Een bijzondere ten­toon­stel­ling over Hooglied: over het mysterie van echte liefde en goede erotiek…

Leren liefhebben, met vallen en opstaan, is een levenslang proces voor ons allemaal, zegt Anikó. Ze heeft er iets van proberen te vangen in de werken die ze als curator koos voor een tentoonstelling over Hooglied in Culemborg, die vandaag wordt geopend. 

Iedereen verlangt ernaar om geliefd, gekend en geaccepteerd te zijn. Kwetsbaar durven zijn zonder angst en onzekerheid, gewoon er mogen zijn, geborgen in rust en overgave. Dit soort liefde is in alle eeuwen het kostbaarste dat een mens kan worden toebedeeld. Juist hier gaat de tentoonstelling Liefde in de Vrijstad – Een Hooglied over: de kracht en het mysterie van echte liefde en goede erotiek aan de hand van het Bijbelboek Hooglied.

Het is nu voorjaar 2018. Na een tijd dat alles kon en aanstoot geven ongeveer de norm was in de kunsten, blijkt de pendule langzaam de andere kant op te slingeren. Interessante tijden om van gedachten te wisselen over hoe onze Westerse cultuur met seksualiteit in kunst omgaat. Een uitgelezen kans om iets schoons te laten zien wat dit thema betreft in een eeuwenoude kerk, waar nog steeds elke zondag een gemeenschap geënt op eeuwenoude liturgie de bron opzoekt van duurzame schoonheid en vrede.

De hier tentoongestelde kunstwerken zijn niet choquerend, wel uitdagend omdat ze over het verlangen naar bestendige trouw, eerlijkheid en openheid gaan. Vasthouden aan zo’n verlangen is niet eenvoudig. Soms gaat het zelfs tegen beter weten in en kan het alles kosten om – ‘en toch’ – de hoop te blijven koesteren. Leren liefhebben, met vallen en opstaan, is een levenslang proces voor ons allemaal.

Intimiteit: niet plat, niet preuts, niet zoetsappig

Een van de tentoongestelde kunstwerken, de interactieve installatie Travelling of the Heart van kunstenaar en theoloog Arent Weevers, raakt aan deze dingen en nog veel meer. De bezoeker ziet twee oudere naakte balletdansers op het scherm in de afgeschermde ruimte bij binnenkomst. Een sensor wordt aangeboden en een van de dansers begint zijn/haar bewegingen aan te passen op de hartslag van de bezoeker. Het hartritme van een andere bezoeker wordt de basis van de dans van de tweede danser. En zo ontstaat een duet gestuurd door de twee polsslagen. De gebruikte techniek is state of the art. De pas de deux op video bestaat allang, toch verandert het werk elke keer ter plekke. De uitdaging is om de twee dansers weer op elkaar afgestemd te laten bewegen. Het is nog niet zo makkelijk, bovendien kan het een onverwachte en ongebruikelijke intimiteit teweeg brengen tussen twee bezoekers.

Het werk is niet alleen vakkundig gemaakt, het is anders dan anders. Het gaat over intimiteit, maar is nergens plat, niet preuts, ook niet zoetsappig. Dansen is gecoördineerd bewegen op hetzelfde ritme, een duet verbeeldt een uiterst intieme verhouding tussen de dansers. Het is een spel van aantrekken en afstoten. Dit is al een prachtig beeld op zich, het suggereert in het geval van dit thema een levenslange dans, een vergevorderde levenskunst van intimiteit, kwetsbaarheid, geven en nemen, delen en op elkaar afgestemd zijn. En dan komt nog een bepaalde, misschien ongemakkelijke betrokkenheid met een (on)bekende mede-tentoonstelling-bezoeker erbij. Dan wordt de toeschouwer deelnemer en raakt het gebeuren zelfs dieper dan alleen op de huid. De bezoekers worden uitgedaagd om een verbindende wederkerigheid te vinden. De installatie is fijngevoelig, diepzinnig, speels en serieus, grappig en pijnlijk tegelijkertijd. Grensverleggend, en daarom verrijkend. Het moet vooral beleefd worden, beschrijven is niet helemaal mogelijk.

Soms raakt aards verlangen aan een hemels mysterie

Een ander kunstwerk op de tentoonstelling is het beeld Verlangen van Mirjam Beuker. Het beeld vangt niet alleen verlangen, maar ook verrukking, geluk, een staat van totale ontspannenheid en overgave – in klei. Geborgen zijn in rust en overgave, inderdaad. Je merkt haar ‘beeldklanken’ op, je hoort haar bijna neuriën. Iets mysterieus. Misschien deze melodie van het Josef Malkin Trio?

De kunstwerken in deze tentoonstelling vertellen niet alleen over de algemeen menselijke liefde, soms ook over de bijzondere liefde tussen twee geliefden, en soms is er ook een mystiek element en raakt het aardse verlangen aan een hemels mysterie: de liefde tussen God en mens. Ook in het geval van dit kunstwerk zou dat een laag van betekenis kunnen zijn. Het verlangen naar God, of het moment van ‘aanraking’, het begrijpen en doorleven van geliefd te zijn. Het werk kan op verschillende manieren beleefd worden.

Er is een granaatappeltje bij geplaatst, ook van klei. In het Bijbelboek Hooglied wordt de bruid vergeleken met kleurrijke en heerlijk geurende vruchten, bloemen en kruiden, zij is ook omschreven als een vruchtbare tuin. De associatie met de Hof van Eden ligt ook niet ver. ‘Aan jou ontspruit een boomgaard vol granaatappels, met een overvloed aan vruchten…’ (Hooglied 4:13)

Liefde in de vrijstad, een hooglied, is van 7 april t/m 29 april 2018 in Culemborg te zien in de Grote of Barbarakerk, Grote Kerkstraat 2, van dinsdag t/m zondag van 14.00 tot 17.00 uur.
Vandaag, 6 april, wordt de tentoonstelling om 20.00 uur geopend door cultuurtheoloog Frank Bosman. Voorafgaand is er op de Markt een balletuitvoering, die begint om 19.15 uur. Meer info vind je hier.

Genoemde kunstwerken:

Arent Weevers Travelling of the Heart, 2000 – 2018 2.0; interactieve multimedia-installatie, 5’24”, loop; met medewerking van Beppie Blankert (danser), Gérard Lemaître (danser) en Bianca van Dillen (choreograaf)

Mirjam Beuker Verlangen; steengoedklei met pigmenten, oxides en porseleinengobe; 51 x 26 x 32 cm

Foto boven: Travelling of the Heart– Arent Weevers (Online spirit deel 32)