Esther: ‘Wat ik in cha­ris­ma­ti­sche kerken meemaakte was schadelijk’

Het artikel van Joëlle Smidt op Brandpunt Plus, over haar tijd in een evangelisch charismatische gemeente, kwam hard bij mij binnen.

Op sociale media buitelden christenen over elkaar heen om haar ervan te verzekeren dat écht niet alle evangelische gemeenten zo zijn. Ook kwam er kritiek op de terminologie die ze gebruikte. Evangelisten zijn niet per definitie evangelische christenen en ‘dé Evangelische Kerk’ bestaat niet. Hoe terecht ook, ik schaamde me voor deze reacties op haar verhaal.

Autoritaire leiders

Ik weet waar ze het over heeft. Op mijn elfde kwam ik via een vriendinnetje in een evangelische gemeente in Bussum terecht. Dat was een fijne kerk. Een hechte club mensen die oprecht met hun geloof bezig waren.

Tot er rond mijn zestiende plotseling nieuw leiderschap kwam. De gemeente kreeg sektarische trekken en de kerk stroomde leeg. Ik bleef lang hangen, omdat ik in de band zong en mijn vriendengroep niet in de steek wilde laten. En ook omdat ik gevoelig was voor autoritaire leiders die naar eigen zeggen precies wisten wat God met onze kerk voor ogen had.

Kerkdiensten duurden steeds langer en namen steeds vreemdere vormen aan. Uren opzwepend zingen en hopen op een ‘doorbraak’, hoewel ik niet wist wat daarmee werd bedoeld. We moesten onze jassen op de grond leggen, want Jezus zou persoonlijk de zaal binnen komen lopen. Heel Bussum zou onze kerk binnenkomen en tot bekering komen. Daar moesten we hard voor blijven bidden en dan zou dat vanzelf gebeuren. Kritische vragen werden niet op prijs gesteld: dan had je een kritische of rebelse geest.

De man die onze gemeente leidde, schreeuwde steeds harder tijdens zijn preken, tot het ondraaglijk voor mij werd en ik na gesprekken met ex-gemeenteleden als één van de laatsten vertrok.

Urenlange bevrijdingssessies

De tweede charismatische gemeente die ik bezocht, was een grote succesvolle kerk in Amsterdam. Professionele diensten, toffe muziek en goede sprekers. Ik heb er vrienden voor het leven gemaakt.

Tot ook daar discutabele dingen gebeurden. Urenlange diensten met ‘profeten’ uit het buitenland die de wildste voorspellingen deden. Bevrijdingsessies waarin mensen van demonen werden vrij gebeden. De druppel was een financieel project van de voorganger en zijn zoon. Goedgelovige gemeenteleden staken grote sommen geld in een Zuid-Afrikaans bouwproject, met hoge rendementen in het vooruitzicht. Het bleek een fiasco. De financiële vergunningen waren niet op orde en een gedeelte van het geld werd gebruikt voor privé-uitgaven.

Kritisch

Kort nadat de voorganger en zijn zoon strafrechtelijk werden vervolgd, leerde ik mijn huidige man kennen. Hij bezocht een gewone evangelische gemeente en ik besloot – teleurgesteld en kritisch – met hem mee te gaan. Negen maanden heb ik afwachtend gekeken hoe het er in deze kerk aan toe ging. Langzaam kreeg ik mijn vertrouwen terug. Nu, na dertien jaar, voel ik mij er thuis, maar mijn kritische houding zal ik nooit meer kwijtraken.

Ik weet dat geen enkele kerk perfect is, want wij mensen zijn niet perfect. Wat ik wél weet, is dat wat Joëlle en ik hebben meegemaakt, schadelijk is. Toch was mijn eerste neiging na het lezen van haar stuk om in de verdediging te schieten. Daardoor besef ik hoe groot mijn loyaliteit naar mijn medechristenen is. Ik heb ook zoveel mooie en oprechte mensen ontmoet in die gemeenten.

Schadelijk en leugenachtig

Ik besloot mijn hart te openen voor wat Joëlle schrijft en het binnen te laten komen:
“Wanneer je als kind wordt verteld dat je psychische problemen jouw eigen schuld zijn – dat het komt door de zwakte van je geest waar je zonden als een warm bed dienen voor het ultieme kwaad – dan brengt dat je schade toe.”

Schade.

Joëlle en ik zijn in ongezonde gemeenten opgegroeid, waar mensen misbruik hebben gemaakt van hun leiderschapspositie. Waar de Bijbel en de kerkstructuur ook werden gebruikt om ongezonde religieuze overtuigingen te voeden.
Waar kritiek op de leiders van de gemeente al snel als rebellie werd gezien. Waar wij als jonge mensen werden meegenomen in onrealistische verwachtingen over aanstaande opwekkingen, doorbraken en grootse genezingen.

Waar we hebben geleerd dat ongeluk en ziekte van de duivel komen en we dagelijks een geestelijke strijd moeten voeren. Hoe groter je geloof, hoe groter Gods zegen op ons leven zou zijn. Word je ziek of ervaar je tegenslag, dan ligt dat aan jouw gebrek aan geloof.

Leugenachtige theologie, als je het al theologie mag noemen.

Schadelijk.

Ongezonde religieuze overtuigingen

Onlangs luisterde ik naar psycholoog Michelle van Dusseldorp die te gast was bij Jorieke Eijlers van Groot Nieuws Radio. Ze sprak over de emotionele gevolgen van ongezonde religieuze overtuigingen.

Ik herkende veel in wat ze vertelde. Wanneer je leert dat negatieve emoties, boosheid of kritiek niet passen bij een christelijk leven, loop je weg of stop je jezelf in de mal die je wordt voorgehouden. Je raakt daardoor een deel van jezelf kwijt en je emotionele ontwikkeling stagneert.

Waar de één niet weet hoe snel hij weg moet komen, is de ander gevoelig voor emotionele manipulatie, grote verhalen en charismatische leiders. Zoals ik in mijn jonge jaren. Tegelijkertijd had ik lol met mijn vrienden en kon ik altijd bij iemand terecht. We maakten toffe muziek en beleefden ons geloof intens.

Mijn geloof nu

Jezus had weinig op met manipulatieve en ongezonde religieuze overtuigingen. Hij sprak harde woorden tegen de farizeeërs die regels en aanzien boven gezonde zelfreflectie plaatsten:
“Maar jullie doen niet wat het belangrijkste is van de wet van Mozes: dat jullie rechtvaardig, goed en trouw moeten zijn. Jullie moeten niet alleen het één doen, maar ook het andere. Jullie zijn blinde leiders! Jullie spugen een mug uit, maar slikken een kameel door!” Mattëus 23:23-24

De kern van mijn christelijke geloof staat inmiddels ver vandaan bij de charismatische kerken waarin ik opgroeide. Ik hoop mijn kinderen Jezus’ liefde mee te geven. Zijn bewogenheid met deze wereld. Ruimte voor een gezonde, emotionele ontwikkeling. Ruimte voor negatieve emoties en geloofstwijfel. Een realistische kijk op ziekte en genezing. De hoop en verwachting dat God naar onze gebeden luistert, maar dat Zijn zegen niet af te dwingen is.

Hoe is het met jouw kerk gesteld?

Ik doe een appél op alle evangelische en pinkstergemeenten om zichzelf een spiegel voor te houden. Hoe is het in jouw kerk gesteld met gezond, dienend leiderschap, integriteit en zelfreflectie?

Stel elkaar met regelmaat de volgende vragen:

• Zijn onze leiders aanspreekbaar op hun woorden en daden?
• Worden lichamelijke en emotionele grenzen gerespecteerd?
• Worden mensen niet gemanipuleerd om mee te gaan in één visie of vorm?
• Wordt er geen druk op mensen uitgeoefend? Op het gebied van geloofsbeleving of financiële bijdragen?
• Worden er geen ongezonde vormen van profetie, gebed en pastorale zorg toegepast?
• Krijgen kinderen en jongeren een gezonde geloofsopvoeding?
• Is er ruimte voor kritiek?
• Is er ruimte voor geloofstwijfel?

Zelfreflectie

Joëlle is haar geloof kwijtgeraakt en dat kan ik me goed voorstellen. Ik niet, maar ik ken meer mensen uit mijn ‘charismatische periode’ die God vaarwel hebben gezegd. Daar word ik verdrietig van. Jezus heeft het zo mooi verwoord toen hij zei:
‘Dit is een nieuwe opdracht die Ik jullie geef: heb elkaar lief. Heb voor elkaar net zoveel liefde als Ik voor jullie heb. Aan de onderlinge liefde zullen de mensen zien dat jullie mijn leerlingen zijn.’Johannes 13:34-35

Joëlles artikel en mijn persoonlijke ervaringen roepen ons als christenen en kerkgangers op om zelfreflectie en integriteit hoog op de agenda te zetten. Iets wat in deze tijd – collectief – moeilijker lijkt dan ooit. We moeten dit gesprek voeren, al is het alleen maar om recht te doen aan het verhaal van Joëlle, mijn verhaal en dat van vele anderen.

Heb jij soortgelijke ervaringen? Reageer op dit artikel door te mailen naar esther@estherkaper.nl.