"God dreef mij in een hoek"

Als meisje van 8, opgroeiend in de Indische buurt van Den Haag, speelde ze eens met een schepje in de poort naast haar huis. Lukraak gravend in de grond – van archeologie had ze nog nooit gehoord – stuitte ze op iets hards. Nieuwsgierig haalde ze het uit het zand en veegde het af. Het was een klein, dofkleurig kruisje. Jennifer stopte het in een doosje en bewaarde haar vondst zorgvuldig. “Niet wetend dat het kruis jaren later zo’n enorme betekenis voor mij zou krijgen. Laat staan langs welke diepe weg ik Jezus zou leren kennen als Gods Zoon, mijn redder.” Die diepe weg was de duistere wereld van de kabbala.

Een fantastisch aanbod
Jennifer kreeg “een vrije opvoeding”. Op haar 9e verhuisde ze met haar moeder en stiefvader naar Amerika, waar ze als hippies rondtrokken in een oranje Volkswagenbusje. Hun reisdoel was India, maar ze kwamen niet verder dan Mexico: in verband met visumproblemen moesten ze terug naar de VS. Daar kwamen haar ouders tot geloof, en ook Jennifer werd christen. “Maar ik voelde me helemaal niet thuis in Amerika,” zegt ze. “De ‘nepheid’ van de Amerikaanse cultuur begon me tegen te staan. Ik verlangde naar echtheid.” Op haar 17e keerde ze terug naar Nederland. Omdat de ontstaansgeschiedenis van de Bijbel haar fascineerde, besloot ze archeologie te gaan studeren in Leiden, met theologie als bijvak. Beschouwde Jennifer zichzelf in Amerika nog als born again Christian, hier verdampte haar geloof in rap tempo. “Ik werd geconfronteerd met allerlei Bijbel-kritische theorieën, die steekhoudend leken. Tijdens een lezing in Groningen ontmoette ik als tweedejaarsstudent professor Israel Finkelstein. Deze Joodse archeoloog geldt als een van de meest beruchte Bijbel-kritische wetenschappers ter wereld. Hij was bezig met opgravingen in Megiddo. Enkele maanden later kreeg ik een fantastisch aanbod: deze wereldberoemde professor nodigde mij uit om onder hem te gaan werken. Zo’n unieke kans wilde ik niet mislopen!”

De parel in de kroon
De 19-jarige archeologiestudente vloog voor enkele maanden naar Israël. Megiddo geldt als de parel in de kroon van de Bijbelse archeologie: hier ligt vijfduizend jaar geschiedenis onder het zand. Onder leiding van Finkelstein zou Jennifer in totaal tien jaar als assistent-supervisor en later supervisor meewerken aan opgravingen in Megiddo.

Werken op zo’n historische plek, onder leiding van zo’n gerenommeerde archeoloog: hoe was dat?
“In één woord geweldig! Megiddo is trouwens dezelfde locatie als het Bijbelse Armageddon, wat letterlijk ‘de heuvel van Megiddo’ betekent: de plek waar volgens Openbaring de grote eindstrijd tussen God en de machten van het kwaad plaatsvindt voordat Jezus terugkomt. Wij droegen destijds T-shirts met – in het Engels – de tekst: ‘Ik overleefde Armageddon.’ Niet wetend dat ik op een dag mijn persoonlijke Armageddon zou moeten uitvechten...”

Hoe denkt Finkelstein eigenlijk over de Bijbel?
“Hij stelt dat het Oude Testament grotendeels pas is geschreven in de 7e eeuw voor Christus, ten tijde van koning Jozia, of zelfs nog later. Hij beweert dat de oorsprong van het monotheïsme ligt in een politieke samenzwering: de tempelpriesters wilden volgens hem de macht grijpen, en verbanden daarom andere goden. Vanuit deze context kijkt hij terug naar het Oude Testament en interpreteert hij archeologische vondsten. Zo komt hij tot Bijbel-kritische conclusies. Het rijk van David en Salomo zou bijvoorbeeld veel kleiner zijn geweest dan wordt beschreven. En de priesters zouden dingen die hun niet goed uitkwamen – zoals het geloof in een vrouwelijke godheid – hebben weggemoffeld. Verder zouden veel Bijbelverhalen in werkelijkheid nooit hebben plaatsgevonden, maar slechts oude verhalen zijn die door de jaren heen groter zijn gemaakt, inclusief de exodus.”

Jij deelde zijn mening?
“Sterker: via veldonderzoek heb ik geholpen bewijs te verzamelen voor zijn nieuwe chronologie, die de basis is voor zijn beruchte boek The Bible Unearthed (Nederlandse titel: De Bijbel als mythe, red.).” Een boek waardoor mogelijk tienduizenden mensen hun geloof verloren. “Waarschijnlijk zelfs miljoenen. Want het was niet alleen een bestseller in Israël en Nederland, maar bijvoorbeeld ook in Amerika.”

Getrouwd op Armageddon
Jennifer, die zich na jarenlange intensieve studie tot het liberale jodendom had bekeerd, keerde na tien jaar terug naar Nederland en werkte zes jaar als directeur van Optin. Deze dochteronderneming van het CIDI in Den Haag houdt zich bezig met handel tussen Nederland en Israël.

Via haar werk leerde ze haar Joodse man kennen. “Wij zijn waarschijnlijk het enige stel ter wereld dat kan zeggen dat ze op Armageddon zijn getrouwd!” zegt ze met een big smile. “Finkelstein was onze getuige, boven op die heuveltop.”
In Nederland verzorgde Jennifer veel lezingen over archeologie, en verdiepte zij zich verder in de studie van oeroude symbolen waardoor ze al langer gefascineerd was. Een daarvan is de levensboom, onder andere genoemd in Genesis 3. “Dit symbool kom je over de hele wereld en in allerlei culturen tegen. Op een avond – 11 september 2012 – kwam er na een lezing een ontzettend aardige vrouw naar me toe, als een ‘engel des lichts’. Zij bleek heel veel af te weten van de levensboom, en de kabbala: de Joodse, esoterische mystiek. We raakten in gesprek en ik nodigde haar bij ons thuis uit, omdat ik dacht dat ik veel van haar kon leren.”

Haat uit haar ogen
Deze vrouw (Jennifer noemt haar naam bewust niet) woonde in totaal drie maanden bij haar in huis. “Ze was aanvankelijk een echte vriendin, en zag zichzelf als een soort rondreizende lerares. Wij waren gefascineerd door wat zij ons leerde over wat wij dachten dat de joodse mystiek was. Maar toen begonnen er vreemde dingen te gebeuren.”

Zoals?
“Ik zal nooit vergeten dat ik haar eens vroeg wat nou precies de relatie was tussen de historische Jezus en de levensboom. Door mijn studie wist ik dat christenen er ook iets mee hadden. Er moest dus een link zijn met Jezus. Zodra ik Zijn naam noemde, zag ik opeens een heel andere vrouw – iets demonisch wat door haar heen schemerde. Terwijl ik helemaal niet in engelen en demonen geloofde. Ik geloofde wel – enigszins vaag – in God en Zijn heiligheid, maar verder alleen in de fysieke wereld. En toch: waarom reageerde zij zo ongelofelijk fel op Jezus? Vanwaar die haat die opeens uit haar ogen sprak? Dat snapte ik niet.”

In de greep van angst
Nog zoiets: Jennifers christelijke zus uit Amerika belde haar rond die tijd plotseling op, om haar te waarschuwen. “Ze kende deze vrouw helemaal niet, maar dankzij een droom wist ze haar naam. Ze zei: ‘Jen, ik weet niet wat er precies aan de hand is, maar pas op voor deze vrouw.’ Ik was stomverbaasd. Later zei ze ook nog tegen me: ‘Het heeft iets met Jezus te maken.’ Jezus? Ik heb haar uitgelachen aan de telefoon.”

Niet dat er veel te lachen viel: Jennifer en haar man kwamen meer en meer in de greep van angst. “Die hing samen met de aanwezigheid van deze vrouw. We merkten dat zij ons probeerde te manipuleren en raakten ervan overtuigd dat ze het huis uit moest. Op 5 januari 2013 is dat uiteindelijk gelukt.”

Een geestelijke bevrijdingsdag?
“Nou, dat dachten wij ook. Maar toen begon de ellende pas echt. Hoewel we haar niet meer zagen, viel ze ons aan vanuit de geestelijke wereld. Een wereld waarin wij toen helemaal niet geloofden. Dat was veel enger dan alles wat we daarvoor hebben meegemaakt. Als je wordt geconfronteerd met een onzichtbare wereld... wat doe je daar dan mee, met je wetenschappelijke achtergrond? Wij werden aangevallen door iets wat we niet zagen, in het echt en via dromen. Als je ’s nachts samen allebei precies hetzelfde droomt, weet je dat dit niet ‘kan’. Toch gebeurt het! Mijn man en ik hebben meegemaakt dat we tot in onze haarwortels voelden dat er iemand in onze kamer was, zonder dat we iemand zagen. Doodeng. En we ontdekten dat deze vrouw werkelijk overal in ons huis speelkaarten had verstopt, en al die tijd met hekserij bezig was geweest.”

Waarom had ze het op jullie gemunt?
“Dat blijft een raadsel. Maar God weet het en zal het ons laten zien.”

Newage-technieken
Wanhopig zochten Jennifer en haar man manieren om hun huis te reinigen, zoals ze het noemen. Wat ze ook uit de kast haalden, van traditioneel Joodse gebeden tot newage-technieken, niets hielp. “Iemand zei tegen ons: ‘Het zijn demonen; jullie moeten ze wegjagen in de naam van Jezus.’ Toen dacht ik: ook dat nog, daar heb je Jezus weer!” Ze lacht. “God heeft mij als archeoloog echt in een hoek gedreven, kun je wel zeggen... Ik redeneerde: als het donker bestaat, dan is het Licht misschien ook echt. Wij waren ten einde raad en wilden alles proberen. Op 5 mei 2013 stonden we daar” – ze wijst naar de achtertuin – “en hebben ‘in de naam van Israëls God en in de naam van Jezus’ tegen de demonen gezegd dat ze moesten weggaan. Eindelijk veranderde er toen echt iets: de aanvallen waren voorbij. Waarom, vroeg ik me af, luisterden de demonen naar de naam van Jezus?”

Was jullie angst ook voorbij?
“Ik heb daarna nog wel twee jaar met het licht aan geslapen. Maar steeds had ik ook het gevoel dat Iemand ons hielp en ons beschermde tegen het kwaad. Want er gebeurden ook onverklaarbare, positieve dingen. Met Kerst 2012, toen zij er nog was, kwamen mijn broer Josh uit Amerika en de niet-gelovige broer van mijn man bijvoorbeeld allebei spontaan hierheen. Beiden zeiden: ‘Ik weet niet waarom, maar ik moet hier zijn.’ Ook kregen we dromen waarin we zagen wat er gaande was in de geestelijke wereld. Maar wie gaf die aan ons? Ik wist het niet.”

"Op een dag,” vervolgt ze, “zat ik hier in de kamer en riep het uit, als een soort gebed: ‘Wie is mij aan het helpen?’ Ik had een Engelstalige bijbel voor me, misschien omdat mijn zus in Amerika er iets over had gezegd. Die had ik al ruim twintig jaar niet geopend. Er stond: ‘Ik heb jullie macht gegeven over al de krachten van de vijand. Jullie zullen slangen en schorpioenen vertrappen. Niets, werkelijk niets, zal jullie kwaad doen. Maar het belangrijkste is niet dat de boze geesten doen wat jullie zeggen. Waar jullie vooral blij om moeten zijn, is dat jullie namen in de hemel geregistreerd staan’ (Lucas 10:19, 20, red.). Ik was verbluft. Wie was die ‘Ik’?”

De volgende dag zat Jennifer buiten in de tuin, opnieuw met haar bijbel, die opengeslagen op tafel lag. “De wind bladerde erdoorheen. Mijn hoofd voelde duf, maar ik las alleen twee woorden: ‘Volg Mij.’ De dag erna gebeurde het opnieuw, en zag ik exact diezelfde woorden – alsof dat Boek iets tegen mij wilde zeggen! Het was zo eng dat ik naar boven vluchtte. Mijn dochter lag op bed en las Donald Duck. Mijn oog viel ‘toevallig’ op deze woorden van Dagobert Duck: ‘Volg mij, anders is het te laat.’ Drie keer ‘Volg Mij’! Dat kwam zó diep binnen. Het boek dat ik jarenlang ondermijnde, begon opeens te spreken en werd levend. Elke dag kwam er weer een woord dat voor mij bedoeld was. Hoeveel ‘toevalligheden’ hebben we nodig voordat we wonderen gaan zien? Dit was geen toeval. Toch duurde het heel lang voordat ik echt besefte dat het Jezus was die dit tegen mij zei, dat Hij ons al die tijd had beschermd. Het was toen dat ik begreep wat er gebeurd was in de geestelijke wereld, tweeduizend jaar geleden. Door Zijn dood aan het kruis en opstanding had Hij alle kwade geesten verslagen en ieder die in Hem gelooft vrijgezet. In juni 2013 heb ik tegen Hem gezegd: ‘Nu weet ik dat U leeft!’ Ik gaf mijzelf over.”

Mailtje vanuit de EO
“Dit is ook nog een heel mooi verhaal,” zegt Jennifer er direct achteraan. “De maand voordat ik werd gedoopt door mijn broer Josh in Amerika, zei God letterlijk tegen me: ‘Jij bent Mijn getuige.’ Twee weken later kreeg ik een mailtje vanuit de EO. Of ik mijn verhaal wilde vertellen in Nederland Zingt op Zondag. De redactie had mijn website gevonden, maar wist helemaal niets van mijn doop en van wat ik allemaal had meegemaakt. En zonder dat ik er iets over te zeggen had, werd deze aflevering uitgezonden op 5 januari 2015: exact twee jaar nadat we die vrouw uit huis hadden gezet.”

Wanneer besefte je: wat ik nu geloof, heeft consequenties voor hoe ik de Bijbel lees?
“Dat was een langdurig proces. Gaandeweg groeide mijn overtuiging dat Finkelstein er toch naast moet hebben gezeten. De sleutel om het verleden te begrijpen, is weten hoe de fysieke en de geestelijke wereld op elkaar inwerken. Die geestelijke wereld kende ik niet, en daarom volgde ik Finkelstein en zijn ‘minimalistische school’ blindelings. Maar de God van Israël heeft mijn oogkleppen liefdevol weggenomen. In een lezing heb ik er expliciet spijt over betuigd dat ik heb geholpen om Finkelsteins valse boodschap te verspreiden.”

Bijbelse archeologie blijft een vakgebied vol lastige vragen. Neem de historiciteit en de datering van de exodus, of de kwestie van de muren van Jericho en de verovering van Kanaän. Hoe ga je daar nu mee om?
Jennifer knikt. “Daar moeten we antwoorden op proberen te vinden, biddend om wijsheid. En één ding weet ik zeker: het Oude en Nieuwe Testament zijn Gods betrouwbare Woord. Dat is misschien wel het grootste verschil met vroeger: de Bijbel is voor mij echt tot leven gekomen. Ja, er blijven moeilijke vragen. Maar daardoor moeten we ons niet van de wijs laten brengen.” Na een korte stilte: “God is zó echt. Hij is nog steeds dezelfde: in het verleden, heden en in de toekomst. En de geestelijke wereld bestaat: er is een rijk van duisternis en een rijk van licht. Het gaat in ieders leven om een relatie met God, met Jezus en de Heilige Geest, die in je hart woont.”

En dat uit de mond van een archeoloog...
Jennifer schiet in de lach. “Ik had nooit kunnen bedenken dat ik als wetenschapper zulke dingen zou zeggen. Maar door Gods genade kan ik niet anders dan getuigen van Hem.”

Tekst: Gert-Jan Schaap
Beeld: Eljee