Christelijke feesten van heidense oorsprong?
Geen bijbelse aanwijzingen voor christelijke feestdagen
In de Bijbel staan geen aanwijzingen dat we Kerst of één van de andere christelijke feesten moeten vieren. Het Kerstfeest verwijst naar de geboorte van Christus, maar de datum daarvan is onbekend. Het heeft op z'n minst de schijn dat de datum 25 december meer te maken heeft met het heidense feest van de zonnewende dan met de Bijbel.
Van de overige feesten, zoals Goede Vrijdag, Pasen en Pinksteren, kun je nog zeggen dat ze van oorsprong Joods zijn. Maar daar moeten we direct iets bij zeggen. In de tijd dat de christelijke kerk zich begon af te zetten tegen het Jodendom, werden die feesten losgemaakt van hun Joodse wortels en gekoppeld aan data van heidense feesten.
Alternatieve data
Kerst valt, zonder dat het daarmee samenvalt, in de periode waarin ook het Germaanse feest van de zonnewende en het Joodse Chanoekafeest gevierd worden. Het Germaanse feest markeert de kortste dag, het Joodse is ingesteld ter gelegenheid van de inwijding van de tempel in de tijd van de Maccabeeën. En dan komt Pasen – oorspronkelijk het Joodse eerstelingenfeest, de eerste dag van de week na Pesach, dat op de veertiende dag van de Joodse maand Nissan valt.
De kerk had een probleem om de juiste datum voor het Paasfeest te bepalen, omdat in Europa een zonnekalender gehanteerd werd, terwijl de datum van de Joodse feesten werd vastgesteld aan de hand van een maankalender, die in Europa onbekend was. Men probeerde dit probleem te omzeilen door het paasfeest te koppelen aan de verschijning van de morgenster, de planeet die genoemd is naar de heidense godin Venus. Die poging is maar ten dele geslaagd, wat blijkt uit het feit, dat het christelijke Paasfeest en het Joodse Pesachfeest nooit ver uit elkaar liggen en nog vrij vaak samenvallen!
Hemelvaart en Pinksteren zijn verbonden met Pasen (resp. 40 en 50 dagen na het Paasfeest).
Import van heidense gebruiken
Met de alternatieve data zijn er ook andere gebruiken aan de christelijke feesten toegevoegd. De kerstboom en de paaseieren - je zult ze tevergeefs in de Bijbel zoeken. Je kunt er wel een mooie betekenis aan verbinden, zoals de verlichte kerstboom die duidt op het licht dat in de wereld gekomen is, en de eieren die verwijzen naar nieuw leven. Maar zonder deze van oorsprong heidense symbolen kun je daar ook aan denken.
Christus centraal in elke viering
Zijn deze data en symbolen echt belangrijk? Het gaat immers om de gesteldheid van het hart en de vraag wie of wat we vereren. Met Kerst eren we niet 'moeder en kind', en evenmin de zon als de gever van het leven. We gedenken dat de opgestane en levende Heer mens werd om zondaren te verlossen door zijn plaatsvervangend sterven! Met Pasen gaat het niet om de haas of de eieren, maar om het feit dat Christus is opgestaan! Als je dat viert, kun je toch moeilijk zeggen, dat het een heidens feest is!
De klok terugdraaien?
Er zou wat voor te zeggen zijn om het verband met de oude heidense feesten ongedaan te maken. Maar is dat praktisch mogelijk? Zoals gezegd: het feest wordt niet bepaald door de datum, maar door het heilsfeit dat centraal staat. Is het verkeerd om kaarsen aan te steken en eieren te beschilderen en te verstoppen? Natuurlijk niet, tenzij je er een magische betekenis aan geeft of er de goden bij aanroept die door de Germanen bij hun feesten werden aanbeden.
De vraag is: Wat vult ons hart en onze gedachten bij de christelijke feesten? Zijn we gericht op Christus of willen we ons gelijk halen over de datum en wijze waarop we bijzondere aandacht geven aan de heilsfeiten?
Roeland Klein Haneveld, EO-Nazorg
