Bibi Fadlalla raakte overspannen tijdens het maken van documentaire over rust

In een wereld waar je moet presteren, gedwongen wordt steeds een stapje harder te gaan, niet te verslappen en het beste uit jezelf te halen, voelt het tegenstrijdig – zondig haast – om juist een stapje terug te doen. Die telefoon uit te zetten, in de zon te gaan zitten en te nietsen. Voor mensen met een migratieachtergrond is dat vaak nog moeilijker. Zij hebben iets te bewijzen, iets goed te maken. Het is aan hen om een hele gemeenschap trots te maken, vooruit te helpen.

Het collectief

“Mijn ouders zijn geëmigreerd uit Soedan en ik ben in Nederland opgegroeid, maar met een andere cultuur dan de individualistische Westerse cultuur”, zegt documentairemaakster Bibi Fadlalla. Ze heeft niet alleen voor zichzelf iets waar te maken, maar ook voor haar ouders, voor de hele gemeenschap. “De Soedanese cultuur is gericht op het collectief. Mijn succes is dus niet alleen mijn individuele prestatie, maar het succes van de hele Soedanese gemeenschap in Nederland. Dat brengt veel extra prestatiedruk met zich mee.” Daarnaast, zegt ze en zeggen ook de mensen die in de documentaire gevolgd worden, is er naast de druk vanuit je ouders en je omgeving, ook je positie in de maatschappij, als persoon van kleur. “Je moet net wat harder werken om hetzelfde te bereiken als de witte collega.” En daar gaan ze niet over ‘zeuren’, dat doen ze ‘gewoon’.

• De 10 geboden

  De 10 geboden

Overspannen door gedwongen rust

Tijdens het maken van de documentaire raakte Bibi zelf ook overspannen, dat was vier jaar geleden, midden in corona-tijd. “Ik werd een soort van stilgezet, maar kon dus helemaal niet stilstaan. Het werk viel weg, ik was mijn kinderen thuis aan het lesgeven en ergens vond ik dat prettig, maar ik merkte ook dat er een soort onrust bleef. Ik had het gevoel dat ik eigenlijk moest blijven werken, opdrachten binnen moest halen.” De noodzaak was er niet en werk was er evenmin. “Ik raakte overspannen door niets te kunnen doen, na een hele lange periode van intensief werken en altijd aanstaan.” Het was een gedwongen rust, waar ze juist heel onrustig van werd. “Toen kwam ik erachter dat ik zelf eigenlijk ook niet zo goed weet hoe je dat nou doet, je rust nemen.”

Ze ging reflecteren op alles, op haar hele leven voor die stilstand. “En ik kwam tot de ontdekking dat ik nooit heb overwogen om een stapje terug te doen. Echt nooit. Van mijn ouders moest ik naar de universiteit, maar zelf heb ik ook nooit gedacht aan een Hbo-studie.” Ze ging altijd voor het maximaal haalbare. “En het was bij mij ingeprent dat het altijd beter moest dan de rest. Mijn werkethos was enorm.” Het maakte haar ook kritisch naar mensen die niet of minder werkten. “Dat begreep ik vroeger echt niet.”

De perfecte, hardwerkende, ambitieuze dochter

Ze wilde “gewoon” overal de perfecte, hardwerkende, ambitieuze dochter zijn, ook in haar gezin. “Degene die het allemaal goed maakt, die de migratie geslaagd maakt, het waard heeft gemaakt.” De pandemie zette haar stil. “Ik ging nadenken over wat ik mijn kinderen mee wil geven. En dat is niet dat je altijd maar over je eigen grenzen moet gaan of jezelf continu moet bewijzen. Dat wilde ik voor mezelf ook niet meer.”

Ze is andere keuzes gaan maken. Ze vindt het niet meer zo belangrijk dat ze een groot publiek bereikt met haar documentaires, maar ze kiest wel heel bewust wat ze wil maken, welk onderwerp ze bespreekbaar wil maken. “Ik geniet nu ook meer van het proces, van de connecties met mensen tijdens het filmen.” En ze heeft een hond genomen die haar dwingt om pauzes te nemen, lekker naar buiten te gaan.

• Onderzoek DIT: bijna 40% van de Nederlanders vindt tien geboden nog steeds relevant

  Onderzoek DIT: bijna 40% van de Nederlanders vindt tien geboden nog steeds relevant

‘Wees maar dankbaar’

Ze is blij met de documentaire. Ze wilde deze ook echt maken. “Omdat ik het gevoel heb dat we er eigenlijk niet zoveel over praten, het is wel een beetje een taboe. Mentale gezondheid onder mensen met een migratieachtergrond. Je moet vooral dankbaar zijn voor wat je ouders hebben opgeofferd en niet zeuren. En ik ben ook dankbaar, echt, maar het geeft ook wel een zeker schuldgevoel. Je wilt je ouders niet afvallen, de gemeenschap niet afvallen door te zeggen hoe zwaar het is. Er is een oorlog in Soedan nu hé? Daar had ik ook kunnen zitten. Hard werken is bijna een soort survival skill.”

Tijdens het maken van de documentaire ontdekte ze dat het eigenlijk niet zoveel uitmaakt waar iemand vandaan is geëmigreerd. “China, Ghana, Suriname, de problematiek overlapt.” Belangrijk is het volgens Bibi dat er gesprekken op gang komen, dat mensen gaan delen hoe hun weg liep, hoe zij ermee om zijn gegaan. “Daarom is er straks ook een aantal interactieve vertoningen van de documentaire. Dan gaan we voorbij die ‘hashtag-rust’ en echt met elkaar in gesprek.”