Essay: Dit gebeurt er als Jezus begint te blazen

De eerste die Jezus mocht ontmoeten na zijn opstanding was Maria uit Magdala. Daarna kwamen veel van zijn andere leerlingen tegelijkertijd aan de beurt. Ze zaten met elkaar in een huis, dat ze uit angst voor de buitenwereld op slot hadden gedaan. Logisch: als de mensen Jezus konden kruisigen, waren zijn volgelingen ook niet veilig. Toch kon de vergrendelde deur Jezus niet tegenhouden. Ineens stond Hij in hun midden. Hij wenste hun vrede, toonde hun zijn littekens en daarna blies Hij over hen heen. “Ontvang de heilige Geest. Zoals de Vader Mij zond, zo zend Ik jullie.”

In dit korte verhaal zit enorm veel om je over te verbazen. Te beginnen met de opstanding uit de dood, terwijl iedereen Jezus heeft zien sterven. Het is dan ook logisch dat er niet zo vaak wordt gesproken over dat blazen van Jezus. Waarom doet Hij dat eigenlijk zo en wat bedoelt Hij ermee?

Zachte overmacht

Om te beginnen zou ik zeggen dat Jezus met dat blazen zijn eigen ongrijpbaarheid wilde illustreren. Eerder, in de graftuin, klampte Maria uit Magdala zich al aan Hem vast. Ze wilde Jezus natuurlijk nooit meer kwijt, maar Hij zei: “Houd Me niet vast.” Daarna kon Hij dwars door de muren van het huis heen komen om zijn vrienden en vriendinnen te bezoeken. Na zijn opstanding kan niemand Jezus ooit nog tegenhouden. Gelovigen niet, farizeeën niet en Romeinen ook niet. Hij is niet te stoppen. Een beetje zoals de lucht die Hij uitblaast: probeer die maar eens te grijpen. Ze glipt je door de vingers – ze is je altijd te snel af. “De wind waait waarheen hij wil; je hoort zijn geluid, maar je weet niet waar hij vandaan komt en waar hij heen gaat”, zei Jezus eerder in het Johannesevangelie.

Het blazen van Jezus drukt een zachte overmacht uit die grote gevolgen zal krijgen. Het was een wiskundige, Edward Lorenz, die op de proppen kwam met het zogenoemde vlindereffect. Stel je voor, zei hij, dat een vlinder in Brazilië op een bepaalde manier met de vleugels klappert. Dat is een schijnbaar onbeduidende gebeurtenis: je voelt de wind nauwelijks bewegen als je recht naast die vlinder staat. Toch is het niet ondenkbaar dat deze vlinder een keten van windstormen in gang zet die lange tijd later uiteindelijk kunnen bijdragen tot een orkaan in Texas. Dat vlindereffect is een mooi beeld voor de heilige Geest en voor wat Jezus daar deed terwijl Hij over zijn leerlingen blies.

Hij is adem én storm

Kijk maar wat er vijftig dagen later gebeurde, op de eerste christelijke pinksterdag. Alle leerlingen van Jezus zaten wéér in een huis bij elkaar. De rest van de stad vierde feest, maar zij waren op hun hoede. Jezus was naar de hemel opgestegen (inderdaad: weer ongrijpbaar). Zijzelf schipperden tussen rouw en verwachting. Maar dan: “Plotseling klonk er uit de hemel een geluid als van een hevige windvlaag, dat het huis waar ze zich bevonden geheel vulde.” Het schijnbaar kalme blazen van Jezus is uitgemond in een hevige storm. Dat is nog eens een heilig vlindereffect, in vijftig dagen tijd.

Voor de gemiddelde Nederlandse Bijbellezer is de link tussen blazen en een windvlaag misschien minder logisch dan voor wiskundig theoretici als Lorenz – maar ook dan voor Hebreeuwse Bijbellezers. Elke keer als het in het Oude Testament over de Geest van God gaat, wordt daar namelijk het woord ‘ruach’ gebruikt. Dat Hebreeuwse woord heeft een scala aan betekenissen. Het kan adem betekenen: iets kleins en intiems, zoals het blazen van Jezus. Maar het kan ook ‘geest’ betekenen: dan wordt het al grootser. Ten slotte kan ‘ruach’ ook wind of storm aanduiden. Van heel persoonlijk-lichamelijk tot een magnifieke natuurkracht: de heilige Geest neemt vele gedaanten aan en is niet vast te pinnen op één verschijningsvorm.

Altijd een nieuw begin

Er is één gemeenschappelijke noemer bij al het werk van Gods Geest: waar zij waait (ruach is een vrouwelijk woord) ontstaat er een nieuw begin. Dat zagen we al gebeuren bij Jezus’ leerlingen. Zij dachten dat ze vooral afscheid aan het nemen waren van hun tijd met elkaar en Jezus. Toen blies Jezus over hen heen en zette de heilige Geest iets heel anders in gang. De Jezusbeweging was niet voorbij, die was juist net begonnen. Met Pinksteren durfden Jezus’ leerlingen eindelijk dat huis te verlaten en de stad in te gaan. Duizenden mensen namen het evangelie van Jezus aan.

Al vanaf de allereerste verzen in de Bijbel is deze Geest van het nieuwe begin aan het werk. De tweede zin in de Bijbel vertelt: “De aarde was woest en doods, duisternis lag over de oervloed, en over het water zweefde Gods geest.” Het is niet zo dat de Geest van God wat doelloos aan het zweven was. Nee, het heelal was nog een duistere en uitzichtloze chaos. Een grote, onpeilbare oceaan. Maar dit kon onmogelijk zo blijven, want Gods adem deed het water rimpelen. God blies over de oervloed zoals Jezus over zijn leerlingen blies. En dan weet je dat er iets gaat veranderen – dat het onmogelijke waarheid wordt.

• Weet jij alles van Pasen? Doe de quiz !

  Waarom noemen we Goede Vrijdag 'goed'? En wat betekent het woord 'Pasen' eigenlijk? Test jouw kennis aan de hand van 7 vragen. Doe nu mee!

  Test jouw kennis

Een hoofdstuk later was de mens ook aan de beurt. “Hij vormde hem uit stof, uit aarde, en blies hem levensadem in de neus. Zo werd de mens een levend wezen.” Zodra God begint te blazen, ontstaat er nieuw leven. En andersom werkt het ook zo: als Gods Geest wegebt of windstil blijft, kun je proberen wat je wilt, maar de boel zal doods blijven. Al het leven op aarde is met elke ademtocht afhankelijk van God. De God van het leven die ons de adem in de neus heeft gegeven en blijft geven.

Nieuw leven inblazen

Met dit in gedachten kun je de Bijbel bijna gaan herontdekken, zoekend naar sporen van de Geest in verhalen die je allang dacht te kennen. Waar waait het nog meer in de Bijbel? Aan het einde van de zondvloed, als de hele aarde onder het water ligt, maar God besluit om een nieuw begin te maken met Noach. Een wind blaast het water dan weg. Hetzelfde gebeurt als Mozes en zijn volk uit de slavernij in Egypte willen ontsnappen, maar worden tegengehouden door de zee. Het begrip ‘een nieuw leven inblazen’ is, anders gezegd, al zo oud als de vroegste verhalen in de Bijbel. Het is Gods favoriete werkwijze.

Wij Nederlanders kennen het woord ‘ruach’ niet, maar wij hebben wel ons eigen unieke woord: ‘uitwaaien’. Ons nationale besef dat alles er heel anders voor kan staan als je een tijdje in de wind hebt gelopen.

Misschien kun je de volgende keer dat je in de polderwind wandelt nog eens denken aan Jezus die over zijn leerlingen blies en de heilige Geest die hen zeven weken later het huis uit waaide. Zolang Gods adem over onze wereld gaat, is er altijd een nieuw begin, is er altijd een nieuw leven mogelijk.