Drie ondernemers met onbetaalbare rekeningen

Op Koningsdag 2021 opende Anna Yilmaz (32), oud-winnaar van het populaire tv-programma Heel Holland Bakt haar Smaakatelier in Amersfoort. Het was een droom die uitkwam: een eigen patisserie met een fraaie ruimte voor klanten om een kopje koffie te drinken, een smakelijk taartje te eten of heerlijk te lunchen. Maar door de enorme prijsstijgingen wordt het ondernemen Anna inmiddels vrijwel onmogelijk gemaakt. “Ik probeer niet wanhopig te worden, maar de nood is hoog. Heel hoog.”

“De ovens, de koffiemachine, de spoelmachine, alles wat ik nodig heb om te bakken en te produceren draait op elektriciteit. Ik neem allerlei maatregelen om energie en kosten te besparen. We bakken minder vaak en de patisserie is nog maar vier dagen per week open in plaats van zes.

De winkel zit in een prachtig sfeervol gehuurd pand uit 1901. Een groot nadeel is dat het gebouw niet goed is geïsoleerd. Met restwarmte van de ovens houden we het voor de gasten nog een beetje op temperatuur, maar dat wordt steeds lastiger nu het kouder wordt. En niet alleen de energiekosten stijgen. Ook alle grondstoffen worden duurder. Ik wil niet dat mijn klanten hiervan de dupe worden. Voor een kleine prijsstijging heeft de consument nog wel begrip, maar het houdt natuurlijk ergens op.”

Het ondernemen zit Anna in het bloed en ze wil het bijltje er niet zomaar bij neergooien. “Ik heb inmiddels negen mensen op de loonlijst staan, waar ik me verantwoordelijk voor voel. Daarom wil ik blijven denken in oplossingen. Het kabinet kwam onlangs met een plan om midden- en kleinbedrijven deels te compenseren. Hier zitten helaas weer zo veel voorwaarden aan verbonden dat ik er als kleine ondernemer niets mee opschiet. Niemand is erbij gebaat als ons personeel straks op straat staat. We zijn daarom samen met een aantal andere bakkers in gesprek met de gemeente Amersfoort. Er moet nu iets gebeuren en niet over een paar maanden, want dan is het te laat. Deze spanning is onhoudbaar; ik sta ermee op en ga ermee naar bed. Ik wil niet bezuinigen op kwaliteit of ingrediënten. We willen gewoon heel graag met dezelfde liefde en passie de lekkerste dingen blijven maken voor onze klanten.”

‘Zelfs mijn reservepotje is leeg’

Henry Vrugteveen (44) moet binnenkort zijn winkel sluiten. In het afgelopen jaar stegen de energiekosten van een kleine 1000 euro per maand naar 5000 euro per maand. “De winkel heeft een oppervlakte van 170 vierkante meter en ik ben uiteraard afhankelijk van grote koelingen en koelcellen om mijn verse producten te bewaren. Deze apparaten vreten stroom en dat wordt nu letterlijk onbetaalbaar. Daarnaast worden ook vrijwel alle groenten en fruitsoorten duurder qua inkoop. Het is gewoon niet meer rendabel. Zelfs mijn reservepotje, dat ik had gespaard voor mijn pensioen, is inmiddels leeg. Stoppen is een heel zware beslissing, ook omdat ik zestien man personeel op de loonlijst heb staan. Daarnaast werken mijn vrouw en drie van mijn zes kinderen mee in het bedrijf. Mijn personeel moet ik straks ontslaan. Ik ben zelf 44, dus ik moet echt nog een aantal jaren doorwerken. Ook voor de toekomst van mijn kinderen.”

Al ruim 47 jaar is de groente- en fruitspeciaalzaak Vrugteveen een begrip op Urk. Het familiebedrijf staat niet alleen bekend om zijn grote assortiment groente en fruit, maar ook vanwege de ambachtelijke salades die dagelijks vers worden gemaakt. Toch komt hier binnenkort een einde aan. Henry heeft geen keus. Op 31 december sluit de winkel voorgoed zijn deuren.

Op de aangekondigde hulp vanuit de regering voor het midden- en kleinbedrijf kan en wil Henry niet wachten. “Ik heb sowieso heel weinig vertrouwen in de plannen van het kabinet. De grote jongens worden hier misschien mee geholpen, maar als kleine ondernemers vallen we net weer buiten de boot.”

Henry wil desondanks niet bij de pakken neerzitten. En dus bedacht hij een plan. “Vanuit een gekoelde loods, gevoed door zonnepanelen, ga ik diverse winkels – zoals de slager en de poelier – hier op Urk van onze producten voorzien. Zij worden dan met ingang van volgend jaar mijn verkooppunten. Zo kunnen we veel van onze specialiteiten en de populaire verse salades blijven verkopen. Dat heb ik mijn klanten beloofd. Onze beroemde zalmsalade bijvoorbeeld – naar eigen geheim familierecept – en alle andere verse lekkernijen moeten gewoon voor mijn klanten beschikbaar blijven. Daar ga ik mijn stinkende best voor doen.”

'Hier valt niet tegenop te werken'

“Het was zwaar en raar om de knoop door te hakken”, vertelt orchideeënkweker Maurice van den Hoorn (49). “Ik heb alles uit de kast gehaald om te kijken of het bedrijf op de een of andere manier nog te redden was, maar de kosten waren zo hoog, daar valt niet tegenop te werken. En dan houdt het op.”

In 2006 liet de ondernemer nog de eerste kas zonder gas in Nederland bouwen. Een innovatieve en duurzame stap, waarmee hij 40 procent aan energie bespaarde. De kwekerij van 15.000 vierkante meter wordt verwarmd en gekoeld met een warmtepomp. Maurice: “In de zomer wordt koud water vanuit de grond naar boven gehaald, waarmee de kas gekoeld wordt. Het opgewarmde water wordt vervolgens opgeslagen in een ondergrondse opslag en wordt in de winter gebruikt om de kas te verwarmen.”

“In het begin kon ik daarmee goed concurreren met collega’s die gas gebruiken”, vervolgt de tuinder. “Maar de laatste paar jaren is de energiebelasting enorm verhoogd. Dat komt door de ODE-belasting (opslag duurzame energie, red.). Een belasting van de laatste negen jaar waaruit subsidies voor zonnepanelen en windmolens worden betaald. Er wordt geen rekening gehouden met het feit dat ik vanaf 2006 al fossielvrij produceer.”

“De hoge energiebelasting en de forse stijging van de energieprijs zijn mij fataal geworden.” Het was begin augustus dat Maurice dat voor het eerst besefte: “We konden toen stroom inkopen voor 90 cent per kilowattuur. Twee jaar geleden betaalde je daarvoor 9 cent. Vanaf deze zomer werd het mij al snel duidelijk dat ik het op deze manier niet meer kon bolwerken. Wat het dan extra zuur maakt, is dat we in Nederland zeggen dat we moeten verduurzamen en minder gas moeten gebruiken. Iets wat ik zestien jaar geleden al gedaan heb en waar ik nu de rekening voor moet betalen.” Na een korte stilte: “Het is natuurlijk erg vreemd dat vandaag de dag alles staat of valt met de prijs die je voor je energie moet betalen. Dat ik het bedrijf – veertig jaar geleden opgericht door mijn ouders – om deze reden moet sluiten, had ik nooit verwacht.”