De viering van de Joodse se­der­maal­tijd

Voorbereidingen

Traditioneel gezien moeten alle leden van het gezin zich voorbereiden door hun haren te knippen en een bad te nemen. Eerstgeboren zonen moeten eigenlijk vasten op de dag voor seder, ter herinnering aan de moord op de Egyptische eerstgeborenen. Vandaag de dag wordt dit niet veel meer gedaan. Op de ochtend voorafgaand aan het feest zijn er nog meer voorbereidingen: het laatste zuurdesem (oud deeg dat wordt gebruikt om nieuw deeg te laten rijzen) wordt verbrand, en na middernacht mag er geen zuurdesem meer gegeten worden.

De avondmaaltijd, de seder, is een feest. Voor vele Joodse families is dit het grootste en meest feestelijke diner van het jaar. De deelnemers van de sedermaaltijd kleden zich zoals ze zouden doen voor een formeel diner of een speciale gelegenheid. In sommige gezinnen is het nog steeds de gewoonte dat het hoofd van het huishouden, die plechtigheden zal leiden, een witte tuniek draagt. Er worden speciale gerechten bereid voor de maaltijd zelf en elke familie heeft zijn eigen favorieten. Het is gebruikelijk om de maaltijd te beginnen met hardgekookte eieren. Deze worden geserveerd met zout water, dat men aan de tranen in Egypte herinnert.

• Lees ook: Organiseer zelf een Pesachmaal met deze recepten

Symbolisch eten

De tafel staat vol met symbolisch voedsel. Om te beginnen zijn er drie ongezuurde broden. Wij kennen deze ook wel als matzes. Deze zijn er als herinnering dat de Israëlieten met zo’n haast uit Egypte vertrokken dat ze geen tijd hadden om hun brood te laten rijzen. Daarnaast staan er bittere kruiden op tafel, vaak in de vorm van mierikswortel. Deze symboliseren de bittere tijd die de slaven onder de Egyptenaren moesten doorstaan. En tot slot: pesach. Pesach is een lam en wordt in de Tora ook wel de maaltijd van de dag genoemd. Tegenwoordig wordt lam vermeden in de eigenlijke maaltijd, maar een geroosterde lamsbout herinnert de familie aan het lam dat geslacht werd in de nacht van de Exodus.

Wijn speelt een bijzondere rol in de seder. Voor iedereen staan er vier glazen klaar om te drinken. Er wordt een extra beker op de tafel gezet voor de profeet Elia, die volgens het joodse geloof zal komen om de Messias aan te kondigen.

Betekenis

Tijdens de maaltijd wordt de aandacht van de kinderen vastgehouden door ze al vertellend bij het verhaal te betrekken. Het jongste kind stelt 4 vragen over de bijzondere betekenis van de maaltijd. Dit heeft te maken met de mondelinge overlevering waar in de Tora over gesproken wordt. Het stellen van de vragen wordt Ma Nisjtana genoemd. (beschreven in de Misjna = Mondelinge Leer)

De 4 vragen:

1. Waarom eten wij op deze avond anders dan op alle andere avonden matzes?
2. Waarom zitten wij anders dan alle andere avonden niet rechtop maar leunen wij op de tafel?                                     
3. Waarom is deze avond zo anders dan alle andere avonden? 
4. Waarom eten we vanavond, anders dan op alle andere avonden bittere kruiden?

Bovenstaande vragen zorgen ervoor dat de verhalen van de uittocht uit Egypte worden verteld. Daarnaast worden het gebraden of geroosterde lamsvlees, de ongezuurde broden en de bittere kruiden om de beurt van de tafel gepakt en legt men het verhaal bij de ingrediënten uit. Vervolgens worden de Hallel (lofpsalmen) gelezen. Deze bestaat uit Psalmen 113-118, gevolgd door Psalm 136.

De avond eindigt hier niet, maar wordt gevolgd door vrolijke liedjes – een beloning voor de kinderen die zo lang wakker zijn gebleven.