Drieluik 'Laat oorlog geen generaties duren'

Oorlog kruipt onder je huid en kan je een leven lang achtervolgen als je het niet op tijd verwerkt. Je kunt de traumatische ervaringen overdragen op je kinderen zonder het te beseffen. Hanneke Groenteman spreekt in dit drieluik met Boudewijn de Groot en zijn dochter Caya, Debby Petter en haar dochter Sterre en met de Afghaanse activiste Kamela Hamidy en haar dochter Morvarid. Op welke manier hebben de oorlogservaringen van de ouders hun kinderen beïnvloed? En bestaat het gevaar dat die kinderen bepaalde traumatische ervaringen ook weer doorgeven aan de volgende generatie?

Van generatie op generatie

“Mijn kindertijd lijkt veel op die van de kinderen die tegenwoordig een oorlog meemaken”, zegt Hanneke Groenteman. “Ik moest als Joods meisje onderduiken, maar na de oorlog werd daar thuis altijd over gezwegen. Ik heb hier lang last van gehad. Het heeft míj́ getekend, maar ook mijn zoon en misschien ook wel mijn kleinkinderen. Oorlogstrauma’s worden vaak van generatie op generatie doorgegeven. Daarover ga ik in gesprek met ouders en hun kinderen in Laat oorlog geen generaties duren.”

In de aflevering van zondag 7 mei praat Hanneke met de Afghaanse activiste Kamela Hamidy (54) en haar dochter Morvarid (27). Zo’n tien jaar geleden vluchtte het gezin vanuit Afghanistan naar Nederland. Onder het regime van de Taliban worden vrouwen en meisjes in Afghanistan op allerlei manieren onderdrukt. Niet alleen activisten als Kamela, maar ook haar familieleden zijn daar hun leven niet zeker.

Met de dood bedreigd

“Ik ben bijna 18 jaar lang verloskundige geweest in Afghanistan en heb daar flink wat baby’s ter wereld geholpen”, vertelt Kamela. “Door mijn werk kwam ik veel in aanraking met vrouwen die slecht behandeld werden door hun man. Ik probeerde die vrouwen bewust te maken van hun rechten en hun te leren hoe ze beter voor zichzelf konden opkomen. Vanwege die activiteiten werd ik op een gegeven moment met de dood bedreigd. Toen ik naar Nederland vluchtte, kon ik slechts twee van mijn vijf kinderen meenemen. Drie dochters moest ik bij mijn man in Afghanistan achterlaten.”

Gezinshereniging

Dochter Morvarid bleef in eerst instantie achter bij haar vader. “Toen mijn moeder met mijn zusje en broertje naar Nederland vluchtte, was ik 16 jaar. Ik moest toen voor mijn andere zusjes en voor mijn oma zorgen. Ondertussen werd ik op de universiteit van Kabul toegelaten, waar ik biologie studeerde. In mijn vierde leerjaar konden we dankzij gezinshereniging naar mijn moeder in Nederland.”

Absoluut niet veilig

In Nederland is Kamela geen verloskundige meer, maar is ze vooral actief als tolk in het vluchtelingenwerk. “Ik probeer positief te denken”, zegt ze. “Ik sport veel en wandel vaak langs het strand. Maar de angstige herinneringen blijven. Wat er in Afghanistan is gebeurd, is verschrikkelijk en onmenselijk. Vrouwen hebben daar gewoon geen leven. Mijn zus die nog in Afghanistan woont, wordt onderdrukt. Zij is absoluut niet veilig. Ik probeer de trauma’s te verwerken door ze van me af te schrijven; ik maak gedichten en ben bezig met een boek. Daarnaast heb ik gesprekken gevoerd met een psycholoog.”

Nare dromen en nachtmerries

“Ook ik heb gesprekken gehad met een psycholoog”, vult Morvarid aan. “Alle pijn en verdriet neem je in een soort rugzakje mee vanuit Afghanistan. Ik heb in Nederland zeker een jaar lang last van trauma’s gehad. Nare dromen en nachtmerries waarin ik met een mes gestoken word, of waarin iemand mijn paspoort steelt en verscheurt. Hoewel ik nu veilig ben, komen de dromen nog steeds af en toe terug. Dan droom ik dat ik weer in Afghanistan ben. Maar ik wil eigenlijk niet meer leven met die angst en er niet in blijven hangen. Ook wil ik het trauma van de oorlog later niet aan mijn kinderen doorgeven. Het is niet goed om ze helemaal niets te vertellen, maar ik wil het dan wel op een positieve manier doen. Ik probeer de pijn te omarmen, positief te zijn en verder te gaan met mijn leven.”