Een partner met autisme? Zó blijf je in verbinding

1. Waarom viel het mij in de verkeringstijd niet op dat mijn partner autisme heeft?

“Je valt op iemand om de dingen die hij goed kan en je wordt verliefd op de persoon die hij is”, legt Colette uit. “Misschien is je man wel heel trouw, eerlijk, zorgzaam, stabiel, standvastig en doet hij veel voor je. Dat zijn eigenschappen die jein hem aanspreken. Je krijgt een relatie, gaat na een tijdje verloven en trouwen. Zolang je met z’n tweeën bent, gaat het vaak nog goed.”

Dat kan veranderen zodra er kinderen komen, weet Colette.“Je partner wilde waarschijnlijk net zo graag een kind als jij, maar kon de gevolgen daarvan voor jullie relatie niet overzien. Hij heeft zich niet gerealiseerd dat je minder tijd krijgt voor hem en moe bent van het nachtbraken. Jullie zijn opeens niet alleen partners, maar ook ouders. Jouw lichaam is veranderd en de aandacht moet worden verdeeld. Daarnaast ben je de eerste tijd misschien te moe voor seksueel contact. Al deze dingen bij elkaar opgeteld kunnen een partner met autisme uit het lood slaan. Hij weet nog niet hoe hij ermee om moet gaan, omdat veel dingen nieuw zijn.”

• Ken jij iemand met autisme (ASS)? Praat mee in het gesprekskanaal!

2. Wat maakt de komst van kinderen zo ingewikkeld voor mijn partner met autisme?

“Het fundament van jullie relatie is veranderd en je man weet niet goed hoe hij de nieuwe verhoudingen binnen jullie relatie tot een nieuwe structuur kan maken. Deze structuur heeft iemand met autisme nodig om houvast aan te ontlenen. Als hij geen structuur heeft, kan hij boos worden of zichzelf terugtrekken. Dat is een natuurlijk copingmechanisme”, aldus Colette. “Jij voelt je hierdoor gekwetst en trekt je vervolgens ook terug, waardoor jullie in een vicieuze cirkel terechtkomen.” 

Helemaal begrijpelijk, vindt Colette. “Jij verwacht op jouw beurt dat je man nog net zo zorgzaam en standvastig is als voordat er kinderen kwamen. Maar hij wordt overvraagd en de tools ontbreken. Hij weet niet goed hoe hij zich moet verhouden tot een kind en tot zijn veranderde vrouw. Je relatie kan hierdoor in een neerwaartse spiraal terechtkomen. De man die je dacht te kennen, is compleet veranderd en je hebt geen idee waarom.”

3. Hoe kan onze relatie weer goedkomen?

“Vaak kloppen echtparen op dit punt aan bij hulpverleners en wordt duidelijk dat er autisme in het spel is. Dit weten kan helpend zijn. Een diagnose geeft een verklaring over waarom iemand is zoals hij of zij is.” Colette vertelt dat na de diagnose vaak een gevoel van rouw wordt ervaren. “Rouw om wat er niet is; je realiseert je dat je man anders is dan je dacht en dat dit nooit zal veranderen. Dit wordt ook wel ‘levend verlies’ genoemd.”

Het is belangrijk om deze rouw om te zetten in iets positiefs, adviseert Colette. “Probeer te kijken naar wat er wél is. Is liefde nog de basis, omarm dan zijn waardevolle kanten en stel jezelf de vraag: Wat trok mij ooit zo in hem aan? Hecht meer waarde aan wat er wél is, dan aan wat er niet is.” Colette beseft dat dit een heel proces is. “Tijdens dit proces leer je met ups en downs de zwakke kanten van de ander aan te vullen en ga je met elkaar meer een team vormen. Zo kun je samen afspreken dat jij bijvoorbeeld de sociale dingen op je neemt, en hij de taken oppakt waar hij goed in is.”

• Hoe de diagnose autisme het huwelijk van Marijke en Hans redde: ‘Het maakte zoveel duidelijk’

  Hoe de diagnose autisme het huwelijk van Marijke en Hans redde: ‘Het maakte zoveel duidelijk’

• Marijke voelde zich eenzaam door partner met autisme: ‘Hij begreep niet wat er mis was’

  Marijke voelde zich eenzaam door partner met autisme: ‘Hij begreep niet wat er mis was’

4. Het lijkt soms alsof mijn man geen empathie heeft. Hoort dat ook bij autisme?

“Iemand met autisme kan het lastig vinden om zich in te leven in de ander”, legt Colette uit. “Stel dat er iets onverwachts gebeurt, waarbij je de hulp van je man nodig hebt, terwijl het net zijn koor- of sportavond is. Het is dan niet ondenkbaar dat zijn hobby voor gaat, terwijl je hem echt nodig hebt op dat moment. Dat komt niet omdat hij egoïstisch is, maar omdat hij houvast ontleent aan vaste patronen. Het is dan voor hem te moeilijk om zijn schema op het laatste moment te veranderen.” 

Een specifiek voorbeeld: “Stel dat je kindje valt en je met spoed naar het ziekenhuis moet.” In zo’n situatie is het volgens Colette belangrijk om de juiste insteek te kiezen. “Je kan zeggen: ‘Er is een verandering.’ Daarna wacht je een paar tellen, zodat zijn brein de tijd krijgt om te verwerken dat er een verandering aankomt. Daarna vertel je wat er aan de hand is en wat je van hem verwacht. Maak de situatie zo voorspelbaar mogelijk. Neem daarna duidelijk de leiding door kort en feitelijk te vertellen wat er moet gebeuren. Dat kan zijn brein beter begrijpen dan een uitgebreid of emotioneel verhaal.” 

Auti-communicatie

Colette herinnert zich een situatie waarbij een man naar een vergadering ging, terwijl zijn vrouw lag te bevallen. “Zijn vrouw vertelde dat hij op zijn horloge keek, haar vertelde dat hij moest vergaderen en vertrok. Deze man heeft een feitelijk brein en daarbij is auti-communicatie* belangrijk; dat gaat rechtstreeks naar het brein, zodat hij weet wat er van hem wordt verwacht.”

Colette is van mening dat empathisch zijn voor de ander cognitief kan worden aangeleerd. “Daar hebben mensen met autisme wel de ondertiteling van hun partner bij nodig. Spreek uit: ‘Als ik verdrietig ben, dan heb ik het nodig dat je een arm om mij heenslaat.’ Je moet zeggen waar je behoefte aan hebt en niet verwachten dat hij dat uit zichzelf begrijpt. Hoe meer je ondertitelt, hoe meer referentiekaders hij zal opbouwen voor die bewuste situaties. Met korte ‘als dan’-constructies onthoudt het brein deze informatie het makkelijkst.”

tekst gaat hieronder verder

*Auti-communicatie

Volg voor meer tips de podcast Geef me de 5 bij autisme of lees het boek Auti-communicatie van Colette de Bruin. In haar boek Diversiteit bij autisme staan de verschillen tussen mannen en vrouwen breinen uitgelegd.
 

5. Wat is een feitelijk brein?

“De meeste mannen – met en zonder autisme – worden geboren met een meer feitelijk en taak gericht brein dan vrouwen. De meeste vrouwen worden geboren met een meer sociaal brein dan mannen. Daar zitten natuurlijk veel gradaties in en het kan ook andersom voorkomen”, nuanceert Colette. “Een sociaal brein houdt altijd rekening met de gevoelens en meningen van anderen. Vrouwenbreinen zijn pas gerustgesteld als ze horen: ‘Dat komt goed’ of ‘Dat heb je goed gedaan’, terwijl mannenbreinen denken: ‘Taak klaar!’ Zij laten het los en hebben rust in hun hoofd.”

Iemand met een sociaal brein merkt de kleinste verandering bij de ander op. “Zij zien het als iemand moe of verdrietig is en handelen hiernaar.” Dat kun je niet verwachten van iemand met een feitelijk brein. “Naast dat je man autisme heeft, is hij ook man. Mannen denken, voelen en handelen nu eenmaal anders dan vrouwen. Als je dingen verwacht die de ander niet kan geven, zijn er twee verliezers. Het is daarom belangrijk je verwachtingen bij te stellen.Bedenk je: Oh ja, hij heeft een feitelijk brein, dus dit hoort erbij. Hij kan op zijn beurt denken: Oh, dit komt door haar sociale brein. Wat trouwens meteen een verklaring is voor de man, waarom vrouwen in hun ogen zo vaak zeuren en klagen”, lacht Colette. “Het sociale brein uit vaker emoties. Door vanuit dit perspectief naar elkaar te kijken, leer je zonder elkaar te veroordelen wat bij de ander hoort en wat de ander nodig heeft.”

6. Ik voel me vaak niet gehoord en gezien door mijn man. Wat kan ik hieraan doen?

Het is belangrijk dat beide partijen zich gehoord en gezien voelen, anders trekken zij zich steeds verder terug, weet Colette. “Als je je niet gezien en gehoord voelt door je man, kan er wrok ontstaan en is de kans groot dat je steeds minder aardig gaat doen tegen je partner. Waardoor die hetzelfde ervaart. Het sociale brein (vaker de vrouw) wil gehoord en gezien worden op het sociale stuk, terwijl het feitelijke brein (de man) dat niet goed kan geven. Hij wil meer gehoord en gezien worden op de taken die hij goed afrondt. Misschien heb je geluk en ben je met een sociale man getrouwd of ben jij zelf meer feitelijk, maar vaak is dit niet het geval. Dan zul je dat sociale aspect bij je moeder, zus of vriendin moeten halen.” 

“Het is belangrijk dat je precies begrijpt wat autisme is”, besluit Colette. “Pas dan kan er respect komen voor het stuk dat er wél is. Dan leer je waardering opbrengen voor je partneren kun je omgaan met wat er niet is. Als je weet dat je bepaalde dingen niet van hem hoeft te verwachten, voorkom je dat je verbittert om wat hij je niet kan geven. Misschien goed om te weten: een klein deel van de mannen dan dit sociale aspect niet geven, dus veel vrouwen ervaren hetzelfde. Maak sociale regels met je man, zodat hij weet wat er van hem wordt verwacht.”