‘De Apostel is er. Maak je op voor hem’. Dan daalde er een soort stilte in de zaal, terwijl vierduizend ogen gebiologeerd naar de deur staarden en iedereen wachtte op het moment dat er op die deur werd geklopt door de Apostel. Als de Apostel binnenkwam, stonden de tranen in de ogen. "Ik krijg er nog kippenvel van als ik daar aan terugdenk," zegt Arjan.

Ommekeer
De eerste problemen met de gemeenschap ontstonden toen Arjan en Marjoleine een paar weken eerder dan gepland hun huis wilden betrekken. Marjoleine: "We kregen verkering toen ik veertien jaar was, maar de Apostel vond dat we met die verkering moesten wachten: ik was te jong. Omdat onze verliefdheid en liefde zo sterk was, zijn we op mijn achttiende al getrouwd. Arjan had al belijdenis gedaan in het genootschap en levenslange trouw en gehoorzaamheid beloofd aan de Apostel, ook dat we niet zouden samenwonen, iets waar we nu als christen nog steeds achterstaan. Er was alleen een probleem: we hadden een nieuwbouwhuis dat eerder dan gepland werd opgeleverd. En omdat Arjan toen net z’n baan was kwijtgeraakt, konden wij de huur én hypotheeklasten nooit opbrengen en het ging uiteindelijk maar om acht weken. Om dat punt kregen we een conflict met een van de districtsverzorgers: Arjan had immers zijn jawoord gegeven? We snapten niets van deze reactie. Het was zo koud, zo zakelijk, er was totaal geen begrip. We hebben een gesprek gehad met de Apostel in de hoop dat hij het wel zou begrijpen. Maar ook bij hem was er geen begrip. Hij zei alleen: ‘het hoort niet’. Waar we altijd hadden geloofd in de onaflaatbare trouw van de Apostel, bleek in het eerste het beste geval geen enkele sprake van zijn onvoorwaardelijke behulpzaamheid."

Toen Arjan en Marjoleine echter trouwden, was alles koek en ei. Arjan: "Over het conflict werd plotseling niet meer gepraat. Alles was weer goed, dus we moesten niet meer zeuren. Mensen stonden om ons heen, waren blij met ons, er werd een lied voor ons gezongen, het was gewoon huichelachtig." Marjoleine: "Je voelde dat er iets niet klopte."

Onbewust namen Arjan en Marjoleine al een beetje afstand van de gemeenschap. Natuurlijk, ze bezochten de samenkomsten en vieringen nog wel, maar stonden daar plotseling meer kritisch in. Ze deden zelfs niet meer mee aan ‘de rondgang’, een soort avondmaal, waarbij de Apostel je zonden vergaf. Waarom? Ze waren teleurgesteld. Teleurgesteld in de Apostel en in de gemeenschap. Marjoleine: "Toen ik zwanger werd, dachten we: nú moeten we een keus maken. Toen onze oudste dochter geboren werd, hebben we een knoop doorgehakt: we moeten hier weg. Dat deden we toch ook wel met moeite en spijt: we kenden ook veel warme momenten, maar toch voelden we beiden dat er iets was dat aan ons trok. Daarom wisten we: weggaan hier."

Arjan: "Toen we uit de gemeenschap stapten, haalde God de oude fundamenten weg. Want alles waar we in geloofden, moesten we loslaten: het Godsbeeld, ons zelfbeeld, álles." In die tijd begon Arjan stiekem te onderzoeken wat voor kerken en stromingen er in Nederland waren. Marjoleine las - ook stiekem - in de Bijbel. Overigens met de nodige scepsis, want de Bijbel was alleen maar een boek met wel aardige wijsheden, was haar altijd verteld. Ze wisten niet van elkaar zoektocht. Totdat Arjan een keer vroeg: ‘Wat houdt voor jou het begrip God de Vader, God de Zoon en God de Heilige Geest in?’ Toen dacht ik: "Dus jij bent er ook mee bezig!’ Dat vond ik heel bijzonder. Naar elkaar toe bleven we wat terughoudend, want we hadden altijd het tegenovergestelde geroepen, maar intussen moesten we toegeven: er is meer tussen hemel en aarde dan wat wij zien."

Toen er – ‘toevallig’ – een foldertje door de brievenbus kwam van een bijbelcursus, reageerden ze beiden enthousiast. Halverwege die cursus besloten ze eens een kijkje te gaan nemen in de Gereformeerd Vrijgemaakte Koepelkerk in Arnhem. Arjan: "Het was zo bijzonder om daar voor het eerst te zijn: alsof de Here Zich zo maar liet vinden. Het voelde als thuiskomen na een zoektocht." Marjoleine: "We hebben erg veel geleerd, want we wisten natuurlijk helemaal niets van het geloof af. Achteraf zie ik dat God al veel langer met ons bezig geweest is." Behalve de zus van Marjoleine, die daarna ook tot geloof gekomen is, moet de rest van de familie er niets van hebben. "Het is zo frustrerend om te zien dat we dit niet kunnen overbrengen op onze familie. We hebben zó iets moois ontdekt waar we zo rijk van zijn geworden, en dan denk ik: pak dat aan!" Arjan, emotioneel: "En dat komt niet over. Jaren en jaren niet. Daar kan ik soms maar moeilijk mee omgaan."

Dit is het derde en laatste deel in de Visie-serie Zij gelooft Zij niet. In deze mini-serie worden christenen aan het woord gelaten die een spanning ervaren in relatie tot hun familie omdat ze geloven. Reactie van de ouders van Arjan:

Lieve kinderen,
Jullie vertelden ons tijdens een gezamenlijke vakantie van jullie vergevorderde plannen toe te treden tot de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt. Jullie zeiden 'het licht gezien te hebben.' Wij reageerden nogal fel, afwijzend... konden ons niet voorstellen dat jullie, na de geestelijke opvoeding die je had genoten, zo’n ongelooflijke ommezwaai in denken konden maken. Wij baseerden onze mening over jullie geloof overigens op een gebrekkige kennis van het reilen en zeilen in jullie kerk. We vertaalden alles als „de zwarte kousen religie“ en maakten ons zorgen over jullie geestelijke en zelfs lichamelijke toekomst. Omdat we als ouders en kinderen normaal verder zijn blijven functioneren en zijn blijven praten met elkaar is er in onze benadering van jullie geloof veel veranderd. Hoewel het voor ons nog steeds een mission impossible is, weten we nu dat jullie gelukkig zijn in je geloof en in je actief zijn in de gemeenschap van geloofsgenoten en dat doet ons goed.
Je ouders