‘Boosheid en ruzie horen óók bij het ouderschap’

Miloe: “Ik weet niet meer precies wat mijn vraag in de familieopstelling was. Volgens mij ging die niet eens over mijn zoon. Maar hij werd wel ingebracht. Tijdens de opstelling werd mijn zoon (figuurlijk, hij was er natuurlijk niet bij) in een hoekje gezet: ‘Ga maar lekker buitenspelen, je bent hier nog te jong voor.’ En toen realiseerde ik me: misschien is hij dáárom ook wel boos en dwars. Omdat hij iets bij zich draagt wat niet van hem is, maar van mij en mijn familie. Bij zijn geboorte was hij een huilbaby, als peuter, kleuter en op de basisschool was hij een temperamentvol kind. Die opstelling wierp een heel ander licht op zijn gedrag. Dat werd min of meer de aanzet voor Doorbreek de cirkel.

In de familie van mijn vader speelde een geheim uit de Tweede Wereldoorlog, waarover ik in 2021 een roman heb geschreven (Daar praten wij niet over, red.). In de periode dat ik mijn familiegeschiedenis onderzocht, volgde ik ook een familieopstelling bij Els van Steijn en een opleiding Secure Base Coachen bij De School voor Transitie. Ook daar kwam het ter sprake: de moeite die ik had met emoties en woede, in het bijzonder die van mijn zoon. Wat gebeurde er met me als die emoties opkwamen? En ook: waar kwamen die emoties vandaan, hoe was dat in mijn gezin van herkomst? Naarmate ik dat pad verder opging, raakte ik er steeds meer van overtuigd: als je weet hoe je zelf gevormd bent, krijg je een nieuwe kijk op de manier waarop je je verhoudt tot je eigen kind.”

Wat gebeurde er met jou als jouw zoon een driftbui kreeg? 

“Ik liet me er vaak in meesleuren, waardoor we in een neerwaartse spiraal raakten. Tijdens een eerdere retraite in Frankrijk had iemand al eens tegen me gezegd: ‘Volgens mij laat hij zien wat jij verstopt.’ Dat raakte me. Ik schaamde me ook. Wat deed ik verkeerd? Waarom kon ik zijn boosheid niet beteugelen? Toen hij een jaar of zes was ben ik erover gaan schrijven, in blogs, onder andere voor de Club van Relaxte Moeders. Zo kon ik mijn gedachten op een rijtje zetten zonder reacties van anderen die me op een ander spoor zetten, in de trant van ‘je moet gewoon even wat strenger of consequenter zijn’.”

Wat veranderde er doordat je heden en verleden met elkaar ging verbinden?

“Allereerst voelde ik hoe moeilijk het voor mijzelf was geweest, in mijn kindertijd. Mijn ouders hadden vroeger best veel ruzie. Mijn vader kon bovendien somber zijn en onbewust probeerde ik dat als kind weg te nemen. Ik voelde me verantwoordelijk, wilde graag dingen goedmaken voor iedereen. Mijn eigen emoties liet ik niet echt zien, ik was sowieso wat introverter, en misschien was ik ook bang dat het te veel was. Ik zat best wel op slot, behalve als het over mijn kinderen ging of ik in conflict met hen kwam, dan schoot ik veel te snel uit mijn slof of barste zomaar in tranen uit. Toen ik beter snapte hoe mijn verleden mij heeft gevormd, hielp dat om anders te reageren. Ik voelde me lichter en ging meer op mijn plek staan, zoals Els van Steijn dat zo mooi zegt. Ik werd meer kind van mijn ouders en daardoor ook meer moeder van mijn kinderen. Blijkbaar had ik jarenlang iets met me meegedragen waarvan ik geen weet had. En dat had ik misschien ook weer overgedragen op mijn zoon.

Die bewustwording door de persoonlijke zoektocht en het schrijven erover zorgde ervoor dat ik, als mijn zoon een driftbui kreeg, steeds beter uit de dynamiek kon stappen. Ik kon beter voelen wat er met mij gebeurde. Ging minder oordelen. Dingen mochten meer zijn zoals ze waren. In het boek staat bijvoorbeeld een blog over een uitje naar de stad met mijn kinderen. Mijn zoon wilde niet mee, was alleen maar aan het bokken en zei onaardige dingen over zijn zusje. Ik slikte mijn irritatie steeds in. In het warenhuis durfde zijn zusje de roltrap niet af. Hij liep terug. Ging haar halen. Pakte haar hand. Zo lief. Als ik eerder tegen hem had gezegd wat ik in de eerste jaren veel deed: ‘Doe niet zo lelijk, gedraag je’, dan was het alleen maar erger geworden. Maar als je een zogenaamde tegennatuurlijke beweging maakt, zoals Jakob van Wielink dat noemt, dus iets anders doet dan je eerste impuls - en dat kost behoorlijk veel energie - kan dat zoveel verschil maken. Het is een heel proces, hoor. In de coronaperiode hebben we een flinke terugslag gehad. Ik zie nog voor me hoe ik mezelf huilend opsloot op de wc, zo moe werd ik van de strijd. En in een vlaag van woede heb ik ook een keer een komkommer door de keuken gegooid. Dat is een gebeurtenis waar mijn zoon me overigens nog geregeld aan herinnert.”

“Ik wil in Doorbreek de cirkel geen mensen adviseren. Het is geen opvoedboek, meer een oproepboek. Als een steentje in de vijver: wat kun je zelf doen als je ergens tegenaan loopt? Wat heb jij meegekregen? Hoe was het bij jou met emoties? Mocht jij wel je grenzen aangeven als kind, bijvoorbeeld? Misschien komen er nare dingen boven of misschien stuit je op weerstand als je dat gaat uitzoeken. Maar kan het zo heftig zijn dat het niet de moeite waard is?”

Stel dat je met de kennis van nu tien jaar terug mocht gaan, wat zou je anders doen?

“Ik had eerder professionele hulp gevraagd, durven leunen op andere mensen. Ook zou ik proberen meer rust te nemen in de situatie. Niet denken: ‘dit moet ophouden’, maar proberen letterlijk door te ademen en erbij te blijven. En ten derde zou ik minder oordelen. Dat werkt zo ontzettend bevrijdend. Laatst was mijn man jarig. Mijn zoon is eigenlijk heel attent, lief en opmerkzaam, maar ik kreeg hem niet mee om een cadeautje te kopen. Dus ben ik alleen met mijn dochter gegaan. Ik zei: ‘Dan moet je zelf maar iets organiseren.’ Hij had niks geregeld, en ook niet voor Vaderdag vlak erna. Ik heb het gelaten. Mijn man ook. En hij vond een paar dagen later een briefje in zijn computer. Met de hand geschreven. Van onze zoon, die altijd alles appt in afkortingen. Dat hij zich schuldig voelde omdat hij niets had gekocht. ‘Ik hou zoveel van je papa, en je doet zoveel voor mij.’ Zo ontroerend.”

In elk hoofdstuk van Doorbreek de cirkel komt, naast een persoonlijke anekdote van Miloe, ook een interview met een deskundige voorbij, onder andere Els van Steijn, Jakob van Wielink en Eric van ’t Zelfde. Miloe: “Ik vond het fijn om te horen van de deskundigen dat het mág, boosheid en ruzie. Als je het maar goed maakt. Repareren is de belangrijkste ouderstrategie. Dat je op een later moment nog even zegt: wat er gebeurde, ik voelde me daar een rot over. Hoe was dat voor jou? Zonder dat je er een heel drama of je eigen verhaal van gaat maken. Zo is het wel altijd gegaan tussen mijn zoon en mij. We vinden elkaar keer op keer terug.”

Het boek Doorbreek de cirkel verschijnt op 7 juli bij Kosmos Uitgevers.

Beluister hier Miloes podcast Doorbreek de cirkel – waarom opvoeden over jezelf gaat.
In de eerste aflevering spreekt Miloe met Jakob van Wielink.