‘Wij grote mensen spelen een ernstig spel met onze eigen leefomgeving’

Enkel met het hart kan men goed zien. Het essentiële is onzichtbaar voor de ogen.

(Antoine de Saint-Exupéry)

Wat geniet ik elke keer van dit schilderij. Afhankelijk van de dag waarop ik het bekijk, valt me steeds weer iets anders op.

De schijnwerpers zijn op het lijfje van een jonge goochelaar gericht. Er slingert een vergeten stekker ergens in de gordijnen van een circuspodium. De gladde vloer is vol met plastic glow-in-the-dark sterretjes om het thema van de show te ondersteunen. Maar op het toneel van deze sjofele kermis zijn de planeten van ons zorgvuldig gecoördineerde, magische zonnestelsel herkenbaar als speelballen. De tovenaarsleerling zit – als een soort godheid – op Jupiter, de grootste planeet, en jongleert met andere planeten. Zijn aandacht is gevestigd op aarde.

Net buiten het licht van de schijnwerpers, ergens in de driehoek van zijn gezichtsuitdrukking, de wereldbol en het hart van de kijker, bevindt zich de kern van de boodschap. De jongen is gefocust, in de flow van zijn prestatie. Er is een speelse spanning in zijn lichaam gericht op het middelpunt van zijn belangstelling. Hoe langer je kijkt naar het gezichtje, hoe meer lagen van zijn emoties je zult ontdekken. Hij kijkt verlangend en hoopvol, vertrouwensvol en liefdevol. Er is ontzag en verwondering in zijn ogen; hij ziet waarheid met zijn hart. De nadruk ligt elke keer ergens anders.

Verrast door het wonder

Misschien raakt het jou, mogelijk herinner je je eigen momenten van verrast te zijn door het wonder van leven; de prachtige uitdaging voor een eeuwige ziel begrensd door een stoffelijke wereld. Wellicht is je verantwoordelijkheidsgevoel voor deze kwetsbare planeet opnieuw aangewakkerd.

Voor mij verpersoonlijkt deze onschuldige androgyne verschijning, vrolijk spelend in zijn gouden broek, ook de jongere generatie. Deze jongen is nog voor zijn puberteit, al is dit nobele persoontje al een wijs man (een homo sapiens in het Latijn), verrast door het leven. Hij is zich direct bewust van de uitdaging en zijn eigen rol in ruimte en tijd.

We spelen een ernstig spel

Wij grote mensen spelen een ernstig spel met onze eigen leefomgeving. Gaan we deze uitdaging echt aan, of bluffen we en laten wij de planeet spreekwoordelijk vallen. En wat gaan we doen met de andere planeten om ons heen? Al met al: kunnen we waarachtig liefhebben, het geschenk van het leven respecteren en op waarde schatten? Kunnen we vasthouden en koesteren wat we zien met ons hart?

De spanning door het onbesliste resultaat komt ook duidelijk naar voren in de titel. Op het eerste blik lijkt de tovenaarsleerling, de toekomstige ‘meester in doen-alsof’, alleen voor zijn plezier te spelen ― al ziet het er, uitgaand van de stand van de ballen, niet goed uit voor zijn kunstje. Maar de levensechte uitdaging van de boodschap van het prinsje is groots. Zijn puurheid en verwondering geeft hoop. Ook zijn warme levensgloed tegenover de koude en donkere kleuren van de achtergrond.  

Prins van heelheid

In de titel zit een verwijzing naar De Kleine Prins, het beroemde boek van Antoine de Saint-Exupéry. Ik ontwaar er een oeroude profetische referentie in naar de prins van heelheid, de vredevorst door wie onrecht en verdriet zal eindigen. Kijk maar naar het negende hoofdstuk van Jesaja’s boek in de Hebreeuwse Bijbel. Jesaja’s poëtische woorden schilderen een kind die de mensen zal leren om waarheid te zien met hun harten. (Jesaja 9:5,6)

Dit schilderij verbergt – in het volle zicht – een cruciaal gegeven van het leven. En het beeldt het kruispunt van onze tijden af.

Hansa Versteeg begon pas na zijn 70e te schilderen met olieverf. Misschien ken je zijn schilderij Madonna del Mare Nostrum (een moeder en kind in een goud-zilveren reddingsdeken gewikkeld), dat te zien was tijdens het kerkasiel dat werd verleend aan een Armeens gezin in 2019. In het boek Compassionism dat Anikó samen met Hansa maakte, schreef Anikó poetische meditaties naar aanleiding van de werken en het boek omvat korte verhalen van de kunstenaar en details van elk doek.

Benieuwd naar meer? Je kunt een aantal essays van Anikó in het Engels hier lezen.