Joost Eerdmans laat zich twee dagen opsluiten voor nieuw EO-programma 'Hel of hotel'

“Toen ik werd gevraagd om mee te doen, wist ik vrijwel meteen: dit is iets voor mij”, vertelt Joost. “Thema’s als justitie en detentie lopen als een rode draad door mijn werkzame leven. Zo zette ik me in voor hogere straffen voor illegaal messenbezit en dierenmishandeling en richtte ik een burgercomité op voor ouders van vermoorde kinderen. Ik geloof in straffen, maar het is zeer de vraag of iemand er beter van wordt. Veel delinquenten vallen terug in oude fouten en dat wil ik voorkomen. Daarom geloof ik dat onze gevangenisstraffen anders moeten: gevangenen moeten aan de slag met schulderkenning.”

‘Kijk naar jezelf’

“Ik kreeg daar de eerste avond al ruzie over met een ex-gedetineerde”, vervolgt hij. “Ik sloeg met mijn vuist op tafel en zei: ‘Kijk ook eens naar jezelf.’” Veel ex-gevangenen zien hun situatie zwart-wit: het systeem faalt, en zij voelen zich niet schuldig. Ik denk dan ook dat gevangenen niet helemaal aan hun lot overgelaten moeten worden. Zij hebben hulp nodig bij het leren erkennen van hun schuld, dus daar ligt een belangrijke taak voor het gevangeniswezen en de reclassering.”

Zekerheid in de gevangenis

“De ex-gevangenen vertelden ons ook dat de echte straf pas ná detentie begint. Mijn kamergenoot zei zelfs dat hij liever vastzit dan vrij is – dat vond ik confronterend om te horen. Ze hebben meer begeleiding nodig bij het maken van toekomstplannen. In de gevangenis krijgen ze namelijk alles voorgeschreven: nu moet je naar buiten, sporten, slapen, enzovoort.

Eenmaal vrijgekomen moeten ze de interne discipline opnieuw ontwikkelen en tegelijk op het goede pad blijven. Ze ervaren dat als een gevecht met zichzelf: Hoe blijf je weerbaar tegen de foute keuzes? Hoe ga je de juiste talenten aanboren? Hierdoor denk ik dat zij de gevangenis juist als hotel kunnen zien. Dat klinkt een beetje vervelend, maar het kan een omgeving zijn die zekerheid biedt: gevangenen hebben een vast ritme, hoeven zelf geen beslissingen te nemen en zijn omringd door soortgenoten. Voor ons BN’ers was het zwaarder, omdat wij meer autonomie gewend zijn.”

Hoe vond je het om mee te doen?

“Ik heb in 2004 voor een ander experiment een week in de gevangenis gezeten, om te ervaren hoe het is om een cel te delen. Ik dacht dat het daardoor makkelijker zou zijn, maar het was beklemmend. Misschien komt dat doordat ik ouder ben geworden, of doordat ik kinderen heb. Als we bijvoorbeeld mochten luchten, konden we slechts twintig meter lopen tot aan een hoge muur. Toen dacht ik: straks zitten we weer de hele nacht opgesloten. Binnen zag je geen daglicht, iets waar ik niet te veel over na moest denken. En ik deelde een cel met een ex-gedetineerde, waar een toilet stond met een gordijntje op kniehoogte. Op een gegeven moment móést ik wel poepen, maar dat vond ik heel lastig; er zat iemand op twee meter afstand.”

Wat viel je mee?

“We kookten eten voor elkaar en dat smaakte prima. Ik merkte kameraadschap onderling, we haalden bijvoorbeeld koffie voor elkaar. En in de gevangenis geldt blijkbaar ook: wie goed doet, goed ontmoet. Als je je gedraagt, heb je daar profijt van.”

Wat heb je geleerd?

“De deelnemende ex-gedetineerden worstelen hun hele leven met verleidingen. Gezonde aandacht binnen en buiten de gevangenis is cruciaal, al is het maar in de vorm van een schouderklop.
Mijn celgenoot kreeg vijf en een half jaar voor een gewelddadige overval en zat in verschillende landen vast. Je vraagt je af: wat is de toekomst van zo iemand? Toch blijkt dat ook deze jongens kansen hebben, maar ze hebben wel vertrouwenspersonen nodig die hen ondersteunen en helpen de juiste keuzes te maken.”