Dit is de les die we van Samuel en Eli kunnen leren: aanvaard je lot

Samuel wordt geroepen, maar zowel Jolien als Lody hebben oog voor de ‘underdog’ in het verhaal: Eli. Jolien ziet met verbazing het gemak waarmee Eli zijn lot accepteert en Lody laat zien hoe God Eli ontziet. 

De theologen uit ons panel – Jolien en Lody – lezen het bijbelgedeelte 1 Samuel 3, waarin de jonge Samuel tot driemaal toe door God wordt geroepen.

Toen riep de HEER Samuel. ‘Ja’, antwoordde Samuel.

Jolien:

Samuel was nog maar een jongen en wist nog niet wat hem te wachten stond. Soms denk ik: arme Samuel. Profeten moesten de boodschappen van God doorgeven aan de mensen, maar dit was vaak een harde waarheid. Hierdoor waren profeten niet altijd geliefd. Dan komt toch die waarschuwing in gedachten: ‘Don’t shoot the messenger’. Ja, een bijzondere roeping. Dat wel. Maar of dat nu leuk was, vraag ik me af.

Het bijzondere aan dit verhaal is de reactie van Eli. Hij liet zijn boodschapper in z’n waarde en accepteerde zijn lot. Zou ik dat ook zo kunnen? Zouden we zo’n slechte boodschap in deze tijd nog zo snel accepteren?

Het accepteren van een verdrietig lot is te moeilijk

Overal om mij heen zie ik hoe mensen het nodig hebben om te vechten. Het accepteren van een verdrietig lot is te moeilijk. Vooral bij ziekte wordt er gesproken over de strijd ermee aangaan. En dit terwijl iemand toch moeilijk een strijd kan aangaan met zijn of haar eigen lichaam. Het lichaam is van jou, maar lijkt je ook te verraden waar je bij staat.

Het geeft focus de ziekte te zien als vijand en je er niet bij neer te leggen, ook als artsen aangeven dat er weinig meer aan te doen is. Zelfs alternatieve geneeswijzen en gezonde leef- en eetpatronen worden toegepast. Ik kan niet anders dan het begrijpen. Het leven moeten loslaten, is te pijnlijk. Maar soms vraag ik me af of aanvaarding van een lot ook rust kan brengen.

Staat onze eigen onrust ons in de weg?

Samuel accepteerde zijn roeping en Eli zijn lot. Zelf ga ik maar eens aan de slag met een lesje acceptatie. Ik herken net iets teveel in het steeds denken in verandering en vooruitgang. Zelden ben ik tevreden en zelden vind ik mezelf en mijn omstandigheden goed genoeg.

Zou het helpen als ik de dingen die ik niet kan veranderen rustig aanvaard? Lichamelijke beperkingen, minder mooie kanten aan mijn werk, ontevredenheid over persoonlijke omstandigheden? God ziet ons, hij roept en bevraagt ons. Maar het kan zomaar zijn dat onze eigen onrust ons in de weg staat om dat nog echt te horen.

Vader van twee ontspoorde zonen

Lody:

De zonen van de hogepriester Eli gedragen zich niet netjes in de tempelruimte. De Eeuwige wil dit aan het huis van Eli laten weten. Daarvoor bewandelt Hij niet de gebruikelijke weg. In plaats van Zich rechtstreeks tot de hogepriester te richten, wordt de secondant van de hogepriester, de jonge Samuel, aangeroepen.

Onze Schriftgeleerden geven hiervoor in de traditionele Talmoedbronnen enkele redenen. Hier is er een. De hogepriester zal moeten ingrijpen. Hij is uiteindelijk verantwoordelijk voor het reilen en zeilen van de tempeldienst. De Eeuwige ontziet Eli hier echter in.

Behalve hogepriester is deze ook nog eens de vader van de twee ontspoorde zonen. Daardoor is Eli te dicht betrokken bij de hele affaire om de zaak naar behoren en tevredenheid van de tempelbezoekers af te handelen. Dit zou echt teveel gevraagd zijn.

De Eeuwige richt zich tot de jonge Samuel. Het overbrengen van de boodschap kan de verhouding tussen Eli en Samuel wel onder druk zetten. Eli zou zich af kunnen vragen waar Samuel zich mee bemoeit. Daarom richt G’d zich tot Samuel op de gebruikelijke manier zoals Hij dit doet bij het doorgeven van profetie. Hij verschijnt midden in de nacht en roept Samuel aan.

Voor een beginnend profeet is dit de manier

Binnen de Joodse traditie wordt een dergelijk nachtelijk visioen gezien als een echte profetie. Weliswaar niet op het profetenniveau zoals bij Mozes, die letterlijk elk moment, dag en nacht, kon worden aangesproken. Maar voor een beginnend profeet is dit de manier hoe Hij zich zichtbaar maakt tegenover de medemens. Omdat het aanroepen een uiting van profetie is, zal Eli zich niet van Samuel afkeren en zal hij zijn priesterlijke verantwoordelijkheden nemen.

En waarom wordt juist Samuel voor het doorgeven van deze boodschap en zijn latere taken als geestelijk leider, profeet, uitgekozen? Dit is vanwege de diepe devotie die zijn moeder Chana in haar gebed heeft gelegd, nog voordat Samuel geboren was. Een devotie die werd aangezien voor dronkenschap.

De ultieme gebedsdevotie

Zij was echter zo doordrenkt van de wens om een zoon te krijgen die zij in dienst kon stellen voor de Eeuwige, dat het leek of zij min of meer buiten haar zinnen was. Dat was niet het geval. Het was de ultieme gebedsdevotie die een mens kan mobiliseren. Een devotie die in Chana’s situatie wordt gehonoreerd met een zoon die zijn taak als profeet op zich kan nemen.

Jolien van Zelderen is predikant in Broek op Langedijk, in de Trefpuntkerk.

Lody van de Kamp is een orthodox-joodse rabbijn, romanschrijver en was politicus voor het CDA in Amsterdam.

Lees hier de vorige aflevering.