Christen en orgaandonatie: wel of niet?
21 oktober 2019 · 09:01
Update: 19 november 2024 · 15:44
Meer dan de helft van de Nederlanders heeft niet vastgelegd of hij of zij organen wil afstaan na het overlijden, meldt het AD. Sinds de omstreden donorwet in februari 2018 werd aangenomen, heeft een half miljoen mensen zijn of haar keuze laten registreren.
Tot nu toe hebben zo’n 6,7 miljoenen volwassenen (44 procent) hun keuze wel geregistreerd in het donorregister. Zo’n 3,8 miljoen van hen heeft geen bezwaar, ruim 2,1 miljoen mensen willen geen donor zijn en ruim 750 duizend mensen laat de keuze aan de familie.
Nieuw hart
Het was voor Wilma van Bekkum (55) een geschenk uit de hemel: bijna 16 jaar geleden ontving zij een nieuw hart van een donor. Het betekende een tweede kans voor haar als alleenstaande moeder van twee jonge kinderen. Maar ze begrijpt ook dat mensen ervoor kiezen om geen donor te zijn. Zoals Matthijs Huntelerslag (23) die, nadat hij alle argumenten op een rijtje had gezet, zich bewust liet registeren als niet-donor. “Het is mooi dat het kan, maar ik heb nog te veel vragen.”
In 1999 kreeg Wilma van Bekkum cardiomyopathie, een hartspierziekte. Drie jaar later ontving ze een nieuw hart via orgaandonatie. “Ik was al vanaf mijn 17e orgaandonor, maar had nooit verwacht het zelf nodig te hebben.” Wilma ziet de geslaagde transplantatie als een bevestiging van God. “De chirurg die de operatie deed, zei: ‘Ik stop het hart erin, maar er is er maar Eén die het kan laten kloppen.’ Ik ben ervan overtuigd dat als God niet wilde dat mijn hart ging kloppen na de transplantatie, dit ook niet gebeurd was. God heeft het laatste woord. En daarnaast: voor ons als christenen was Jezus de allergrootste donor toen Hij Zijn leven voor ons gaf.”
Bewust geen donor
Toen Matthijs Huntelerslag op zijn 18e een brief kreeg met de oproep om donor te worden, is hij gaan onderzoeken wat dat precies inhield. “Ik vind het een heel nobel idee om je organen te doneren aan mensen die dat nodig hebben,” zegt hij. Toch liet Matthijs zich bewust registreren als niet-donor. “Toen ik me er in verdiepte, kreeg ik vragen over hersendood zijn. Wat is het precies, en leef je dan wel of niet? Ik heb er moeite mee dat er weinig onderzoek naar hersendood is. Als je verder leest dan de voorlichtingssites, kom je toch meer kritische verhalen tegen. Bijvoorbeeld over mensen die hersendood zijn, maar tijdens de transplantatieoperatie wel lijken te reageren. Dat wordt afgedaan als reflexen van het lichaam, maar daar twijfel ik aan. Omdat de operatie zonder narcose wordt gedaan weet je gewoon niet zeker of iemand nog wat kan voelen tijdens de transplantatie. Bovendien vind ik dat de overheid erg eenzijdig voorlicht en gericht is op het werven van zoveel mogelijk donors. De argumenten tégen donorschap worden niet goed belicht.”
Dienstweigeraar
Wilma begrijpt het wel als mensen geen donor willen zijn. “Het is je eigen keus. Net als vroeger met de dienstplicht; toen waren er ook dienstweigeraars en dat was prima. Maar praat er in elk geval over en maak een keuze, zodat je nabestaanden niet voor een onmogelijke beslissing staan op zo’n moeilijk moment.”
Vanaf 1 juli volgend jaar wordt de donorwet van kracht. Dan wordt van iedereen die zijn keuze niet heeft laten vastleggen automatisch uitgegaan dat hij of zij geen bezwaar heeft om donor te zijn. “Voor sommigen zal het te laat zijn, maar voor mensen op de wachtlijst is er hoop,” zegt Wilma. “Al is het wel verdrietig dat mensen naar aanleiding van de nieuwe Donorwet spreken over ‘lijkenpikkers’, alsof ik het niet waard zou zijn een orgaan te ontvangen. Dat doet pijn.”
Niet geven, wel ontvangen?
Hebben niet-donoren recht op een donororgaan wanneer ze dit nodig hebben? Volgens de wet wel. Maar het blijft de keuze van de persoon die een orgaan nodig heeft. “Ik zou het hypocriet vinden van mezelf om zelf wel organen te ontvangen, dus dat zou ik ook niet willen,” stelt Matthijs. “Bij leven doneren vind ik anders: je kunt prima met één nier leven na donatie. Dus die zou ik wel willen afstaan en ook ontvangen, maar organen die alleen na overlijden getransplanteerd kunnen worden niet.”
Wat houdt orgaandonatie in?
Orgaandonor zijn als christen
Geen machine met vervangbare onderdelen
Tempel van de Heilige Geest
Toekomst
Hoewel er geen letterlijke teksten over orgaandonatie in de Bijbel staan, zien veel christenen het doneren van organen als het toppunt van naastenliefde. “Vanuit christelijk oogpunt is het helpen van de ander een positieve waarde,” zegt Jochemsen. “Maar er zitten veel emotionele aspecten aan met name bij donatie na hersendood. Daarom vind ik het een goede zaak dat er in de nieuwe wet meer ruimte is gemaakt voor de nabestaanden en zij het laatste woord hebben.”
In de discussie rondom de nieuwe wetgeving viel het Jochemsen op dat het lichaam wordt losgekoppeld van wie je bent. “Je hebt twee relaties met je lichaam: ik ben een lichaam, en ik heb een lichaam. Die twee samen bepalen mijn menszijn: beide relaties zijn wezenlijk. En om ze bij elkaar te houden is bij orgaaantransplantatie toestemming van de donor essentieel,” legt hij uit. “Achtergrond van de transplantatiegeneeskunde is namelijk het machine-model van het lichaam. Nu lijkt het idee dat ons lichaam een machine is met vervangbare onderdelen, biologisch gezien tot op zekere hoogte te werken. Na orgaantransplantatie gaat het vaak goed, al slaat soms een orgaan niet aan en zijn altijd medicijnen nodig. Maar in het machinemodel wordt de relatie ‘ik ben mijn lichaam’ verdrongen door de relatie ‘ik heb mijn lichaam’. Dat doet geen recht aan het menselijke bestaan als lichamelijk bestaan. Het is belangrijk om je te realiseren dat ons lijf méér is dan een omhulsel, een soort machine waarvan je delen kunt vervangen. Het is een wezenlijk onderdeel van wie je bent. Dat lijkt in de discussie rondom orgaandonatie soms te worden vergeten.”
Een veelgehoord argument tegen orgaandonatie is dat je lichaam een tempel van de Heilige Geest is waar je voor moet zorgen. Je moet dit intact houden en met alle organen erin teruggeven aan de Heer. Jochemsen heeft met die laatste redenatie moeite. “Welke theologische waarde moet je daaraan hechten? En welke consequenties heeft dat dan wanneer het lichaam door een ernstig ongeval of aanslag, niet meer compleet is of door verbranding helemaal is vergaan?”
In de toekomst zullen er wellicht minder donoren nodig zijn, denkt Jochemsen. “We kunnen hopelijk binnen 5 tot 10 jaar mogelijk alternatieven verwachten, bijvoorbeeld door stamcelonderzoek en het kweken van organen. Dat kan in sommige gevallen een andere behandeling bieden dan orgaandonatie na hersendood.”
Nieuwe donorwet
Beeld: ANP