Communicatie in je relatie? Dit is hoe je het aanpakt

‘Pfff, zet-ie alwéér z’n bord boven de vaatwasser in plaats van erin.’
‘Waarom reageert ze zo hysterisch op mijn vraag?’
‘Wil ik even m’n ei kwijt over mijn leidinggevende, dan weet mijn partner altijd perfect wat ík fout heb gedaan.’

‘Dat snáp je toch wel?!’

Als er iets fout loopt in de communicatie binnen relaties, is dat vaak te wijten aan het verschil tussen man en vrouw – zo zien contextueel therapeuten Anneke van der Veen en Cora Verburg in hun praktijk. “Een man denkt en handelt vaak gestructureerd, terwijl dat bij een vrouw eerder allemaal door elkaar loopt”, vertelt Anneke. “Waar een vrouw denkt: ‘Je snápt toch wel dat je die vuilniszak buiten moet zetten?’, kan de man denken: ‘Maar dat heb je toch niet gevráágd?’” Cora: “Mannen zijn eerder geneigd om een oplossing te geven. Als een vrouw overstuur thuiskomt uit haar werk, begint de man vaak ‘Je moet dit doen, je moet dat laten’ – terwijl een vrouw gewoon even gehoord wil worden.”

Ook kunnen er grote verschillen zitten in wat je vanuit je gezin van herkomst hebt meegekregen. Anneke: “De een heeft bijvoorbeeld geleerd dat-ie zich niet aan moet stellen. Dus als de ander met een probleem komt, vindt hij dat-ie niet zo moeilijk moet doen – ‘Er zijn ergere dingen’. Terwijl de ander gehoord en gezien wil worden. Of bij de een thuis werd nooit over moeilijke dingen gesproken, terwijl de ander juist wil praten.”

Oude pijn

Gaat je partner door het lint als je je sokken laat slingeren? Dan kan dat te maken hebben met situaties of zelfs trauma’s uit het verleden. Anneke: “Als mensen heftig reageren, is dat bijna altijd vanuit een oude pijn die ze hebben weggestopt. Als kind heb je misschien moeilijke dingen meegemaakt – je bent bijvoorbeeld gepest of voelde je afgewezen.

Van zoiets triviaals als rondslingerende sokken of een vaatwasser die niet is ingeruimd, hoef je niet zo emotioneel ondersteboven te worden. Maar zoiets kan jou raken in een diepe wortel: ‘Ik word weer niet gezien. Je hebt het niet voor me over om mee te denken. Ik doe er niet toe.’ En dan reageer je vanuit ‘je gekwetste kind’, zoals wij dat noemen. Soms horen we hier letterlijk twee kleine kinderen die aan het ruziën zijn.”

“De ander weet vaak niet dat je geraakt wordt in een oude pijn. Daar ben je zélf verantwoordelijk voor. Ga dan bij jezelf na: hoe komt het dat ik zo buitenproportioneel reageer? Hoe heb ik me vroeger niet gezien gevoeld? Heb ik geleerd dat het nooit goed genoeg was? Als mensen dat zelf gaan inzien, is dat ontzettend helpend.”

Cora: “In contextuele therapie zijn we bezig met bewustwording. Vaak vragen we: ‘Hoe heb jij het geleerd?’ Niet vanuit schuld of oordeel. Je hoort elkaars behoeften en kunt daar dan rekening mee houden.”

Om weer meer de verbinding met je partner op te zoeken, hoef je gelukkig niet meteen naar relatietherapie – er zijn handvatten die je zelf kunt toepassen. Anneke en Cora geven tips.

Handvatten om goed te communiceren

1. VAR: Verantwoordelijkheid, Autonomie en Respect

Cora: “De VAR kennen we uit de voetbalwereld. Even het spel stilleggen om een stapje terug te doen en te kijken wat er gebeurt. Onze ‘VAR’ staat voor Verantwoordelijkheid, Autonomie en Respect. Als er een conflict is, kijk dan samen naar deze drie gouden basisregels.”

Verantwoordelijkheid. “Vaak voelen vrouwen zich verantwoordelijk voor alles en pakken ze verantwoordelijkheid over van de man”, vertelt Anneke. “Ze zijn aan het geven, terwijl de ander daar helemaal niet om vraagt of op zit te wachten. Dat kan gaan irriteren. Vaak komen mensen hier als de een helemaal op is in het geven.”

Autonomie. Dat heeft ook met autonomie te maken. Cora: “Autonomie betekent dat je er mag zijn zoals je bent, met jouw gevoel, emoties en mening. Vaak weten mensen niet wie ze zijn en wat ze willen. En als ze het wél weten, durven ze het niet te zeggen. Dan spaar je de ander: ‘Ik ga maar niets zeggen over z’n vuile sokken…’ Dan zorg je ongepast voor elkaar.” Anneke: “We leren vaak niet goed dat we onze eigen grenzen hebben, en dat iemand anders daarnaar moet luisteren. Weet je tot waar iemand mag gaan en waar niet? Mensen kunnen elkaar kwetsen terwijl ze die intentie niet hebben – maar het gebeurt omdat ze elkaars grenzen, elkaars eigenheid, autonomie niet in beeld hebben.”

Respect. "Respect is het cement tussen alles", aldus Anneke. “Als dat er niet is, stopt de communicatie. Als je schreeuwt of scheldt, of juist zwijgt – dan kun je tegen elkaar zeggen: ‘Ik wil het nu even stilleggen, en dan komen we er vanavond of morgen op terug.’”

2. Zegeltjes plakken

Anneke: “Als je iets niet fijn vindt, maar je doet er niets mee – dan plak je bij wijze van spreken een zegeltje. Op een gegeven moment is je spaarkaart vol, en die wordt dan ingeleverd. Dan kan het gaan om iets heel kleins, maar als dat het laatste zegeltje is – ‘de druppel’ – dan krijgt die ander een volle kaart gepresenteerd. En die zegt dan: ‘Huh, waarom kom je nu met iets van drie maanden geleden?’ Die weet niet dat je die kaart aan het volplakken was.”

3. Ik-boodschap

Cora: “Zeg ‘Ik vind het niet fijn dat je dit doet’, in plaats van ‘Jij doet dit of dat niet goed.’ Dan houd je het bij jezelf.”

4. Verlangen in plaats van verwijten

Anneke: “Niet ‘Ik vind het zo vervelend dat je elke keer dit doet’, maar: ‘Ik zou het zo fijn vinden als je dit of dat doet’. Dat klinkt totaal anders, maar het kan dezelfde boodschap hebben. Probeer het te zeggen vanuit wat je graag wil.”

• De 7 beste relatieboeken

  De 7 beste relatieboeken

5. NIVEA: Niet Invullen Voor Een Ander

Cora: “Vaak horen we: ‘Ik weet al wat-ie gaat zeggen.’ Maar dat weet je niet. Niet invullen voor een ander dus.”

6. Het gesproken woord is leidend

Non-verbaal kun je ook communiceren, zoals diep zuchten of met je ogen rollen. Maar het gesproken woord is leidend, aldus Cora. “Je lichaam kan iets anders laten zien dan wat je zegt. Maar als je iets zegt te gaan doen, ben je dáárvoor verantwoordelijk.”

Anneke van der Veen en Cora Verburg hebben een praktijk voor contextuele therapie in Goes: Gratia Veritas.