De weg naar Jeruzalem: fascinatie voor het Jodendom

“Mede door de recente ontwikkelingen in Israël is er in Joods Nederland grote bezorgdheid over toenemend antisemitisme”, vertelt Alfred Edelstein, eindredacteur van de Joodse programmering bij de EO. “Het 75-jarig bestaan van Israël heeft door de afschuwelijke recente gebeurtenissen een heel nieuwe wending gekregen die ook van grote invloed is op de Joodse gemeenschap in Nederland. Met de serie De weg naar Jeruzalem willen we een beeld geven van het leven van een aantal Joodse personen, van hun vreugde, hun ambities en hun zorgen. Zonder oordeel.”

Gelukszoekers

Een van de gasten in deze serie is tv-presentatrice Dieuwertje Blok. Op 4 mei hield zij een indrukwekkende toespraak tijdens de Nationale Dodenherdenking op de Dam. Dieuwertjes familiegeschiedenis is diep verweven met de Tweede Wereldoorlog; haar moeder zat ondergedoken en veel familieleden overleefden de oorlog niet. “Laten we de geschiedenis als inspiratiebron nemen voor hoe het anders kan en beter moet”, stelt Dieuwertje in de serie. “We moeten te allen tijde goed zijn voor de ander en oog hebben voor elkaar. Zo ben ik opgevoed. Ik kan daarom slecht omgaan met onrecht. In kleine dagelijkse dingen, maar ook tegen onrecht op het wereldtoneel. Ik hoor bijvoorbeeld regelmatig de term ‘gelukszoekers’ voorbijkomen wanneer het gaat om asielzoekers. Maar het is toch raar om vluchtelingen zo weg te zetten? Iedereen is op zoek naar geluk, dat is menselijk.”

Oorlogsdagboek

Veertien jaar na de dood van haar moeder Hennie vond Dieuwertje haar oorlogsdagboek. Hennie was 17 jaar toen de oorlog begon. “Mijn moeder wist als geen ander hoe belangrijk vrijheid is. Mijn Joodse achtergrond heeft me gevormd. Al ben ik vooral óók Joods – want ik ben daarnaast vrouw, moeder, kind, geliefde en nog veel meer. Je doet mijns inziens mensen tekort als je ze beperkt tot hun afkomst, religie of de kleur van hun huid.”

Joods Cultureel Kwartier

Een andere gast in deze serie is Emile Schrijver. Hij is algemeen directeur van het Joods Cultureel Kwartier en het Joods Museum in Amsterdam en bijzonder hoogleraar geschiedenis van het joodse boek aan de Universiteit van Amsterdam. In elke aflevering laat Emile een bijzondere Joodse plek in Nederland zien en neemt hij de kijker mee naar de unieke plekken in het Amsterdams Joods Kwartier.

Speculaasplank

In de prachtige bibliotheek van de Portugese synagoge uit 1675 toont Emile diverse bijzondere voorwerpen, waaronder een oude speculaasplank. “Met behulp van deze koekplank maakte men rond 1855 grote speculaaspoppen. De pop moest de Joodse soldaat Levie Mozes Zadok voorstellen. Een ietwat sullige Jood met een enorme kromme neus; alle vooroordelen gevangen in één figuur. Het is eigenlijk een soort spotprent in koek met alle stereotyperingen over Joden die tot op de dag van vandaag nog bekend zijn. Hoewel de populariteit van Zadok aan het eind van de negentiende eeuw afnam, bleef het bespotten van Joden nog decennialang populair. Pas na de Tweede Wereldoorlog zag men in dat dit smakeloos, beledigend en discriminerend is.”

Persoonlijke verhalen

“In deze programmaserie vragen we niet: ‘Wat vind jij ervan?’ maar eerder: ‘Wat is jouw verhaal in Nederland met betrekking tot het Jodendom?” legt EO-productverantwoordelijke Tom Mikkers uit. “Hoe blijft het Jodendom in Nederland levend in een snel veranderende samenleving? Welke rijke geschiedenis deelt het met het christendom? In vier afleveringen laten we dit zien aan de hand van bijzondere plaatsen en door middel van persoonlijke verhalen. In deze onrustige tijd is dat van onschatbare waarde.”

Gefascineerd

Een van deze verhalen wordt in de serie verteld door Martine van den Berg, die religiewetenschappen en archeologie studeerde in Jeruzalem. Na jarenlang in Israël te hebben gewoond en gewerkt, produceert Martine nu podcasts waarin ze hedendaagse kwesties in een historische context plaatst. Martine groeide op in een christelijk gezin. “Mijn ouders waren erg betrokken bij en actief in de Christelijke Gereformeerde Kerk. Thuis werd er nagepraat over de preek en de Bijbel stond centraal. Daar is ongetwijfeld mijn interesse en liefde voor de Bijbelse verhalen ontstaan.” Deze fascinatie voor het land Israël leidde tot een verhuizing daarheen en uiteindelijk zelfs tot een huwelijk met een Joodse man. Deze persoonlijke ervaringen tekende ze op in haar boek 'Ontrafeld'. Martine vertelt over haar wens om zelf ook Joods te worden. Is dat gelukt? En waarom is ze met haar drie zoons inmiddels vanuit Israël teruggekeerd naar Nederland? Je ziet het in de serie.