Column Rob Oudkerk: 'Uit­bur­ge­ring en de afgelaste Israëlische komiek'

Toen ik hiervan hoorde, was ik in gedachten weer even terug in februari 2024 toen een interview met mij over antisemitisme werd verwijderd op de site van de gemeente Amsterdam. In dat interview deelde ik mijn zorgen over het toenemende antisemitisme. Aanleiding was de jaarlijkse herdenking van de februari-staking. De gemeente Amsterdam voelde zich er maar ongemakkelijk bij en ging met het verwijderen van mijn interview de confrontatie met critici op dit interview in het licht van de Gaza-oorlog uit de weg. Het interview waar de gemeente Amsterdam zelf om had gevraagd, werd na even online te zijn geweest gewoon van de site gehaald. Het liet mij met vragen achter. To put it mildly. Wat gebeurde hier?

Angst voor controverse

De kwestie van Boom Chicago roept ook allerlei vragen op. Boom Chicago stelde dat het geen politieke organisatie is en dat de humor van de gecancelde comedian te gevoelig lag. Het lijkt allemaal zo bewogen en empathisch maar het besluit van het theater is in de eerste plaats een knieval voor het eigen ongemak. Liever toegeven aan de angst voor controverse dan een rationele afweging waarin je gaat staan achter de vrijheid van humor. Het alternatief om het optreden te laten doorgaan met duidelijke context, discussie en veiligheidsmaatregelen, was blijkbaar geen optie. De annulering van de joodse comedian werd past echt dystopisch toen de theaterdirectie aangaf dat het optreden wellicht doorgang zou kon vinden in een joods theater, en dat ze wel wilden helpen dat te vinden. Mijn gedachten gingen echt onmiddellijk naar de jaren dertig en veertig toen in Europa zwembaden en bibliotheken, theaters voor Joden werden geïntroduceerd.

Monddood gemaakt

Yohay Sponder of ik – toen het genoemde interview offline werd gehaald – zijn niet de enige joden die monddood worden gemaakt. Ik spreek in dit verband over uitburgering. Dat gaat niet alleen over de uitsluiting van één groep -namelijk de joden- maar ook over de vervreemding van gemeenschappen binnen een samenleving. Door het debat en ongemak en controverse uit de weg te gaan, versterkt men de afstand tussen groepen. Het annuleren van de komiek suggereert dat ongemak of controverse onwenselijk is, terwijl verbinding juist gaat over verschillen ruimte geven en de moeite nemen om je te verhouden tot elkaars verhaal. Boom Chicago is vanaf heden een doodlopende straat voor éénrichtingsverkeer.

Vrije meningsuiting

Een interview op de site van de gemeente Amsterdam met de weggestuurde Yohay Sponder zal er vrees ik niet in zitten. Toch reageerde burgemeester Halsema kritisch op het besluit van Boom Chicago. Zij benadrukte het belang van vrije meningsuiting, ook wanneer deze ongemakkelijk of confronterend is.

Deze reactie past in de lijn van het optreden van de burgemeester toen zij vorig jaar zorgde voor beveiliging bij een concert met Joodse musici in het concertgebouw, waar eerder ook sprake leek te zijn van cancelen en uitburgeren. 'Het mag schuren' is een geliefd gezegde van de burgemeester.

Dat onderschrijf ik. Kunst en humor zijn essentieel voor een pluriforme samenleving om te overleven. Troost, humor, het agenderen van maatschappelijke thema’s kunnen niet zonder. Ga vooral wel de confrontatie aan, bied ruimte aan frictie. Kunst móet schuren. Dat geldt zeker voor onze hofnarren: cabaretiers, stand-up comedians of spotprenttekenaars. Als we hen wegsturen cancelen we niet alleen de lach op ons gezicht, er gebeurt ook iets anders. Uitburgering zorgt voor een lege stoel in de samenleving die wordt ingenomen door de inquisiteur die met zacht venijn of met harde hand uiteindelijk ons allemaal het zwijgen oplegt.

Zegt u het maar: het lef van Charlie Chaplin of de tragedie van Charlie Hebdo?

Wat heeft uw voorkeur?