CDA'er Derk Boswijk: 'Je hebt de boeren nodig'

Anderhalf jaar is Derk Boswijk inmiddels Kamerlid voor het CDA. Zijn portefeuilles zijn: defensie; landbouw, natuur en visserij (inclusief stikstof); en vertegenwoordiging grote steden. Hij schuwt de publiciteit niet en maakt er ook geen geheim van dat hij in het verleden PVV-stemmer is geweest. In het Reformatorisch Dagblad zei hij hierover: “Ergens is het denk ik goed dat ik destijds op Wilders heb gestemd. De PVV-kiezer kan ik nu, als Kamerlid, laten zien: jongens, ooit was ik jullie, maar ik ben veranderd. Kom over en help.”

Statement van Wopke
De week waarin dit gesprek plaatsvindt, is die waarin CDA-leider Wopke Hoekstra zich in de Tweede Kamer moet verantwoorden over zijn uitspraak in het AD dat de deadline voor de stikstofplannen van het kabinet – 2030 – niet heilig is. Die uitspraak is nodig, willen we samen tot een oplossing komen in de stikstofcrisis, meent Derk. “We moeten ervoor zorgen dat de redelijke partijen weer met elkaar om de tafel komen. We kennen in Nederland een lange traditie van polderen, daar is dit statement van Wopke een aanzet toe. Soms moet je een stap achteruit doen om twee stappen vooruit te komen.
In Den Haag denken we alles met strakke Excel-sheets te regelen. Zoals Groen-Links, D66 en Partij voor de Dieren doen: stevig vasthouden aan je hoge ambities, heel technocratisch. Maar je hebt boeren gewoon nodig. Ga je ze onteigenen? Dan kom je uit bij de rechter die je vraagt of je al samen aan tafel hebt gezeten, of je hebt gepolderd. 

En ten tweede: als je aan onteigenen begint, haal je 2030 sowieso niet én heeft de natuur ook geen baat bij je handelen. Die is gebaat bij een snelle stikstofreductie, en dat kan alleen maar als je met de verantwoordelijke partijen om de tafel gaat. Het eerlijke verhaal (woorden die Derk in dit gesprek vaak gebruikt, RM) van veel biologische en natuurenergieboeren die ik spreek, is ook: ‘Geef ons meer tijd en ruimte om deze transitie goed te doen.’ Kijk naar de woningmarkt. Daar moeten voor 2030 één miljoen woningen gebouwd gaan worden. Toevallig kom ik uit de woningbouw en weet ik hoe moeilijk het is om vergunningen te regelen. Op elke vergunning wordt bezwaar gemaakt, en het ene ontwerp voor een rijtje woningen wordt in een volgende gemeente afgekeurd omdat die nog betere isolatienormen hanteert. En daarnaast: vind nu maar eens heipalen en dakpannen.”

CDA-minister De Jonge denkt toch dat het moet lukken.
“Klopt, hij is buitengewoon optimistisch. Ik zeg tegen hem dat hij de realiteit voor ogen moet houden. Sommige processen zijn niet zo simpel te versnellen als misschien lijkt. Dat is ook het grote probleem met stikstof: de kloof tussen de theorie van Den Haag en de weerbarstige praktijk zorgt voor veel frustraties.”

Hoe gefrustreerd ben jij na ruim een jaar Kamerlidmaatschap?
“Heel eerlijk: als ik dit anderhalf jaar geleden allemaal had geweten, weet ik niet of ik het had gedaan. Ik vind het een eervolle baan, je maakt dingen mee waar je straks in het bejaardenhuis mooi over kunt vertellen, maar eh... het heeft ook impact op je gezin. Ik denk aan die avond dat ik in Den Haag aan het werk was en er een boerin uit het dorp bij ons aan de deur kwam die zo hard aanklopte en schreeuwde dat onze twee dochters van 4 en 6 jaar – waarvan de oudste ook nog eens slechthorend is – er wakker van werden. In hun bijzijn is mijn vrouw verrot gescholden. Ze zei dat mij en mijn kinderen wat zou overkomen, en meer van dat soort dingen. Korter geleden, terwijl ik met Wopke op werkbezoek was in de buurt hier, timmerde een groepje boeren tegenover ons huis een bord de grond in met daarop een flauwe tekst als ‘hier beginnen met onteigenen’. Ik merk in onze kerk – een Gereformeerde Bondsgemeente in Kockengen – trouwens ook dat bepaalde gezinnen anders naar me kijken dan twee jaar geleden.”

Je bent verdacht?
“Inderdaad. Ik draag de agrarische sector een warm hart toe, omdat ik vind dat Nederland hem nodig heeft, maar het eerlijke verhaal is ook dat het niet meer zo kan zoals wij het in de afgelopen zeventig jaar hebben gedaan. Ecologisch niet en economisch niet. Mijn opa en oma hadden een boerderij in Wilnis, ze hadden acht kinderen en onderhielden hun gezin met het houden van 25 koeien en wat varkens. Van de melk die over was, maakte oma kaas. Tegenwoordig hebben boeren honderd of meer koeien, moeten ze ernaast klussen als timmerman of loonwerken, werken hun vrouwen buiten de deur, en leven 15.000 boeren op de armoedegrens. Dat kan toch niet zo doorgaan? Geef boeren daarom een rol in het beheer van ons landschap. Betrek ze bij biodiversiteit, de productie van schoon water, en betaal ze daarvoor. Sommige provincies doen dat al: ze geven in ruil voor reductie van de veestapel stukken grond in agrarisch natuurbeheer voor twintig jaar. Die boeren willen niet meer terug. Het is bijna niet te doen om dit verhaal in alle ruis van nepnieuws en geweld te vertellen.”

De kaart
Het ging allemaal fout met de stikstofkaart van minister Christianne van der Wal die eerder dit jaar uitkwam, vervolgt Derk. Daar had hij dwars voor moeten gaan liggen. Of hij wist dat de kaart eraan zat te komen? “We hebben twee ministers die perspectief moeten schetsen: Van der Wal en Staghouwer (we spraken elkaar voor het aftreden van deze landbouwminister, RM). Daarin zijn ze niet geslaagd. Staghouwer praat wel met iedereen, doet goed stakeholdersmanagement, maar vervolgens komt er niet veel uit. En Van der Wal is toch wel een beetje dichtgenaaid. Ze gaat gewoon haar eigen gang en ineens komt er iets. Wij landbouwwoordvoerders hebben al in een vroeg stadium aan haar gevraagd of ze ons mee wilden nemen in het proces. In plaats daarvan mochten we vier dagen voor het verschijnen van het kaartje op audiëntie – nou ja, min of meer – komen en hebben we een halfuur gepraat. Toen heb ik wel gezegd: ‘Doe dit niet, het sug- gereert dat alles al bedacht is.’ Maar dat heb ik niet stevig genoeg gedaan. Ik heb het nog wel naar onze CDA-bewindspersonen teruggekoppeld, maar ook dat had ik steviger moeten doen, zeker gezien de ellende die we nu hebben.”

Had je niet verwacht dat het kaartje zó’n bom zou worden?
“Nou ja, ik had wel gedoe verwacht. Want waar je ook mee komt – het cynisme in deze sector is enorm. Al zou je met een supergoed verhaal komen, dan zijn er altijd weer azijnzeikers die zelf helemaal niet met ideeën komen. Dat reflectievermogen mis ik wel in een deel van de agrarische sector. Zij gaan alleen goed op oneliners waar andere politici populair door worden. Dat maakt me cynisch, en op zulke momenten vraag ik me af: is het het allemaal wel waard?” 

Heb je daar een antwoord op?“
Ik ga niet halverwege stoppen, maar sluit ook niet uit dat deze kabinetsperiode niet wordt afgemaakt. Bij verkiezingen weet ik niet of ik weer op de lijst kom.”

Ben je te laat geboren en bestaat jouw manier van politiek bedrijven niet meer?
Lachend, na een slok cola: “Ik ben optimistisch en hoop dat het beter wordt. Een tijdje terug had ik een leuk gesprek op Twitter met een onbekende. Het ging over de kracht van beeldvorming, iets waar ik ook weleens baat bij heb. Ik dropte het idee dat alle camera’s uit de Kamer zouden moeten worden verwijderd en dat er alleen schrijvende pers aanwezig zou zijn die doorwrochte artikelen op inhoud zou maken. Naast natuurlijk de notulen die voor iedereen toegankelijk zijn. GeenStijl pakte dit meteen op en schreef: ‘Derk Boswijk wil naar een communistische staat.’ Maar toen de camera’s zo’n vijftig jaar geleden werden toegelaten, is precies deze discussie in de Kamer gevoerd: wordt het geen theater? Ja, ik denk inderdaad dat ik te laat ben geboren, haha!”

Is het CDA niet tegelijk een zegen en een vloek voor jou? Je was ooit PVV-stemmer en had het tijdens demonstraties in Stroe best gezellig met Caroline van der Plas van de BBB.
“Van mijn PVV-stem heb ik nooit een geheim gemaakt. Ik zie het als een meer- waarde, want ik ken de terechte zorgen en frustraties van PVV-stemmers. Willen we deze partij overbodig maken, dan moeten we begrip hebben voor haar achterban. Natuurlijk zitten er idioten en racisten tussen, net als bij Forum. En mensen die je nooit kunt overtuigen – maar je moet het wel proberen. Ik denk ook dat deze groep sneller iets van mij aanneemt omdat ik snap hoe die mensen redeneren. In tegenstelling tot veel PVV-stemmers ben ik de partij echter kritisch gaan volgen. Zo zag ik al snel dat Wilders niet gebaat is bij oplossingen; hij gedijt bij onrust en frustratie. Hoe slechter de koopkrachtcijfers, hoe beter voor hem. Ter Apel is koren op zijn molen. Wat het CDA betreft: binnen de partij ken ik mensen die Nederland koste wat het kost tweede landbouwexporteur ter wereld willen laten zijn. Maar als je vasthoudt aan zulke oneliners, ga je het echte gesprek uit de weg.”

Toch hoor ik je boeren vaak geruststellen. Bijvoorbeeld over de onteigening van landbouwgrond voor het creëren van bouwgrond.
“Ik snap hun redenering: er komen vluchtelingen, die moeten ergens wonen, wij hebben een stikstofprobleem – hop: ze willen bouwen op landbouwgrond. Maar die miljoen woningen zullen nog geen 1,1 procent van het hele landbouwareaal beslaan. Trouwens: ik heb allang niet meer de illusie dat het CDA een boerenpartij is. Dat beeld houden we zelf overeind, maar we hebben nog wel wat te werken aan ons imago. We zijn echt een volkspartij die verschillende groepen met elkaar kan verbinden. Stad en platteland, theoretisch en praktisch geschoold, gelovig en niet-gelovig. We zijn geen christelijke partij zoals CU en SGP – de partij waar mijn vrouw op stemt. Ze heeft gelukkig wel op mij gestemd, maar bij de gemeenteraadsverkiezingen was het weer SGP.”

Het geloof – een onderwerp waar de rap van de tongriem gesneden politicus stil van valt. “Ik vind het makkelijker om bij OP1 aan te schuiven dan bij Hour of Power van Jan van den Bosch. Het geloof ervaar ik als een zegen, en ik vind het knap hoe mijn ouders een goede balans hebben weten te vinden in onze opvoeding. Veel vrienden van de reformatorische school waarop ik zat, werden zó strak gehouden! En nu doen ze nergens meer aan. Wij mochten laat thuiskomen zondagochtend, maar dan zat je even later wel gewoon in de kerk. En ’s avonds ook. Doe ik nog steeds trouwens.” Met lichte zelfspot in de ogen: “Ik krijg bijna vlekken in mijn nek als ik ’s zondagsavonds niet ga.”

ADHD
Hoe hij daar zit? “Ik ben snel afgeleid. Voor mij het bewijs dat er een duivel is. En in de ochtenddienst heb ik ook nog eens twee van die Filistijnen naast me zitten, nou, dan weet je het wel. Maar toch hoor ik nog vaak nieuwe dingen in de kerk. Het paasverhaal raakt me het meest. Dat iemand zo heeft geleden voor mij, terwijl Hij dat niet had hoeven doen.”

Karin Boelhouwer, de GroenLinks-politica met wie je in het provinciebestuur van Utrecht zat, noemt je een ADHD’er.
“Zei ze dat? Ik heb veel energie, maar ik kan ook uren stilzitten en niks doen. Of een boek lezen. Dus nee, dat geloof ik niet.”

Verwart ze het met bewijsdrang?
“Daar heb ik vroeger wel last van gehad. Op de basisschool zat ik met een groep vrienden die allemaal havo gingen doen. Ik moest naar het vmbo. We werden gescheiden en dat maakte me een beetje eenzaam. Klinkt zwaarder dan het was hoor... Maar dan gingen zij ’s zomers naar de Vinkeveense Plassen en was ik alleen. Toen heb ik me voorgenomen: ik zál een mastertitel halen. En dat lukte, die discipline heb ik. Knop uit en door.”

Dat is het eerlijke verhaal.