Dwight van van de Vijver onderzoekt gedeelde geschiedenis in 'Geboeid – terug naar Indonesië'

Dwight: "De reis naar Indonesië heb ik als bijzonder, maar ook als noodzakelijk ervaren. Het was eervol om onze vergeten geschiedenis te vertellen aan de hand van echte verhalen van echte mensen. De noodzaak van deze reis zit hem in het feit dat we leven in een samenleving waarin veel diversiteit is. Dat vinden we enerzijds mooi, maar het levert ook conflicten op. We denken anders en onze levens hebben een ander vertrekpunt. Dat vertrekpunt is al begonnen in de geschiedenis en dát leggen we nu bloot. In onze geschiedenis was er pikorde. Er werd anders aangekeken tegen goed en fout. De vraag van nu is hoe we ons tot elkaar verhouden. We zeggen dat we allemaal gelijk zijn, maar toch zijn er de afgelopen eeuwen ongeschreven regels ingeslopen waarvan we niet altijd begrijpen waar die vandaan komen. In Geboeid, terug naar Indonesië leggen we dat bloot."

Verschillende rollen

In 2020 reisde Dwight terug naar Suriname voor het programma Geboeid – Terug naar de plantage. Hoewel er zeker overeenkomsten zijn tussen de reis naar Indonesië en Suriname, heeft Dwight de laatste reis ook heel anders ervaren. "Tijdens mijn reis naar Suriname was ik half presentator half deelnemer, in Indonesië was mijn rol anders. Achter de camera had ik een begeleidende rol naar de deelnemers toe. Ik voelde me soms een beetje de grote broer voor Emmy, August en Gayle. Ik vind het fijn om dicht naast anderen te staan. In Indonesië moest ik soms ook moeilijk of teleurstellend nieuws brengen. Ik draai er niet omheen, praat er niet langs en breng zo’n bericht dan vrij direct. Maar wel altijd op een verbindende en troostende manier."

Pijnlijke geschiedenis

Directheid lijkt ook een rode draad in de serie Geboeid. Geen onderwerp wordt geschuwd en ook pijnlijke delen uit de geschiedenis worden zonder omhaal benoemd en besproken. Zo vertelt historica Yulia Pattopang over de talloze verkrachtingen van jonge meisjes in de interneringskampen. Een pijnlijk gegeven, ook voor deelneemster Emmy, wiens oma dit lot ook heeft moeten ondergaan.

Dwight: "In het verleden zijn verhalen vaak mooier gemaakt, zowel door de Nederlanders als door de Indonesiërs. De Nederlandse onderdrukker heeft verhalen in het leven geroepen om zichzelf minder slecht neer te willen zetten. Ze gebruikten andere verzachtende termen. Er werd bijvoorbeeld gesproken over personeel en niet over tot slaaf gemaakten. Maar nu zien we dat die mensen helemaal niet de keus hadden of ze kwamen werken en dat het dus helemaal geen personeel was.

Aan de andere kant heb je het Indisch zwijgen: er werd niet gesproken over wat er was gebeurd. Ze hebben de pijn niet door willen geven aan hun kinderen en probeerden daarmee hun kinderen te beschermen, maar ze hebben ook niet doorgehad dat ze juist door te zwijgen dit wél hebben gedaan. De jongeren van nu kunnen wel wat hebben. Alles wat ze via social media binnenkrijgen is rauw en direct. Dus ook deze geschiedenis kunnen ze aan en er mag over gesproken worden. Dus dat is wat we hebben gedaan in de serie."

Genocide op Banda

Een zwarte bladzijde uit onze geschiedenis die in de serie wordt genoemd is de genocide van Banda. De Nederlanders eisten een monopolypositie in de nootmuskaathandel op de Banda-eilanden. De bevolking gaf niet toe en bleef nootmuskaat verhandelen aan andere Europese landen. Onder leiding van J.P. Coen werd een strafexpeditie opgezet, waarbij bijna een heel eiland is uitgemoord. Van de 15.000 bewoners hebben er maar 1.000 overleefd. Tegenwoordig noemen we dit een genocide. Voor Dwight was het dan ook indrukwekkend om de Banda-eilanden te bezoeken.

Dwight: "Op Banda bezochten we een nootmuskaatplantage die in de VOC-tijd is gesticht en nu nog in handen is van de familie Van den Broecke. Ze leveren nog steeds nootmuskaat aan Amsterdam. Dat was een confronterende constatering, zeker als je weet hoe heftig de geschiedenis van de Banda-eilanden is."

Liefdevol Ambon

Tegenover de rauwe en confronterende momenten tijdens de reis staan ook unieke ontmoetingen. Voor Dwight raakt een bezoek aan Ambon hem diep. "Op Ambon stonden de tranen me in mijn ogen toen Gayle werd ontvangen in haar dorp. Het hele dorp liep uit toen zij aankwam. Er was muziek en dans, kinderen wilden haar aanraken. Het was echt een en al liefde. Het was zo mooi om te zien dat ze -ondanks dat ze aan de andere kant van de wereld woont- ze er gewoon bij hoort daar. Zo zie je maar dat je echt in twee werelden kan leven."

"Geboeid – terug naar Indonesië is prachtig mooi. Het is echt een cadeautje dat het op tv komt. Daarnaast is er natuurlijk ook het maatschappelijke stuk; er zijn twee miljoen mensen die een band hebben met Indonesië en die onze koloniale geschiedenis bij zich dragen. Het helpt om elkaar beter te begrijpen en dichter bij elkaar te komen. Maar het is vooral ook genieten…"