Dit is het echte verhaal van Sinterklaas: maak kennis met bisschop Nikolaas van Myra

We beginnen even met wat weetjes: wist je bijvoorbeeld dat de historische figuur achter Sinterklaas een bisschop uit Myra is (een stad die nu in het zuiden van Turkije ligt)? En dat deze man tijdens zijn leven (rond het jaar 300) zo bijzonder was, dat men 100 jaar na zijn dood al kerken naar hem vernoemt?

Veel verhalen over Nikolaas, de echte Sinterklaas, zijn bewaard gebleven. De belangrijkste historische bron is het boek van Michael de Archimandriet, daterend uit ongeveer 750. Daarin put hij uit een levensbeschrijving uit het jaar 540. Ik wil maar zeggen, Sinterklaas gaat ver terug in de tijd.

Uit de vele verhalen over Nikolaas springt er eentje met kop en schouders bovenuit, omdat veel elementen hiervan terug te vinden zijn in ons Nederlandse Sinterklaasfeest. Na het lezen van dit verhaal snap je precies waarom er met het Sinterklaasfeest goudkleurige chocolademunten zijn, cadeautjes anoniem gegeven worden, er strooigoed is, Nikolaas eruitziet als bisschop én de Sint nachts cadeautjes brengt.

Lees het volgende verhaal van Michael maar eens, uit het midden van het eerste millennium:

- - - - -

Een afschuwelijke situatie

Het verhaal gaat dat Nikolaas in gesprek met zijn buurman van een bijzonder plan hoort. De buurman wil zijn dochter verkopen aan de tempel, voor prostitutie. Financieel zit de beste man volledig aan de grond, hij is de wanhoop nabij: hij kan geen bruidsschat voor zijn dochter betalen.  Hij ziet de tempelprostitutie als de enig mogelijke oplossing om de rest van het gezin te onderhouden. Kennelijk was dit een optie in zijn tijd.

Na het gesprek gaat bisschop Nikolaas bedroefd naar huis. Diezelfde avond leest hij uit het boek Spreuken van koning Salomo: ‘Red degenen die naar de dood geleid worden’ (Spreuken 29:11). Meteen moet Nikolaas aan zijn buurmeisje denken. Hij voelt zich aangesproken en verzint een plan om zijn buren te redden. Dan herinnert hij zich ook een andere Bijbeltekst: ‘God heeft de blijmoedige gever lief’ (Spreuken 22:8). Hij gaat over tot actie.

Nikolaas heeft een plan

In Nikolaas’ huis ligt een kleine voorraad goud en geld. Het is het goud van de erfenis die hij van zijn ouders gekregen heeft. Genoeg om de buurman te helpen. Alleen wil Nikolaas niet dat de buurman weet dat hij de weldoener is. Stel dat hij dit geld zou geven en de mensen uit de stad zouden dit te weten komen, dan is hij degene die daar de eer voor krijgt. Maar wat is eer waard als je het behaalt over de rug van de armoede van een ander? Nikolaas wil het goede doen, zonder dat het hem iets oplevert. Hij wil zelf niet beter worden van zijn goede daad. Als je linkerhand al niet mag weten wat je rechterhand doet, zoals in de Bijbel staat (Matteüs 6:3-4) … Dan mogen andere mensen dat al helemaal niet!

Bovendien: als de buurman zou weten dat Nikolaas hem het geld gegeven heeft, zou hij waarschijnlijk zijn hele leven het gevoel hebben dat hij bij Nikolaas in het krijt staat. Indirect zou zijn goede daad - die van het opheffen van de geldschuld - de buurman opzadelen met een andere schuld: die van het dankbaar moeten zijn. Daarom bedenkt Nikolaas een plan om de buurman in het geheim te helpen. Dat plan zou alle nadelige gevolgen van een publieke goede daad uit de weg gaan.

Kleine zakjes goud

Midden in de nacht sluipt Nikolaas met een klein zakje goud via de voordeur naar buiten. Als hij niemand op straat ziet, gooit hij het zakje door een slaapkamerraam bij de buurman. De volgende dag vindt de vader het goud en is dolblij. God heeft een wonder gedaan, denkt hij. Het goud is precies genoeg voor een mooie bruidsschat en nu kan een van zijn dochters trouwen met iemand van stand.

Zodra de eerste dochter is getrouwd, aarzelt Nikolaas geen moment. Het geld is goed besteed, de man heeft nog meer dochters en alles gaat in de herhaling: de nacht, het sluipen, het zakje, het goud, hetzelfde raam en dan weer snel naar binnen.
De vader wordt wakker en vindt wederom een smak geld. Hij is uitzinnig van blijdschap. Sprakeloos staart hij naar de grond van zijn slaapkamer. Zachtjes bidt hij: ‘Liefhebbende God, laat mij toch zien wie deze menselijke engel is die ons van de dood redt, die ons laat zien hoe goed U bent, die mijn dochters nieuw leven geeft.’ Het duurt daarna ook niet lang voor de buurman een goede man voor zijn tweede dochter vindt.

Wie is deze weldoener?

Nu neemt de buurman het heft in eigen handen. Nieuwsgierig als hij is wil hij weten wie de zakjes met de bruidsschatten door zijn raam gooit. Stilletjes gaat de buurman elke nacht bij het raam zitten, in de hoop een zakje goud te horen vallen.

Op een nacht is het zover. Het geld ploft naast hem neer. De man schrikt wakker en rent naar beneden, de voordeur uit. Bij het huis van Nikolaas ziet hij iemand het pad oprennen. Snel gaat hij er achteraan.

De buurman grijpt de persoon vast en langzaam draait Nikolaas zich om. Van schrik valt de buurman op zijn knieën en zegt: ‘Nikolaas, wat ben ik dankbaar dat God ons heeft willen redden door jou.’ Langer kan hij het niet inhouden en luid snikkend valt hij voorover op de grond. Aan de voeten van Nikolaas prevelt hij: ‘Door jouw goedheid zal ik je mijn hele leven blijven bedanken. Ik zal de schuld inlossen door tegen iedereen te vertellen hoe genereus en liefdevol je voor ons bent geweest.’

Als Nikolaas deze woorden hoort, schrikt hij. Dit is precies wat hij probeerde te voorkomen. Hij trekt de man snel omhoog op zijn voeten. ‘Wil je me één ding beloven?’, vraagt hij dringend. De buurman snikt en knikt. ‘Vertel tegen niemand wat ik gedaan heb. Beloof het me’, fluistert hij zachtjes terwijl ze midden in de nacht op straat staan. ‘Beloofd’, zegt de buurman, ‘maar, mag het écht niet?’ En dan zegt Nikolaas de volgende woorden: ‘Als je het zo graag wil vertellen, vertel het dan als ik gestorven ben.’

- - - - -

Een prachtig en geïnspireerd Sinterklaasfeest toegewenst!

Benieuwd naar meer verhalen over deze bijzondere heilige? Je vindt ze in het nieuwste boek van Mattias:
Sint Nikolaas van Myra | Mattias Rouw | Brandaan | 128 pagina’s | € 16,99

Ilustraties in dit blog: Mattias Rouw

Dit verhaal is gepubliceerd in november 2020