Een crimineel die doet of hij een priester is | Corpus Christi

Het is een verknipte wereld waarin Daniel leeft. Met allemaal jongens van zijn leeftijd zit hij in een jeugdgevangenis. Het ene moment geldt daar het recht van de sterkste. Als een van de begeleiders even buiten beeld verdwijnt, werkt de groep gelijk als een geoliede machine. De zwakste schakel wordt eruit gepikt. Over de werktafel wordt hij gebogen en zijn broek op zijn enkels getrokken. Duw zijn ballen in de la, zo wordt er geroepen. Daniel houdt een oogje in het zeil. Zodra de begeleider terugkeert, staat de gemolesteerde jongen weer netjes op zijn plek. Alsof er niks gebeurd is.

Hoe anders is de sfeer als ze onder begeleiding van vader Tomasz nadenken over gebed en met elkaar Psalm 23 – de Heer is mijn herder – zingen. Hier geldt het recht van wie zich beschermd weet. Door God zelf nota bene. Het komt samen in Daniel. Als hij de wacht houdt, doet hij dat precies en oplettend. Als hij zingt, doet hij dat vol overgave, met zijn ogen gesloten.

Per ongeluk priester

Het is vader Tomasz die ervoor zorgt dat Daniel vervroegd wordt vrijgelaten. In een klein plaatsje kan hij gaan werken bij de houtzagerij. Liever was Daniel op het seminarium zou gaan studeren. Zijn verleden zit hem in de weg, een normaal leven is het hoogst haalbare. Vader Tomasz vraagt hem bij het afscheid: hoe kom je daar aan? Voor Daniel is het antwoord helder: nuchter natuurlijk!

Hoe anders is de realiteit als Daniel in zijn eerste uren op vrije voeten drank en drugs gebruikt en seks heeft met het eerste het beste meisje. De dag erop vervolgt hij zijn reis naar de houtzagerij, maar besluit zich na daar even rondgelopen te hebben toch niet te melden. De plaatselijke kerk is de plek waar hij zich bezint op hoe nu verder.

De oplossing dient zich nogal onverwacht aan. Als hij in gesprek raakt met een meisje, Eliza genaamd, stelt hij zichzelf voor als Tomasz, een net afgestudeerd priester. Voor hij het weet wordt hij voorgesteld aan de plaatselijke pastoor. Hij krijgt een plek om te wonen en wordt gevraagd te assisteren bij de werkzaamheden in de parochie. Voor hij gewend is aan het idee blijkt de pastoor een drankprobleem te hebben en kan Daniel als Tomasz het complete takenpakket overnemen. Eerst voor een paar dagen, maar al snel wordt hij domweg gezien als de nieuwe pastoor.

Beginnersfouten

Als een razende moet Daniel groeien in zijn nieuwe rol. De biecht afnemen, hoe doe je dat? Een mis opdragen, wat komt daarbij kijken? Waar hij eerst nog de neiging had te vluchten voor zijn eigen leugen, begint er een vreemd soort bezieling in hem te gloeien. In de korte preekjes die hij houdt klinken eerst nog woorden en zinnen door die hij van vader Tomasz had geleerd, maar al snel breekt er iets in hem open. Het is geen leugen meer die hij leeft, hij begint te geloven in wat hij doet.

De gemeenschap vergeeft hem zijn beginnersfouten en raakt onder de indruk van de onconventionele aanpak van hun nieuwe, jonge pastoor. Hij draait niet op de automatische piloot, spreekt niet de afgesleten frasen die hun ene oor in en andere oor uit gaan. Hij durft nabij te komen, trekt zich niks aan van de barrières die ze hebben opgeworpen.

Een dorp in verbittering

En die barrières zijn er. De pijn van een recent drama houdt de dorpelingen in een wurggreep. Een auto met zes jongeren uit het dorp is frontaal op een andere auto gebotst. Ook die bestuurder is gestorven. Het narratief waar iedereen in is gaan geloven is dat die man de dader is en de jongeren het slachtoffer. De weduwe van de dader wordt uitgekotst door iedereen. Ze is een vieze slet en een kans om haar man te begraven heeft ze nooit gekregen.

De nabestaanden van de jongeren hebben zich vastgebeten in hun verbittering en staan dagelijks te treuren bij de herdenkingsplaats. Daniel banjert door dit vastgeroeste patroon heen. Zoekt de weduwe op om haar verhaal te horen, want hij was zelf een dader die geen tweede kans kreeg. Hij moedigt de rouwende dorpelingen aan niet te stikken in hun verdriet, maar om hun woede eruit te gooien. Dat was iets dat hij zelf leerde van vader Tomasz: schreeuwen uit zijn tenen om zijn gevoel te kanaliseren. Hij is de pastoor die het dorp nodig heeft.

Voor wie zich onwaardig, zwak en klein voelt

Ik heb in tijden niet een film gezien die zo genadig was en waar ik zo vrolijk van werd. Zo vaak voel ik mezelf een prutser, totaal ongeschikt als gelovige. Ik tors te veel ballast met me mee. En dan ben ik ook nog in de lastige situatie terechtgekomen dat ik regelmatig preek. Mij is de taak toebedeeld de Bijbel zo uit te leggen dat er een verbinding ontstaat tussen die oude verhalen en het levensverhaal van wie er voor me zit. En wil ik dat enigszins geloofwaardig doen, dan zou het toch wel fijn zijn als ik er zelf ook iets van doorleefd heb. Niet dat ik niet geloof wat ik zeg, maar het voelt zo vaak boven mijn macht om over zulke grote dingen te spreken.

En dan kijk ik naar Daniel die Tomasz wordt en ik voel een last van mijn schouders afglijden. Een jonge man die zich de kerk in rommelt. Een crimineel die doet alsof hij een priester is. Een o zo menselijke mens die namens God spreekt. Een zondaar en een heilige. Een leugenaar die door zijn leugen dichter tot de waarheid van zijn leven nadert dan hij ooit had durven denken. Ik ben een zwak en kwetsbaar mens en mijn ongeloof is vaak groter dan mijn geloof. Maar als ik dat wat er is aan overtuiging voed, kunnen er zomaar opeens bijzondere dingen gebeuren.

De moordenaar in een priestergewaad is geen wolf in schaapskleren. Integendeel, hij draagt een nieuwe jas waar hij in kan groeien. Dat is zo anders dan het keurslijf van ‘wie je was, ben je nu en zul je altijd blijven’. Gun ik mezelf, gunt de ander mij die ruimte? En kijk ik ook zo naar de mensen om mij heen? Wie wordt gezien als probleem zal problemen veroorzaken. Wie wordt gezien als mogelijkheid zal mogelijkheden grijpen.

De ander zien om wie hij zou kunnen zijn is het beste medicijn voor wie zich onwaardig en klein voelt. Zo werd Corpus Christi voor mij als een kathedraal waar de genade wordt verkondigd aan zwakke gelovigen. Hoe vrolijk kun je worden als het menselijk tekort niet het laatste woord heeft, maar een andere overtuiging mag groeien in je hart: ik mag er zijn!

Corpus Christi | Regie: Jan Komasa | Met: Eliza Rycembel, Bartosz Bielenia, Aleksandra Konieczna, e.a. | vanaf vandaag in de bioscoop