Column Martine: ‘Gij zult gelukkig zijn’

Met betraande ogen kijkt ze me aan. Haar lijf schokt van de ingehouden tranen. Het treft me hoe jong ze is.

Net 18 jaar. Op advies van moeder heeft ze zich aangemeld omdat ze somber is, slecht slaapt en stress heeft voor tentamens. Ze heeft geen plezier in dingen, weinig contacten en zit veel thuis. De opleiding die ze doet heeft haar interesse niet, ze wil het liefste stoppen maar ze weet ook niet wat ze dan moet gaan doen.

Eén van de vele jongeren die zich bij ons melden. Somberheidsklachten, uitval op school of werk, stress en angst voor de toekomst met de klimaatcrises, het gemis aan zingeving/ gemeenschap en de verharding in de politiek als topics. Geen fijn tijdsbeeld.

Corona heeft het er niet beter op gemaakt, maar ook daarvoor hebben we als maatschappij aardig ingezet op een vergiftigende cocktail aan schoonheidsidealen, leukigheidscultuur, maakbaarheidsillusies en vooral ‘what’s in it for me’. De lat ligt genadeloos hoog. Geen wonder dat dat zijn tol begint te eisen.

De psychische weerbaarheid van jongeren is een grote zorg binnen de hulpverlening. Er lijkt soms weinig draagkracht ontwikkeld te zijn om de problemen en het ongemak van het leven te kunnen verduren en te dragen. Dat heeft deels te maken met een samenleving die consequent alle ongemak, verdriet en gebrokenheid psychiatriseert. Alsof angst en somberheid per definitie betekenen dat er iets mis met je is…

Ongemerkt is er een nieuwe wet in werking getreden: “Gij zult gelukkig zijn”. Een wet waar we niet aan kunnen voldoen. En dus voelen we ons schuldig. Alsof we de tijdgeest verraden. Want aan de mogelijkheden ligt het niet. Dan moet het wel aan ons liggen?

In mijn werk met jongeren – en trouwens ook met volwassenen – ben ik veel aan het normaliseren als een soort tegenwicht tegen deze gelukkigheidsmoraal. Het is heel logisch dat je je af en toe somber of angstig voelt; dat je verlamd kan raken door de ongekende mogelijkheden en daarvan in paniek kan raken. Dat je diep verdrietig kan worden als je geen deel uitmaakt van het selecte groepje mensen dat het voor elkaar lijkt te hebben.

Zo belangrijk om hier contact over te maken met elkaar, om niet alleen te zijn met je verdriet, angst en somberheid. Dat we eerlijk worden naar elkaar zodat we ook bij elkaar herkenning kunnen vinden. Dan kunnen we wegen zoeken om om te leren gaan met de shit in ons leven en ontdekken dat die shit tegelijk een toegangspoort naar leren en groei betekent.

Even later, als de eerste emoties geuit zijn en er wat rust in haar lijf komt, vertrouwt ze me enigszins beschaamd toe: “Voor mij hoeft het soms niet meer, ik heb het idee dat ik niet voor deze wereld gemaakt ben.” Ach kind, je moest eens weten hoe waar het is. Vreemdelingen en bijwoners zijn we. Pelgrims die wat aanmodderen tot de eeuwigheid. We willen de hemel op aarde maar we staan met onze poten in een modderpoel.

En wat kan het daar zwaar zijn. Zo donker, angstig en hopeloos.
En wat hebben we dan elkaars nabijheid nodig.
Die hand die je vastpakt en laat voelen dat ie er is.
Die liefdevolle blik die je laat weten, ik ben erbij.

Psychiater Dirk de Wachter zegt het zo mooi: “Aanwezig zijn in de niet-oplossing van het probleem is de essentie van zorg.”

Gij zult gelukkig zijn? Zeker! “U geeft een toekomst vol van hoop, dat heeft U aan ons beloofd.” Nog slechts een korte tijd van aanmodderen…

Houd vol!