De overgang: van hormoontherapie krijg je toch borstkanker?
27 januari 2020 · 12:56
Update: 24 juli 2023 · 16:18
Veel vrouwen vinden het doodeng; tijdens de overgang een hormoonpilletje slikken. Ook een groot aantal huisartsen is huiverig ze voor te schrijven. In Nederland gebruikt 5% van de overgangsters hormoontherapie, in het buitenland is dat 25 tot 40%.
Tanden op elkaar en doorbijten. Dat krijg je als kwakkelende overgangster vaak te horen. Het is iets typisch Nederlands. Net zoiets als bevallen zonder ruggenprik. Je neemt niet zo gauw iets. Zelfs niet als het water je aan de lippen staat.
Eieren raken op
Overgangsklachten ontstaan als je eitjes opraken. Dan gebeurt precies het omgekeerde als tijdens je puberteit. Toen kwam je lichaam in stelling om kinderen te kunnen krijgen, nu bouwt je lijf die vruchtbaarheid hortend en stotend weer af. Je hormoonpeil (oestrogeen en progesteron) daalt en dat merk je aan je lijf en je hersenen. En ja, zelfs al als je achter in de dertig bent en nog elk maand menstrueert, kun je al in de overgang zijn.
Nauwelijks meer slapen
Deovergang kan zo’n tachtig verschillende klachten veroorzaken. Gelukkig krijgt niemand ze allemaal. Maar zelfs als je er maar een of twee hebt, kan dat bar vervelend zijn. Zet het je leven soms helemaal op z’n kop. Zo zijn er legio vrouwen die nauwelijks meer slapen. Dekbed erop, dekbed eraf. Het ene moment heb je het stikheet, een minuut later voel je je ijs- en ijskoud. Je worstelt met een inwendige thermostaat die volledig de kluts kwijt is. Ook kun je bijvoorbeeld last krijgen van maandelijkse bloedbaden, sterke stemmingswisselingen, wattigheid of vervelende blaasklachten.
Hormone replacement therapy
Het kan je slopen. Opbreken. Om die klachten te verminderen, kun je je hele voedingspatroon proberen om te gooien. Meer sporten en ontspannen. Maar als echt niks helpt, kun je ook denken aan HRT ofwel hormone replacement therapy. In het Nederlands: hormoonsuppletietherapie of hormoontherapie (HT). Het is er in de vorm van pilletjes, gels, crèmes, pleisters en sprays.
Hormoontherapie en borstkanker
Helaas heeft HT wel een slechte reputatie. En dat is al bijna twintig jaar zo. In 2002 waarschuwden media voor het gebruik van hormonen en dat echoot nog steeds na. Hormoontherapie zou borstkanker veroorzaken. Journalisten baseerden zich daarbij op een groot Amerikaans onderzoek. Vrouwen van zestig en ouder kregen in die test een combinatie van oestrogeen en progesteron. Tot grote schrik van de onderzoekers bleek dat deze vrouwen vaker borstkanker kregen.
Het gebruik van hormonen kelderde gelijk. Hoewel de angst onterecht bleek. Om te beginnen vond het onderzoek plaats onder vrouwen die gezien hun leeftijd tegenwoordig geen hormonen zouden krijgen. Verder gebruikten onderzoekers een vorm van progesteron die artsen in Europa niet kennen. En dat was nou net het type progesteron dat de borstkanker veroorzaakte.
‘Rampzalig bericht’
Wat de zaak ook geen goed deed: vorig jaar september verscheen een artikel in medisch tijdschrift The Lancet. Daarin werd opnieuw geschreven dat hormoongebruik risico op borstkanker geeft. Media pikten het massaal op. Jammer, want veel testen bleken allang achterhaald. Dorenda van Dijken, gynaecologe in het OLVG west en voorzitster van de Dutch Menopause Society (DMS), verzuchtte in de Volkskrant. “Een rampzalig bericht. Dit werpt ons in de beeldvorming weer 15 jaar achteruit.”
Daarnaast verschenen in 2019 overal berichten in de media dat langdurig gebruik van hormoontherapie een iets grotere kans geeft op dementie bij vrouwen na de menopauze. Dus na de laatste menstruatie. Dit was op basis van een Fins onderzoek. Ook daar bleek veel niet meer van toepassing op de situatie in Nederland. Dorenda van Dijken gaf namens de DMS een reactie: “Conclusies (…) kunnen misleidend zijn en onnodige onrust geven bij patiënten en zorgverleners die niet goed op de hoogte zijn van wetenschappelijke studieresultaten.”
De pil voor de overgang
Hoe vaak je het ook weerlegt, het beklijft onvoldoende. Daarom schrijven huisartsen soms nog steeds liever de pil voor dan hormoontherapie tegen overgangsklachten. En dat is gek. Vooral als je bedenkt dat een jaar lang overgangshormonen slikken gelijk staat aan een máánd de pil slikken. De pil is een hormonenbommetje! Bovendien is het type oestrogeen van de pil helemaal niet geschikt voor overgangsklachten. Zoals je met hormoontherapie niet kunt voorkomen dat je zwanger wordt.
Naakte feiten
Oké. Dan nu toch echt de naakte feiten. De laatste onderzoeken wijzen uit dat de meest moderne hormoontherapie voor gezonde vrouwen veilig is te gebruiken. Zeker in de eerste vijf jaar. Daarna geeft het in de volgende vijf jaar een licht verhoogd risico op het krijgen van borstkanker. Je krijgt vaak een combi van lichaamseigen oestrogeen en een veilige vorm van progesteron. Als je baarmoeder is verwijderd, heb je alleen oestrogeen nodig. En dat is zelfs nog veiliger.
Om ook een ander bezwaar weg te nemen: vrouwen die jonger zijn dan zestig jaar en minder dan tien jaar hormoontherapie gebruiken, lopen volgens de DMS geen extra risico op het krijgen van de ziekte van Alzheimer.
Voors en tegens
Mag je in alle gevallen hormoontherapie gebruiken? Nee, dat ook weer niet. Het zijn geen zuurtjes die je achteloos kunt wegsnoepen. Je moet altijd de voors en tegens afwegen. En kijken of er risicofactoren zijn. HT is maatwerk. Daarom kun je ook nooit een algemeen geldend advies geven. Zo is het belangrijk om te weten dat vrouwen met obesitas een verhoogde kans op borstkanker hebben. Andere dingen die je moet meewegen, zijn alcoholgebruik, roken, borstkanker in de familie en leeftijd (ouder dan zestig jaar).
Osteoporose
Hormoontherapie biedt ook grote voordelen. Het helpt niet alleen bij ernstige overgangsklachten, maar voorkomt osteoporose of botontkalking en biedt lichte bescherming tegen hart- en vaatziekten als je jonger bent dan zestig. Bovendien veroudert je huid er minder snel door en helpt het haaruitval voorkomen. Bij vrouwen die voor hun veertigste in de overgang zijn gekomen, verlengt het bovendien de levensverwachting.
Grote angst voor hormoontherapie
HT is in opkomst. Maar dat gaat mondjesmaat. Samen met Petra Butler schreef ik het boek Even met m’n hoofd in de vriezer. Regelmatig geven we lezingen over de overgang voor vrouwen. Waar we ook komen, over hormoontherapie krijgen we altijd de meeste vragen. Maar we proeven bij veel vrouwen ook nog een grote angst voor HT. En dat is jammer.
Tuurlijk, als je niet zoveel last hebt van de overgang, waarom zou je dan hormoontherapie gebruiken? Beter van niet. Maar zeker als je zeer ernstige klachten hebt, kan het een optie zijn. Een tip daarbij: vraag altijd goed advies. Dat kan bij je huisarts, maar ook bij overgangspoli’s en overgangsconsulentes.
Beeld: Shuttertock