Harcourt Klinefelter: ‘Er is iets wat groter en sterker is dan angst, en dat is de liefde’

Met een brede glimlach en een zwaar Amerikaans accent verwelkomt hij Eva-hoofdredacteur Griëtte Vonck in zijn eenvoudige woning in het Overijsselse dorpje Steenwijkerwold. Ze is nieuwsgierig naar de drijfveren en levenslessen van de man die met Martin Luther King streed tegen rassenhaat en discriminatie.

Belangrijke rol

Zijn ogen beginnen te twinkelen bij de vraag wie een belangrijke rol in zijn leven speelt. “Toen ik tiener was, werd er opgeroepen om naar voren te komen als je Jezus wilde volgen. Ik stond op. Ik was het niet eens met de preek en ik ben niet gemakkelijk te verleiden, maar het was alsof ik uit mijn stoel werd getrokken. De woorden van het lied dat werd gezongen, kwamen ineens bij me binnen. ‘Just as I am, without one plea (...), o Lamb of God, I come, I come’. Het idee dat je bent geaccepteerd door God zoals je bent: dat raakte mij zó.”

Zijn stem trilt en zijn ogen worden vochtig. Het raakt hem nog steeds. “Ben je een christen als je de Bijbel van a tot z gelooft? Of ben je een christen, omdat je in het dagelijks leven probeert te leven als Jezus? Voor mij is dat laatste belangrijk.”

Geweldloos verzet

Tijdens zijn studie Theologie komt Harcourt in 1963 steeds meer in aanraking met de burgerrechtenbeweging. “Toen Martin Luther King zijn campagne voor stemrechten voor zwarte burgers in het Zuiden begon – zonder geweld, haat en bitterheid – werden er in Selma zeventig weerloze demonstranten hardhandig in elkaar geslagen. Die dag ging de geschiedenisboeken in als Bloody Sunday. De witte predikant James Reeb raakte in coma en stierf een paar dagen later. Tijdens de herdenkingsdienst zei een predikant: ‘Er heeft een kruisiging plaatsgevonden in Selma. We hebben mensen nodig voor een sociale wederopstanding.’ Ik hoorde de woorden en voelde in mijn hart: nu is het mijn beurt. Ik heb de hele nacht gebeld. De volgende dag reisde ik met twee mensen 1500 kilometer naar Selma. Toen ik de politiebarricades zag, dacht ik: ik kan niet meer terug.”

Volmaakte liefde verdrijft de angst

In Selma treft Harcourt een rij zwaarbewapende politiemannen aan, tegenover een groep zingende en biddende mensen. “Ze zongen: ‘I love everybody, I love dr. King’, maar ook: ‘I love state troopers’. En dat terwijl diezelfde politiemannen een week eerder hun broers, zussen, vaders en moeders in elkaar hadden geslagen. Ik zag agenten met tranen in hun ogen staan en ik realiseerde me: dit is de kracht van liefde. De volgende ochtend marcheerden we door de straten van Selma. Ik wist: dit is illegaal, overal staat politie, wat gaat er gebeuren? Martin Luther King citeerde uit het Bijbelboek 1 Johannes 4, waarin staat dat volmaakte liefde de angst verdrijft. Met mijn draagbare bandrecorder nam ik alle speeches van King op, om ze naar de radiostations te sturen en zo zijn boodschap te verspreiden.”

Liefde verdrijft de angst. Dat betekent niet dat je helemaal geen angst meer mag voelen. “Natuurlijk ben je bang! Ik zweette, ik viel bijna flauw van de angst. Maar er is iets wat groter en sterker is dan angst, en dat is de liefde. Je kiest ervoor om Jezus te volgen, dwars door de angst heen. Tijdens de marsen voelde ik God altijd dichtbij. Voor wie God liefhebben draagt alles bij aan het goede, staat er in het Bijbelboek Romeinen. Dat wil niet zeggen dat alles goed zal gaan als je gelooft in God, maar dat wat er ook gebeurt, God er iets goeds van kan maken. Toen King werd vermoord, zei zijn goede vriend Harry Belafonte dat in de dagen na Kings dood meer mensen zijn boodschap hadden gehoord dan in alle jaren daarvoor.”

Nog steeds verliefd

In Atlanta ontmoet Harcourt de Nederlandse Annelies, die daar dankzij een uitwisselingsprogramma is. “Ik vond haar interessant en we gingen daten. Na een date belde ze mij en zei ze: ‘Waarom heb je mij niet gebeld?’ Ik was meteen verliefd. Ze nam initiatief en daar houd ik van. Annelies heeft altijd alles gedaan om mensen te helpen. Ze strijdt haar hele leven al voor mensenrechten. We hebben over de hele wereld cursussen gegeven over geweldloos handelen, van de inheemse bevolking van Canada tot de vluchtelingen op Lesbos – maar we deden het nooit samen. Daarvoor werken we te verschillend. Annelies wil alles van tevoren regelen en ik werk vooral vanuit mijn gevoel.”

Twee experts in vreedzame communicatie verenigd in een huwelijk, hoe ziet dat eruit? Harcourt schiet in de lach. “Een geweldloze lifestyle is het moeilijkst in je eigen gezin! Op het moment dat de spanning oploopt, vergeten we alles en beginnen we naar elkaar te schreeuwen. Het werd nooit fysiek, maar het ging er soms zo hard aan toe dat de kinderen riepen: gaan jullie scheiden? Na 55 jaar ben ik nog steeds verliefd op Annelies. Mijn tip: geef elkaar de ruimte. Het is belangrijk om dezelfde interesses te hebben, maar je moet ook je eigen ding blijven doen. En het mooiste wat je aan elkaar kunt geven zijn niet spullen, maar liefde, bezorgdheid en aandacht.”

De eerste stap is contact maken

Hij had nog nooit van Sinterklaas en Zwarte Piet gehoord, toen hij met zijn jonge gezin naar Nederland emigreerde en voet op Friese bodem zetten. Harcourt vindt alle commotie rondom Zwarte Piet begrijpelijk. “Als je elke dag wordt gediscrimineerd om je huidskleur, snap ik dat je vindt dat Zwarte Piet de deur uit moet worden getrapt. Niet letterlijk, natuurlijk. De ergste vormen van discriminatie zijn genocide, wettelijke discriminatie en apartheid. Maar de meest moeilijk te bevechten vorm van discriminatie is onbewuste discriminatie. Iedereen discrimineert en wordt gediscrimineerd, positief en negatief.”

“Jezus heeft gezegd: Je moet niet alleen je vrienden liefhebben, maar ook je vijanden. Maar hoe kun je iemand liefhebben als je hem niet kent? De eerste stap is dus contact maken. Wacht niet tot iemand naar jou toe komt, maar zet zelf de eerste stap. Bel aan bij je buurvrouw. Behandel elkaar als individu en niet als onderdeel van een groep. Eet met elkaar, bezoek een buurthuis, zorg dat je in contact komt met anderen. In het dorp waar ik opgroeide, speelden de witte en zwarte kinderen met elkaar op straat. Daar is nooit slavernij of apartheid geweest. We kunnen niet allemaal een dr. King zijn, maar we kunnen wel allemaal een Rosa Parks zijn. Deze zwarte vrouw weigerde op een dag om haar zitplaats in de bus af te staan aan een witte passagier, zoals de wet voorschreef. Dat was het begin van een grote verandering.”

Interview: Griëtte Vonck
Tekst: Charlotte van Egmond
Fotografie: Nienke van Denderen

*Dit artikel komt uit het Eva decembernummer van 2020. Omdat het thema actueler dan ooit is en de woorden van Harcourt zo wijs, delen wij dit artikel opnieuw.