‘Bij een por­n­over­sla­ving is seks niet de werkelijke behoefte’

Hoe groot is naar schatting het probleem van pornoverslaving in Nederland?

Harde cijfers zijn er niet omdat er geen wetenschappelijk onderzoek naar gedaan is. Maar naar schatting gaat het om 1 op de 20 mannen, ruwweg zo’n 300.000 mannen en dan verschilt de mate van verslaving.

Officieel is pornoverslaving geen verslaving in het handboek van de psychologie of psychiatrie. Wat is de beste definitie?

Ervaart iemand het porno kijken als dwangmatig; dus je wilt eigenlijk stoppen, maar het lukt niet. En daarbij; is je werkelijke behoefte geen seks, maar iets anders en gebruik je daar seks voor. Dan spreek je mijns inziens van pornoverslaving.   

Waarom kunnen verslaafden het geen halt toeroepen?

Meestal omdat ze zelf denken dat het met zelfbeheersing te maken heeft. Ze nemen zich dus heel sterk voor om het niet meer te doen, zeker na een orgasme. Dat voelen ze schuld en schaamte en zijn ervan overtuigd dat het lukt om niet meer te kijken.  
Maar de eerstvolgende keer dat die aandrang weer komt, voelt dat overweldigend en weten ze zich niet te verzetten. Ze zijn ook geheel niet bezig met waardoor die aandrang er is. Dus het mislukt weer met als gevolg falen en geen eigenwaarde. 
Je komt in een spiraal terecht waarin je minder grip hebt op je eigen emoties en afhankelijk wordt van seks om met die emoties om te gaan. 

Ligt er altijd een ander probleem aan ten grondslag?

Als het gaat om pornoverslaving, wel. Dat kunnen grote problemen zijn: enorme eenzaamheid, stress, huwelijksproblemen, onzekerheid over je lichaam. Maar soms over latent aanwezige gevoelens, gemoedstoestanden: frustraties, verveling. Er zijn niet altijd hele grote oorzaken, maar in de hoop dit gevoel weg te krijgen ga je porno kijken. Openheid is de eerste voorwaarde om ervan af te kunnen komen. 

Wat zijn hele praktische gevolgen van een pornoverslaving?  

Die verschillen sterk. In die zin is het een vreemd soort verslaving. Het raakt altijd je emotionele welbevinden. Maar het kan ook leiden tot erectiestoornissen, niet genoeg opgewonden raken tijdens de gewone seksualiteit. 
Het kan ook dat ze sociale contacten gaan vermijden. Dus ze trekken zich steeds meer terug achter hun computerscherm.
Wat ook vaak gebeurt is dat deze mannen hun emoties niet meer kunnen uiten, of voor zichzelf kunnen opkomen op het werk of thuis. Dat zie je bij die groep die steeds extremere vormen van porno gaat kijken.  
En heel vaak zie je dat andere vormen van ontspanning, zoals sporten of lezen, verdwijnen.   

Uit een peiling van Libelle bleek dat 70 procent van de vrouwen het porno kijken van de man als vreemdgaan ziet. Herkenbaar?

Zeer zeker, zonder meer. Zeker bij langdurige relaties wordt seks gekoppeld aan exclusiviteit binnen die relatie. En dus niet aan andere vrouwen. Dus alleen al het kijken naar ander vrouwen en daarmee een orgasme beleven, wordt door veel vrouwen gezien als een emotionele verbinding met andere vrouwen. Vrouwen voelen dat meer dan mannen. Dus voor veel vrouwen is het niet zo makkelijk te scheiden en te begrijpen als een man zegt: het heeft niets met jou te maken. 

Als het om pornoverslaving gaat, zijn het vrijwel alleen mannen en geen vrouwen. Hoe komt dat?

Een verklaring is dat de porno sterk op mannen is gericht. Maar los daarvan: ook de kleinere groep pornoverslaafde vrouwen groeit. 

Komt pornoverslaving meer voor onder christelijke mannen?

Christelijk mannen ervaren het als een veel groter probleem. Ze worstelen veel meer met het schuldgevoel. Het gedrag komt geheel niet overeen met hun levensopvatting.  
Ze hebben het idee dat seksualiteit door God anders bedoeld is. Ze zijn dus eerder geneigd het gedrag te willen stoppen en dus hebben ze eerder het gevoel te verslaafd te zijn. 
Ook is het bij deze groep meer gekoppeld aan geheimzinnigheid. Dus moeilijker bespreekbaar in de christelijke wereld. Je ervaart dan ook meer eenzaamheid. 

Begrijp jij de opvatting van bijvoorbeeld Linda Duits dat porno ook nuttig kan zijn? Bijvoorbeeld voor seksuele voorlichting, of als impuls voor je seksleven? 

Ik vind dat best lastig om zwart/wit te beantwoorden. Uiteindelijk gaat porno om een industrie die als doel heeft er geld aan te verdienen. Dus het is geheel niet gericht op communicatie, verbinding, liefde, maar enkel gericht op het veroorzaken van een heftige seksuele opwinding. Die wellicht sterker is dan seks met je partner.
Als je dat als inspiratiebron neemt, is het zeer de vraag of het je helpt om seksualiteit met iemand te beleven op z’n mooist.  
Stel dat een koppel seksuele problemen heeft, dan geeft dat iets anders weer: bijvoorbeeld onoplosbare conflicten of geheimen voor elkaar. Dus als seks dan niet lukt, heb je het eerst nodig om je emotioneel bloot te geven voordat je je lichaam blootgeeft.  

Dus jij raadt het af, porno kijken?

Ik denk niet dat een mens porno nodig heeft om geïnspireerd en seksueel opgewonden te raken. Of dat het verrijkend is voor wat dan ook, dat geloof ik echt niet. Ik denk juist dat het je seksualiteit rooft en verarmt.  

Hoe help jij iemand van zijn pornoverslaving af?

Mijn aanpak is er niet op gericht om direct het gedrag te laten stoppen, want dat heeft iemand zelf eindeloos en kansloos geprobeerd. 
Het gaat erom iemand erachter te laten komen wat zijn werkelijke behoefte is. Is dat seks of iets anders. Vaak dat laatste. En daar zit pijn, die ruimte moet krijgen. Zodra het eigenlijke probleem helder aan het licht is gekomen, dan is driekwart van het probleem al opgelost. Vervolgens gaan we praten over hoe iemand met het onderliggende probleem om kan gaan. Ik zie dan in therapie dat de behoefte aan porno vanzelf afneemt.   

Moet je als ouder voorkomen dat mijn kinderen ooit porno gaan kijken?

Dat is een illusie. Probeer wel te voorkomen dat ze op te jonge leeftijd, 9 of 10, al dit soort filmpjes en foto’s zien. Want op die leeftijd heb je nog een enkel besef van seks.  Maar met de smartphone en de appgroepen en het delen, gaan ze porno zien. Dat is onontkoombaar. Het mooiste is dat je als ouder kan en durft te vertellen aan je kinderen wat porno kijken met jou als volwassene doet. Ook waarom je het niet fijn vindt en wat is dan wel jouw beeld van seksualiteit. Zo gebruik je porno als voorlichting en volgt een gesprek.