Feiten en fabels: vijf veelgestelde vragen over natuurlijke an­ti­con­cep­tie beantwoord

1. Wat is natuurlijke anticonceptie?

Natuurlijke anticonceptiemethoden zijn manieren om zwangerschap te voorkomen zonder een anticonceptiemiddel te gebruiken. Ingvil kiest bij voorkeur andere woorden. “Wij gebruiken bij Rutgers liever niet de term ‘natuurlijke anticonceptie’, omdat dat de indruk wekt dat deze methodes ‘goed’ en natuurlijk zijn, en andere methodes niet. Daarom spreken wij over ‘terugtrekken voor het klaarkomen’ en ‘vruchtbare-dagenmethodes’. 

Dat zijn direct de twee meest voorkomende vormen van ‘natuurlijke anticonceptie’. De eerste spreekt voor zich: je partner gaat voor het zingen de kerk uit. De vruchtbare-dagenmethode is een alternatief dat steeds meer in opkomst raakt. Hierbij houd je bij wanneer je eisprong plaatsvindt, en bereken je op basis daarvan wanneer je het meest vruchtbaar bent. Zeven dagen vóór de verwachte ovulatie en tot twee dagen daarna heb je kans om zwanger te raken. Dat komt doordat zaadcellen een aantal dagen kunnen overleven in de baarmoeder. Op die dagen heb je geen of alleen beschermde seks. Daarvoor houd je nauwkeurig je cyclus bij.  

Veel vrouwen die deze methode gebruiken doen dat door hun menstruaties bij te houden in een kalender of app, of door iedere ochtend hun temperatuur op te meten. Vlak na de ovulatie stijgt die namelijk gemiddeld met zo’n 0.3 tot 0.5 graden.” 

2. Is natuurlijke anticonceptie betrouwbaar?

Beide hierboven genoemde methoden zijn minder betrouwbaar dan andere vormen van anticonceptie. “Bij terugtrekken voor het klaarkomen kan er al sperma in het voorvocht zitten. Daarnaast is er een risico dat de man niet op tijd terugtrekt. Als vrouw kun je dat niet aanvoelen, je bent daarin totaal afhankelijk van je partner.”  

Bij de vruchtbare-dagenmethode zit het risico vooral in de precisie en of je het kunt volhouden om ermee bezig te zijn. “Het is lastig om je vruchtbare periode exact te voorspellen. Wat jouw vruchtbare dagen zijn hangt af van hoe regelmatig je cyclus is, en kan ook per maand verschillen, bijvoorbeeld door stress, slaapgebrek, alcohol, medicijngebruik of ziekte. Daarnaast is het moment van de eisprong eigenlijk pas achteraf nauwkeurig te bepalen. Een gemiddelde cyclus duurt 28 dagen, maar dat kunnen er bij jou ook 32 of 25 zijn. Veel vrouwen denken dat veertien dagen na je laatste menstruatie je eisprong plaatsvindt, maar dat klopt niet. Je ovuleert veertien dagen voordat je ongesteld wordt. Je weet dus pas na je menstruatie wanneer je precies ovuleerde. Met een vruchtbare dagenmethode ga je dat voorspellen op basis van eerdere cycli.” 

Ook de thermometermethode biedt geen honderd procent nauwkeurigheid. “Daarvoor moet je heel gedisciplineerd zijn. Als jij na het wakker worden éérst gaat plassen, voor je je temperatuur opneemt, loopt die al op. 

De Billingsmethode is er ook nog, daarbij kijk je naar de verandering van je vaginale afscheiding. Wanneer je nauwgezet te werk gaat en meerdere methodes combineert, kun je een redelijk hoge betrouwbaarheid bereiken, maar dat is niet voor iedereen weggelegd. We vinden het belangrijk dat vrouwen zich dat realiseren.” 

3. Waarom kiezen meer vrouwen voor deze vorm van anticonceptie?

De meest voorkomende reden die vrouwen geven voor het kiezen voor een natuurlijke methode is dat ze geen hormonen willen gebruiken, bijvoorbeeld door de bijwerkingen. De tweede meest voorkomende reden is het ervaren van de natuurlijke cyclus. Ingvil: “In de eerste helft van je cyclus heb je meer energie, en het gevoel alsof je de wereld aankan. In de tweede helft ben je vaker moe en minder outgoing. Dat is een periode van rust en reflectie. Er is een groep vrouwen die die natuurlijke cyclus omarmt en het fijn vindt om te merken hoe hun lichaam werkt.” 

Dat niet-hormonale anticonceptie populairder wordt, past ook in de tijdsgeest, denkt Ingvil. “Het hoort bij deze tijd om kritischer te zijn op wat we in ons lichaam stoppen. De nieuwe generatie is zelfbewuster, dat is ook goed. Gedeelde verantwoordelijkheid wordt daarnaast steeds meer een issue. Je hebt samen seks, dus je bent samen verantwoordelijk voor het voorkomen van zwangerschap. Als je als vrouw al allerlei soorten anticonceptie hebt gebruikt en geen daarvan bevalt goed, kan ik mij voorstellen dat je denkt: dan kies ik voor een andere methode met een hoger risico, of moet mijn partner maar eens iets gebruiken.” 

4. Is hormonale anticonceptie, zoals de pil, slecht voor je?

Dan de hamvraag: veel influencers die voor ‘natuurlijke anticonceptie’ kiezen, noemen de pil ‘troep’, die je niet in je lichaam wilt hebben. Maar is dat echt zo? “Hormonale anticonceptie is niet ongezond. De hormonen die hierin zitten maakt je lichaam zelf ook aan. Dat werkt als volgt: de hormonen in deze middelen remmen je eigen hormoonproductie. In plaats daarvan krijg je iedere dag dezelfde hoeveelheid hormonen, waardoor je geen pieken en dalen meer ervaart gedurende de maand. Er zijn vrouwen die daar veel baat bij hebben, maar ook vrouwen die juist last krijgen van meer stemmingswisselingen. Je kunt de eerste tijd bijwerkingen ervaren omdat je lichaam moet wennen aan de nieuwe balans. Er zijn ook vrouwen die bijwerkingen blijven houden. Er bestaan veel verschillende hormonale anticonceptiemethoden, en ook verschillende pillen, met elk een andere hormoonsamenstelling. Soms is het een kwestie van uitproberen.” 

En de onderzoeken over heftige bijwerkingen van de pil die online worden gedeeld, hoe zit het daar dan mee? “Op social media worden hele stellige beweringen gedaan over risico’s van anticonceptie met hormonen. Soms wordt daarbij ook onderzoek aangehaald dat niet betrouwbaar is. Of er zit misschien een kern van waarheid in, maar het geldt niet altijd en voor iedereen. Zo wordt mensen een onterechte angst ingeboezemd.  

Met hormonale anticonceptie heb je verhoogde risico’s op bepaalde aandoeningen, maar die worden niet genuanceerd. Jonge vrouwen aan de pil hebben meer kans op depressie, maar het is niet bewezen dat de pil depressie veroorzaakt. Jonge vrouwen hebben namelijk sowieso een grotere kans op depressieve gevoelens. De pil geeft ook een verhoogde kans op trombose. Dat risico is echter al heel klein voor jonge vrouwen. Een jong, gezond iemand kan dus prima de pil slikken. Daarnaast verkleint hormonale anticonceptie juist het risico op andere aandoeningen, zoals eierstokkanker.” 

De bewering dat je door het slikken van de pil onvruchtbaar kunt worden, wil Ingvil graag ontkrachten. “Dat is pertinent onwaar. Mocht je na jaren de pil gebruiken niet zwanger kunnen worden, dan komt dat niet door de pil. Als je die al vanaf jonge leeftijd slikt, kan het zijn dat je er nu pas achterkomt dat je natuurlijke cyclus niet regelmatig is. En naarmate je ouder wordt, kan het ook moeilijker worden om zwanger te raken. Dat je onvruchtbaar zou worden door anticonceptie is absoluut niet waar.” 

5. Hoe kies ik de juiste anticonceptie?

Welk anticonceptiemiddel het meest geschikt is verschilt per persoon. “Wij raden niets aan of af, elke methode heeft voor- en nadelen. Wat we wél belangrijk vinden is dat iedereen daarover goed geïnformeerd is. Het is jammer als vrouwen op basis van onterechte angst voor hormonen alle hormonale methoden buiten beschouwing laten. Neem bijvoorbeeld mee in je keuzeproces dat natuurlijke methoden minder betrouwbaar zijn. Denk erover na: hoe erg is het als ik toch zwanger raak? Vraag je ook af of dit iets is dat je langdurig kunt volhouden. Daarbij ben je altijd afhankelijk van de medewerking van je partner. Wat doen jullie op de risicovolle dagen, die bij een onregelmatige cyclus zelfs meer dan negen dagen kunnen duren? Zien jullie dan af van penis-in-vaginaseks of is je partner bereid een condoom te gebruiken? Dat zijn factoren om mee te nemen.” 

Sowieso raadt Ingvil aan om altijd naar de huisarts te gaan als je aan een nieuw anticonceptiemiddel wilt beginnen. “Die kijkt met jou naar je levensstijl, wensen en medische geschiedenis, om een methode te vinden die bij jou past. Er zijn nog veel meer mogelijkheden met én zonder hormonen, zoals de anticonceptiepleister, vaginale ring, prikpil, hormoonstaafje, hormoonspiraaltje, koperspiraaltje, mannencondoom, vrouwencondoom en pessarium. Ter voorbereiding kun je ook onze keuzehulp raadplegen op anticonceptievoorjou.nl.”