Wat vieren we met Hemelvaart?

Bij Hemelvaart denken christenen terug aan hoe Jezus Zijn aardse bestaan achter zich liet en terugkeerde naar de hemel, de bovennatuurlijke wereld van God. In de Bijbel vindt dat plaats 40 dagen nadat Hij is opgestaan uit de dood (Pasen).

Het betreft hier trouwens niet gewoon een ‘verdwijning’ of een ‘verhuizing’. Christenen zien het vaak als Zijn definitieve ‘troonsbestijging’: Jezus ging naar de bovennatuurlijke wereld en regeert vanaf daar de aarde. Hij stuurt, anders gezegd, sindsdien op een liefdevolle en zachtaardige manier de gang der geschiedenis bij.

Daarom is Hemelvaartsdag voor sommige gelovigen (vooral oosters-orthodoxe) zelfs de belangrijkste feestdag: hier is alles ‘af’. Vanaf nu kunnen we Jezus echt ‘koning’ noemen. Hij kwam hier om hemel en aarde aan elkaar te verbinden en nu is het verhaal rond.

• Kijk ook: Hemelvaart en Pinksteren in 1 minuut (video)

Waarom valt Hemelvaartsdag precies 40 dagen na Pasen?

Omdat Jezus volgens de Bijbel precies veertig dagen na Zijn opstanding (wat met Pasen wordt gevierd) naar de hemel vertrok.

Maar waarom was dat dan na veertig dagen? Het getal veertig heeft in de Bijbel een symbolische betekenis. Het staat voor: generatie. Veel mensen stierven immers rond hun veertigste en vrouwen kunnen rond die leeftijd ook zelden nog kinderen krijgen. Het Joodse volk trok volgens de Bijbel veertig jaar door de woestijn: zo zou de hele oude generatie overleden zijn en kon een nieuwe generatie het Beloofde Land binnentrekken.

Dat resoneert mee in die 40 dagen waarin Jezus vaak aan Zijn eerste volgelingen verscheen. Symbolisch betekent het zoiets als: hierna is het oud geworden, nu kan een nieuwe generatie beginnen.

Heeft Hemelvaart iets met ‘varen’ te maken?

Nee, dat ‘vaart’ komt van het oudere Nederlandse woord ‘opvaren’: omhoogvliegen. Als je nauwkeurig de Bijbeltekst leest, ‘vliegt’ Jezus trouwens niet omhoog, maar verdwijnt Hij in een neergedaalde wolk uit het zicht.

In ons woord Hemelvaartsdag hoor je dus nog het Middeleeuwse idee terug dat de hemel, Gods verblijfplaats, zich letterlijk boven ons bevindt. Tegenwoordig denken de meeste christenen dat de hemel een soort prachtige wereld is die zeer dichtbij kan zijn en boven, onder en naast ons tegelijk: het is een soort parallelle dimensie.

• Lees ook: Hemelvaartsdag, hoe vier je dat?

Waarom is Hemelvaartsdag een vrije dag?

In de Middeleeuwen zagen vrijwel alle Europeanen zich als christenen. Op Hemelvaartsdag waren er speciale festiviteiten en kerkdiensten. Langzamerhand werd het toen ook een officiële vrije dag, om de gelovigen de gelegenheid te geven daaraan deel te nemen. Ook nu zo’n vijftig procent van de Nederlanders religieus is en slechts een-op-de-zes nog regelmatig een kerkdienst bezoekt, is dit zo gebleven. Een belangrijke reden is dat afschaffen natuurlijk politiek een heel impopulaire maatregel is.

Waarom vieren religieuze mensen eigenlijk zo veel feesten?

Het ligt een beetje aan de cultuur en de religie, maar inderdaad, al sinds mensenheugenis horen religie en ritueel bij elkaar. Daarover zijn verschillende theorieën. Belangrijk is in elk geval om te beseffen dat een religie niet zozeer een stel ideeën over de werkelijkheid is, dat je soms symbolisch vormgeeft in een ritueel. Een religie is allereerst een levenshouding die een groep beleeft. Een feest is daar een soort ‘samenvatting’ van.

Het past bovendien ook wel bij de bredere menselijke houding om stil te staan bij wat je belangrijk vindt. We waarderen het dat iemand bestaat, dus vieren we zijn of haar verjaardag. We zijn er dankbaar voor dat de Tweede Wereldoorlog is afgelopen, dus gedenken we dat op Bevrijdingsdag. En christenen geloven dat Jezus een beslissende wending aan de wereldgeschiedenis heeft gegeven, en de hoogtepunten daarvan geven ze vorm in feesten.

• Lees ook: Gaan dieren naar de hemel?

Zijn al die christelijke feesten niet een rommeltje? Wat is eigenlijk de samenhang?

Als je het christendom niet zo goed kent, ziet het verhaal er inderdaad wat willekeurig uit. Als je wat langer meedraait, ga je vaak wel de schoonheid ervan zien.

Een manier om de samenhang te begrijpen, is door de feesten als een U-vorm te zien. Het begint in de linkerbovenhoek: Jezus komt vanuit de hemel naar beneden en wordt geboren (Kerst), komt steeds dieper in de verdrukking en sterft uiteindelijk zelfs (Goede Vrijdag), maar dan buigt het weer om naar boven: Hij staat op uit de dood (Pasen), Hij keert weer terug naar God (Hemelvaart) en laat Zijn Geest achter bij de mensen (Pinksteren).

Een andere manier is om te denken over waarom Jezus eigenlijk gekomen is. Christenen geloven dat Hij God en mens aan elkaar verbond: hemel en aarde ‘vermengde’ Hij. Met Kerst neemt Hij dan als het ware de hemel mee naar de aarde. Met Goede Vrijdag brengt Hij het zelfs op het dieptepunt: de dood. Met Pasen verbindt Hij de twee aan elkaar: Zijn opgestane lichaam is een soort ‘mengvorm’ van hemel en aarde. Met Pinksteren sluit Hij met Zijn Geest alle mensen op die kracht aan. En tien dagen voor het Pinksterfeest – met Hemelvaart dus – neemt Hij de aarde weer mee terug naar de hemel: Hij is daar nu met een menselijk lichaam.