Daniëls huwelijk strandde na negentien jaar

“Waarschijnlijk val ik regelmatig even stil. Dan moet ik nadenken over een goed antwoord. En ik hoop dat je het niet erg vindt als ik soms terugkom op wat ik gezegd heb.” Nog voordat het gesprek met Daniël Gillissen (45) goed en wel is begonnen, in zijn glazen kantoor op de redactievloer van het Nederlands Dagblad waar hij adjunct-hoofdredacteur is, wil hij één ding duidelijk maken: dit is een ingewikkeld onderwerp waar hij zorgvuldig mee om wil gaan. Omdat het niet alleen over hem, maar ook over zijn zes kinderen en hun moeder gaat. En omdat het een behoorlijk heet hangijzer is onder christenen.

Fascinerende documentaire

Precies dat is voor hem de reden om een podcast over dit onderwerp te maken. Onder de titel Gebroken Gelofte sprak hij met ervaringsdeskundigen, dominees, hulpverleners en een kind van gescheiden ouders. “In de diepe put van mijn scheiding dacht ik soms: als je hier een camera op zou zetten, zou je een fascinerende documentaire hebben. Dat was natuurlijk geen optie, maar als getraind journalist spookte dat idee soms door mijn hoofd. Hier kan ik wat mee. Of soms zelfs: hier moet ik iets mee. Dat zaadje heeft wortel geschoten.”

Er was nog een reden om een podcast over dit onderwerp te maken. “Toen mijn ex-vrouw aangaf te willen scheiden, had ik nog nooit over dat onderwerp nagedacht. Ik had geen idee wat ik moest doen of wat de gevolgen zouden zijn. Er kwamen alleen maar vragen en angst naar boven. Ik was zó bang, bijvoorbeeld om de kinderen kwijt te raken. Dus ik ging googelen. Hoe werkt een scheiding? Kan ik mijn kinderen kwijtraken? Of het huis? Waar heb ik iets over te zeggen? Wat kunnen en moeten we regelen? Van googelen word je natuurlijk zelden veel wijzer. Gelukkig vond ik in Anje Slootweg, een scheidingsmediator uit onze kerk, een goede gesprekspartner. Want ik moest iemand hebben om mijn hart te luchten, iemand die wat inzicht kon bieden, maar die wel verder van de situatie af stond. Anders was ik als een kip zonder kop doorgerend, en daar zou de ravage alleen maar groter van zijn geworden. De informatie die ik via haar krijg, gun ik anderen ook. Want die is niet zo eenvoudig te vinden. Helemaal niet voor christenen, bij wie toch vaak wat andere normen heersen dan die in de wereld.”

Allebei verantwoordelijk

Negentien jaar lang was Daniël getrouwd toen er een einde aan zijn huwelijk kwam. Voor hem onverwacht gaf zijn toenmalige echtgenote aan te willen scheiden. “Waarmee ik niet wil zeggen dat ik geen schuld heb”, haast hij zich te zeggen. “Dat is al snel de neiging in de christelijke wereld: de één is schuldig, de ander een slachtoffer. Dan zou ik aan de goede kant zitten, omdat ik niet het initiatief nam tot scheiden. Maar als je even afstand neemt, zie je dat het veel ingewikkelder ligt. We waren allebei honderd procent verantwoordelijk voor ons huwelijk en voor het verlies aan verbinding. Ik heb misschien de signalen niet opgevangen.”

Mede daardoor kwam het als een schok toen zijn ex-partner aangaf het huwelijk te willen beëindigen. “Het duurde ook een tijd voordat ik het accepteerde. Ik wilde eerst nog werken aan onze relatie, in therapie. Maar mijn ex bleek veel verder in het proces te zijn dan ik. Dat is ook typisch in een scheiding, heb ik geleerd: de één is in gedachten vaak al stappen verder dan de ander. Met de acceptatie daarvan heeft mijn dominee me enorm geholpen. Hij stond naast me, oordeelde niet, maar gaf me ook geen aai over mijn bol. Wat hij deed, was me confronteren met de situatie en de juiste vragen stellen. Wat is jouw aandeel? Wat kun jij nu doen? Hoe kun je haar loslaten?”

Zwart gat

Daniël ontdekte dat ontkenning en vechten hem niet verder hielpen, maar acceptatie van de pijn en het verdriet wel. “Ik moest de bodem van de put aanraken, onder ogen zien dat mijn huwelijk echt stuk was. Dat ons gezin van acht kapot was. Dat ik mijn gelofte, voor Gods aangezicht gedaan, niet waar kon maken. De tijd rond de scheiding was een zwart gat vol onoverzichtelijk verdriet. De verleiding was soms groot om een fles wijn te pakken en de pijn te vergeten. Maar dat zou me niet verder helpen. Ik moest erdoorheen. Dus heb ik avonden jankend thuis gezeten, visualiserend hoe de toekomst eruit zou kunnen zien.” Met een glimlach: “De melancholische muziek die ik daarbij op mijn koptelefoon draaide, versterkte die emotie. Ik hoefde het maar aan te zetten en de tranen kwamen. Toch was het belangrijk om te accepteren dat dit de situatie was en de pijn daarvan te ervaren.”

Geen gevecht

Waar de vragen van de dominee wel hielpen, waren er ook reacties die Daniël niet verder brachten. “Ik dacht een tijd: die scheiding kan en mag niet gebeuren. Mensen in mijn omgeving bevestigden dat, waren net als ik diep geraakt en wilden – net als ik – een stokje voor de scheiding steken. Dat liet ik gebeuren. Een les voor mij is: voorkom dat mensen in kampen gaan denken. Termen als ‘aan jouw kant staan’ helpen écht niet. En voorkom helemaal dat anderen jouw probleem willen oplossen. Dat is niet de verantwoordelijkheid van anderen en zorgt doorgaans alleen voor escalatie. Eerlijk gezegd heb ik daar zelf in het begin ook te weinig bij op de rem getrapt. Ik voelde me rot, en dan is het lekker als mensen zeggen: ik sta aan jouw kant! Maar dan wordt het een gevecht. En gevechten leiden tot verbittering. Zoals mijn dominee me liet zien: dit is geen gevecht, maar een heel verdrietige situatie, waar we zo goed mogelijk mee om moeten leren gaan.”

Bestaat christelijk scheiden?

In zijn podcast stelt Daniël elke aflevering de vraag: bestaat er zoiets als christelijk scheiden? Dat is geen loze vraag, blijkt uit de reacties die hij krijgt op de gesprekken. “Enkele mensen zijn teleurgesteld, omdat ze denken dat ik met mijn podcast de drempel om te scheiden nog wat lager maak. Maar ik krijg vele tientallen reacties van mensen die opgelucht of dankbaar zijn dat het taboe een beetje doorbroken wordt. Natuurlijk is het ideaal dat mensen bij elkaar blijven. Maar in de gebrokenheid van onze wereld werkt dat niet altijd. Zo vaak wordt er daarna alleen maar gesproken in termen van schuld of slachtofferschap. En zo vaak leidt dat tot verbitterdheid. Ik hoop dat ik met mijn podcast een klein beetje kan bijdragen aan openheid.”

Grappend stelt Daniël dat je eigenlijk scheidingsafspraken moet maken als je het nog heel goed met elkaar kunt vinden. Serieus: “Ik heb sinds een paar jaar weer een relatie. Wij zijn preventief in relatietherapie gegaan, puur om de valkuilen te vermijden waar ik eerder in ben gevallen. Ik kan het iedereen aanraden.”

Leren van BN’ers

Het duurde bijna vijf jaar voordat Daniël toe was aan de podcast. Vijf jaar van verwerken, de nieuwe situatie laten landen, een nieuw leven ontdekken. “Want je scheidt niet alleen van je vrouw. Ook je sociale omgeving verandert. Je vriendengroep, en in veel gevallen ook je kerk.”

Dat geldt niet alleen voor de gescheiden mensen zelf, maar ook voor hun kinderen. “In de podcast wordt gezegd: ‘Een stuk van je trouwgelofte stopt niet na je huwelijk. Dat is de zorg voor je kinderen.’ En zo is dat. De belofte naar elkaar is gebroken, maar we zijn nog steeds samen ouders van onze kinderen. En daar zullen we zo goed mogelijk vorm aan moeten geven. Soms denk ik dat we wel wat kunnen leren van die BN’ers die op social media zeggen dat ze wel scheiden, maar het nog steeds goed met elkaar kunnen vinden. Het zou voor onze kinderen zó goed zijn als we er nog regelmatig samen voor hen kunnen zijn, zodat zij niet constant hoeven te kiezen tussen hun vader en moeder. Voor hen wil ik dat er een lijntje tussen ons blijft, maar dat is in de praktijk best moeilijk. Het vraagt zelfopoffering van beide ouders. In een van de afleveringen vertelt een kind van gescheiden ouders, Sterre, dat voor haar het stof van de scheiding pas neerdaalde toen haar ouders samen op haar verjaardag konden komen. Dat gebeurde toen ze 20 werd. Haar ouders scheidden op haar 6e. Dat vond ik best confronterend. Laat dat bij ons alsjeblieft niet gebeuren, dacht ik.”

Onder de oppervlakte

Ondertussen staan alle zeven afleveringen van de podcast online. Voor Daniël was het een rijke ervaring. “Ik wilde dat ik al deze gesprekken en informatie had toen ik in paniek was, na de aankondiging van de scheiding. En ik hoop dat het behulpzaam is voor stellen die er nu mee zitten. Of, nog beter: dat het gesprekken opent bij stellen vóórdat er nagedacht wordt over scheiding. Want zo’n moment komt nooit uit de lucht vallen. Onder de oppervlakte speelt er al veel langer iets. Als ik met deze podcast iets daarvan omhoog kan krijgen, is mijn missie geslaagd.”