Verbinding zoeken in verdeeld Volendam

Hij is gevlucht uit Syrië, zonder ouders. De 17-jarige jongen heeft wekenlang gezworven door de bossen op weg naar vrijheid. Soms dagen zonder eten. Nu is hij opgevangen in het azc in Volendam. Daar ontmoet hij de Nederlandse Ans en haar man Willem.* Ze kunnen zich er weinig bij voorstellen, maar zijn verhaal raakt hun hart en onverwachts ontstaat er een vriendschap.

Ans en Willem vertellen mij hoe ze zich in eerste instantie zorgen maakten toen ze de bewuste brief van de gemeente ontvingen waarin stond dat er een azc-locatie zou komen. Ans: “We zien dat er in heel Nederland veel nood is als het gaat om opvangplekken. Het Van der Valk-hotel in Volendam staat deels leeg vanwege een verbouwing, daarom vond ik het logisch dat er plek beschikbaar zou komen voor mensen die geen huis hebben. Alleen schrokken we in het begin, want we kregen maar weinig informatie.” Willem vult aan: “In juli lag er ineens een brief op de mat waarin stond dat de opvang in oktober van start zou gaan. Toen zijn we naar een gemeenteavond geweest en hebben we met het COA (Centraal Orgaan opvang asielzoekers, red.) gepraat, de wijkagent en de locatiemanager.” Ans: “We hadden wel wat vragen, want eerst werd verteld dat er alleen statushouders zouden komen. Maar toen bleek het anders te zijn en voelden we ons wel een beetje beduveld. We waren natuurlijk overrompeld, want we wonen in een kleine gemeente. Nu het eenmaal draait, gaat het best goed hoor.”

Meningen verdeeld

Andere dorpelingen die over het azc in gesprek willen gaan, zijn op één hand te tellen. De meesten willen niets zeggen. Asielzoekers zouden gelukzoekers zijn en huizen inpikken van de Nederlanders, “want zo is het toch, dat zij eerder een huis krijgen dan jouw kinderen?” zegt een Volendamse retorisch tegen mij op straat. Ze wil liever niet bij naam genoemd worden. “Ook werden er in het begin veel fietsen gestolen door de asielzoekers. Daar zijn video’s van gemaakt, maar je hebt het niet van mij, hoor!” Een jongen van begin twintig die erbij staat, beaamt het. “Dat hebben vrienden van mij gefilmd en ik ken de mensen van wie de fietsen zijn gestolen.” Ik merk dat voor de meeste dorpelingen of omwonenden geldt: onbekend maakt onbemind. Zeker als er een gevoel van onveiligheid meespeelt.

Ans en Willem benadrukken tijdens het gesprek dat ze absoluut anoniem willen blijven en niet met hun gezicht in beeld willen. Ook de naam van de desbetreffende jongen met wie ze een vriendschap hebben opgebouwd, noemen ze niet. Uit bescherming, maar ook “omdat ze geen zin hebben in gedoe”.

Identiteit en motieven

Na het gesprek met Willem en Ans vraag ik me af hoe de dynamiek van voorstanders en mensen die zich zorgen maken, werkt in een klein en hecht dorp. Voor antropoloog en voormalig COA-directeur Danielle Braun is het verhaal van Ans en Willem herkenbaar, maar de reacties van de andere dorpelingen ook. “Identiteit en bij welke groep je behoort, is heel complex. Ik zeg weleens: mensen worden in de wieg gegooid met het intense dilemma: blijf jezelf en pas je aan. Aan de ene kant willen we onszelf zijn en ons niet beknot voelen in onze expressie – vooral in Nederland vinden we dat heel belangrijk – maar aan de andere kant: als je alleen jezelf bent, word je ook heel eenzaam. Dus je wilt ook bij een groep horen en door hen gedragen worden. Wat je bij Ans ziet, en bij de omwonenden van het azc, is dat je allereerst zelf een mening hebt over migratie: je hebt medelijden met de vluchteling of niet. Tegelijkertijd heb je groepsdruk. Stel, je wilt iets betekenen voor deze mensen, dan loop je de kans dat het dorp je met de nek aankijkt en dat maakt heel eenzaam en dat wil je ook niet. Wat op zo’n moment intern met elkaar strijdt, heeft te maken met je mensbeeld. Ans wil iets goeds doen, maar ze wil ook niet worden uitgestoten door de gemeenschap, dus kiest ze ervoor om het stiekem te doen.

Griëtte spreekt met meer mensen in Volendam. Bijvoorbeeld met de Syrische Kinan, die samen met zijn vrouw en drie kinderen in het opvangcentrum woont. En met Majelle, die werkzaam is als locatiemanager en het azc in het Van der Valk-hotel in Volendam onder haar hoede heeft. Lees het hele artikel in Eva 2. Je bestelt hem hier.